BARUT

BARUT; Aim. Schiesspulver, Fr. Poudre, İng.
Gunpowder. Ateşli silahla bir merminin atılmasına
veya herhangi bir şeyin fırlatılmasına yarayan patlayıcı
katı madde. Barut; birleşik olarak potasyum
nitrat, odun kömürü ve kükürtten ibâret bir karışım.
Kara barut olarak da bilinen bu karışım, normal sıcaklıkta
kendi kendine reaksiyona girmez. Ancak dışarıdan
bir enerji tatbiki ile reaksiyona girer ve beyazımsı
bir gaz hâline geçerek hacmi sür’atle genişler. Bu özelliğinden dolayı, kapalı hacimlerde,
ateşleme ile silah mermilerinin atımında ve mâdencilikte,
patlayıcı madde olarak kullanılır.
Baruf, kullanıldığı alana göre, karışımı teşkil
eden maddelerin oranlarını değiştirmek sûretiyle
hazırlanır.
Kullanma alanı % k n o 3 % C % S
Harp Sanâyii……. …….75…….. ..12,5…… 12,5
Avcılık……………. ……. 78…….. ….. 12….. 10
Mâdencilik…………….. 62…….. ….. 20…… 18
Barutu hazırlamak için önce karışımı teşkil
eden saf maddeler ince toz hâline getirilerek iyice
karıştırılır. Toz barut çok hızlı yandığı ve patlama
sür’ati birden düştüğü için bunu tânecikler hâline
getirmek gerekir. Bunun için alkol gibi çeşitli
sıvılarla ıslatılıp hamur hâline getirilerek uygun
büyüklükteki eleklerden geçirilir veya altıgen şekillerde
önceden hazırlanmış kalıplara basılır. On
dokuzuncu asırda büyük çaplı toplarda yavaş yanmayı
sağlamak için kahverengi barut yapılmıştır.
Bunun bileşenleri, % 80 potasyum nitrat, % 3 kükürt
ve kalan % 17’si de çavdar samanından elde
edilmiş olan kömürdür. Kara barut yandığında, %
45 oranında azot, karbonmonoksit, karbondioksit
gazları, % 55 de buhar hâlinde potasyum karbonat,
sülfat ve sülfür tozları meydana gelir.
Barutu ilk keşfedenlerin Müslümanlar olduğu
söylenmekte olup, M.S takriben 1200 yıllarında
ArabistanlI Abdullah’ın kitaplarında barutun temel
maddesi olan potasyum nitrattan bahsedilmektedir.
Çinlilerin de barutu kullandıkları bilinmektedir.
1884 yılında Vielle’nin dumansız barutu bulmasıyla
kara barut önemini büyük ölçüde kaybetmiştir.
Dumansız barut nitro selülozlardan yapılmış
olup, formülü C6H70 5(N02)3 şeklindedir ve
görüldüğü gibi molekülünde hem yakıt (karbon
ve hidrojen), hem de oksijen ihtiva ettiğinden,
yanma tam olmakta ve daha az duman meydana
gelmektedir. Nitrik asit ve sülfürik asidin selüloz
üzerine az az ilâvesiyle elde edilir. Bu madde sanmtrak,
amorf olup, alkol, eter, benzen ve asetonda
çözünür. Bir gramının patlamasıyla meydana gelen
enerji 1010 kaloridir. Ülkemizde ilk baruthâne
İkinci Bâyezîd zamânmda İstanbul Kâğıthâne’de
kurulmuştur. Daha sonra Ankara’da Elmadağ’da
barut fabrikası açılmıştır.
Bilhassa İkinci Dünyâ Savaşından sonra kara
barut üretimi önemli ölçüde azalarak yerini başka
yeni maddelere bırakmıştır. Bu maddelerden en
önemlileri magnezyum ve alüminyum gibi metallerin
oksitleyici maddelerle verdikleri karışımlardır.
Bunlar daha temiz yanmakta ve daha yüksek
yanma hızı ve enerji sağlamaktadırlar.
Kara barut insanoğluna asırlar boyunca hizmet
etmiş, toplarda kullanılmasıyla kale ve surların yı