BARTIN

Batı Karadeniz bölgesinde yer alan bir
ilimiz. Kuzeyinde Karadeniz, batı ve güneyinde
Zonguldak, doğusunda Kastamonu yer alır. Trafik
kod numarası 74’tür.
İsminin Menşei
Romalılar devrinde Bartın Çayına Parthenius
deniliyordu. Çayın kıyısında kurulan şehre ise
Parthenia adı verildi. Bu isim zamanla Bartın’a dönüşmüştür.
Târihi
Bartın’ın bulunduğu yerde ortaçağda Parthenia
adlı küçük bir yerleşim merkezi vardı. Bu
yerleşim merkezi uzun süre, çok yakınındaki
Amasra şehrinin gölgesinde kaldı. Sekizinci asırda
Müslüman Araplar bu bölgeye îslâmiyeti yaymak
için geldiler. On birinci asırda Türk akıncıları
bölgeye ulaştı. 1204’te Trabzon Rum İmparatorluğuna
bağlı olan Bartın ve çevresi 1214’te
İznik Rum İmparatoru Theodoros tarafından ele
geçirildi. 1261’de tekrar Bizans’ın eline geçen
Bartın, 1392’de Yıldırım Bâyezid zamanında OsmanlI
topraklarına katıldı. 1402’den sonra bir ara
İsfendiyaroğulları Beyliğinin eline geçen il toprakları
1461’de Fâtih Sultan Mehmed Hanın
Amasra’yı fethi ile*kesin olarak Osmanlı idâresine
girdi. Osmanlı idâresi teşkilâtı içinde Anadolu
Eyaletinin Bolü sancağına bağlı olarak yer aldı.
On yedinci asrin sonlarında Bolu sancağı lağv
edilince, bir müddet, voyvodalıkla idâre edildi.
On dokuzuncu asırda Bolu Mutasarrıflığı kurulunca
tekrar Bolu’ya bağlandı. 1920 senesinde
Zonguldak Mutasarrıflığına bağlanan Bartın,
1924’te Zonguldak il olunca buraya bağlı ilçemerkezi hâline getirildi. 28 Ağustos 1991’de kabul
edilen 3760 sayılı kânunla Zonguldak’tan ayrılarak
il oldu.
Fizikî Yapı
İl toprakları yüksekliği 2000 metre civârında
olan dağlarla kaplıdır. Dağlar çok yüksek olmamasına
rağmen Bartın Çayı ve kolları tarafından
arâzi derin şekilde parçalandığından çok engebeli
bir görünüm almıştır. Bartın Çayının genişlediği
alanlarda küçük çapta ova görünümünde düzlükler
vardır.
İklim ve Bitki Örtüsü
Pek sert olmayan iklimi genelde nemlidir. Bütün
mevsimler yağışlı geçer. Yağışların çok olması,
orman alanlarının geniş yer tutmasına sebep
olmuştur. Yayvan ve iğne yapraklı ormanlardan
meydana gelen tabiî bitki örtüsünde ormanaltı bitkileri
de gürdür.
İlin ekonomisi tarım, sanâyi ve ticârete dayalıdır.
Tahıllardan en çok buğday, mısır, meyvelerden
ise çilek yetiştirilir. Büyük baş hayvan yetiştiriciliği ve yumurta üretimi de önemli gelir
kaynaklan arasında yer alır. Gemi yapımcılığı en
önemli sanâyi koludur. Buna bağlı olarak ip, halat
ve makara yapımı gibi sanat kolları da gelişmiştir.
Kontrplak, kereste, kiremit, çimento, kağıt sanâyii
gibi oldukça çeşitli sanâyi kolları şehirde ticâretin
gelişmesini sağlamıştır.
Nüfus ve Sosyal Hayat ,
1990 sayımına göre toplam nüfusu 205.834
olup, 41.511’i şehirlerde, 164.323’ü köylerde yaşamaktadır.
Yüzölçümü 2140 km2 olup, nüfus yoğunluğu
97’dir.Örf ve âdetler: Eski âdetler bozulmaya yüz
tutmuştur. An’anevî erkek giyecekleri keçe, külah,
pusu, bürümcük gömlek, potun, zıpka ve yelektir.
Kadınlar ise fes üstüne çatkı bağlar, entâri yelek,
kapale ve şalvar giyerler.
İlçeleri
Bartın’ın biri merkez olmak üzere dört ilçesi
vardır.
Merkez: 1990 sayımına göre toplam nüfusu
133.942 olup, 30.142’si ilçe merkezinde 103.800’ü
bucak ve köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa
bağlı 82, Arıt bucağına bağlı 16, Kozcağız bucağına
bağlı 35 köyü vardır.
İlçe topraklarının doğu ve güneyi dağlarla
kaplı olup, orta kesimi düzdür. Dağlar kayın, köknar,
meşe ve çam ormanları ile kaplıdır. En önemli
akarsuyu Bartın Çayıdır. Bartın Çayı Vâdisinin
genişlediği bölgede verimli Bartın Ovası yer alır.
Ekonomisi tarım ve ormancılığa dayalıdır.
Başlıca tarım ürünleri mısır, buğday ve patates
olup, akarsu vâdilerinde meyve ve sebze yetiştiriciliği
yapılır. Tavukçuluk ve balıkçılık gelişmiştir.
Orman ürünleri, çimento, yapı malzemesi
fabrikaları başlıca sanâyi kuruluşlarıdır.
İlçe merkezi, Kozlu Irmağının, Kocanoz Deresi
ile birleştiği yerde kurulmuştur. Deniz kıyısından 10
km içeridedir. Bartın Çayının akışı düzgün olduğundan,
küçük tonajlı gemiler ilçe merkezine kadar gelebilmektedir.
İlçe belediyesi 1876’da kurulmuştur.
1991 senesi 3760 sayılı kânunla Zonguldak ilinden ayrılarak
kurulan Bartın ilinin merkez ilçesi oldu.Amasra: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu
19.857 olup, 6510’u ilçe merkezinde, 13.347’si
köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 28
köyü vardır. İlçe topraklarının iç kesimlerinde alçak
dağlar, kıyı kesimlerinde ise düz kısımlar yer
alır. Dağlar gür ormanlarla kaplıdır.
, Ekonomisi turizm ve ormancılığa dayalıdır.
Ormanla iç içe’olan ilçe, tabiî plajları ve târihî
eserleriyle ilgi çeken turistik bir merkezdir. Akarsu
vâdilerinde meyve ve sebze yetiştirilir. İlçe
merkezi deniz kıyısında kurulmuş küçük bir kıyı
şehridir. Bartın’a bağlı bir bucakken 9 Mayıs
1990’da ilçe oldu. Bartın’ın 1991 senesinde il olması
üzerine, Bartın’a bağlandı.
Kurucaşile: 1990 sayımına göre toplam nüfusu
11.435 olup, 2034’ü ilçe merkezinde, 9401 ’i
köylerde yaşamaktadır. Merkeze bağlı 27 köyü
vardır. Yüzölçümü 159 km2 olup, nüfus yoğunluğu
71’dir. İlçe toprakları dağlık olup, Küre Dağlarının
batı uzantıları üzerinde yer alır. Dağlardan
kaynaklanan sular küçük derelerle Kâradeniz’e
dökülür. Akarsu ağızlarında düzleşen deniz
kıyısı genelde diktir.
Ekonomisi balıkçılık, ormancılık ve tarıma
dayalıdır. İlçede küçük tekne yapan ve ormaın
ürünlerini işleyen atölyeler vardır. Başlıca tarım
ürünleri mısır, buğday, elma, armut, fındık ve patates
olup, genelde verim düşüktür.
İlçe merkezi Dereağzı Koyunda kurulmuştur.
Cide-Amasra kıyı yolu üzerindedir. Toprak yönünden
en küçük ilçedir. İlçe belediyesi 1957’de
kurulmuştur. 1991 senesinde Bartın’ın il olması
üzerine, Zonguldak’a bağlıyken bu ile bağlı ilçe hâline
getirildi.
Ulus: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu
40.600 olup, 2825’i ilçe merkezinde 37.775’i köylerde
yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 51, Kumluca
bucağına bağlı 20 köyü vardır. Yüzölçümü
715 km2 olup, nüfus yoğunluğu 57’dir. İlçe toprakları
genelde orta yükseklikteki dağlardan meydana
gelir. Dağlar gürgen, rpeşe, kayın ve köknar
M.
Fatih Sultan Mehmed Han tarafından kiliseden câmiye
çevrilen Amasra Kaleşi içindeki Fâtih Câmii (yanda). Kür
çük bir yarımada üzerine kurulmuş olan Amasra Kalesinin
büyük bir kısmı günümüzde yıkık durumdadır (üstte).
ormanları ile kaplıdır. Dağlardan kaynaklanan suları
Bartın Çayı ve kolu olan Ulus Çayı toplar.
Ekonomisi tarım ve ormancılığa dayalıdır.
Halkın büyük bölümü orman işlerinde çalışır.
Akarsu vâdilerinde tarım yapılır. Başlıca tarım
ürünleri mısır, buğday, arpa, elma* armut ve patatestir.
Hayvancılık ikinci geçim kaynağı olarak
yapılır. Orman Ürünleri Sanâyi Kurumuna bağlı
Kereste Fabrikası ilçenin tek sanâyi kuruluşudur.
İlçe merkezi Ulus Çayı Vâdisinde kurulu gelişmemiş
küçük bir yerleşim merkezidir. İlçe belediyesi
1944’te kurulmuştur. 1991 senesinde Bartın’ın
il olması üzerine Zonguldak’a bağlıyken,
Bartm’a bağlandı.
Tarihî Eserler ve Turistik yerleri
Bartın İli târihi eser bakımından zengin bir
ilimizdir. Târihi eserlerin büyük bir kısmı OsmanlI
devrine âittir. Başlıca târihi eserleri şunlardır:
v
Halil Bey Câmii: Merkez ilçededir. 1872’de
Halil Bey tarafından yaptırılmıştır. Kubbesi yoktur.
Orta Câmi: Bartın Çarşısının ortasmdadır.
Üç defâ yanan câmi son olarak Basra Valisi İbrahim
Paşa tarafından 1901 ’de yeniden yaptırılmıştır.
Aşağı Câmi: 1905 senesinde yaptırılan câminin
çatısı ve tabanı ahşaptır.
Fâtih Câmii: Amasra Kalesi içindedir. Kiliseyken
1461 ’de Fâtih Sultan Mehmed Han tarafından
câmiye çevrilmiştir.
Kilise Câmii: Amasra’da olup, Kiliseyken
Fâtih Sultan Mehmed Han tarafından câmiye çevrilmiştir.
Somaklıoğlu Hamamı: 1883’te Somâklıoğlu
Mustafa Bey tarafından yaptırılmıştır. Suyu, Bartın
Irmağından temin edilirdi. Günümüzde kullanılmamaktadır.
Kemerköprü: Bartın Çayı üzerinde 1787 senesinde
İbrâhim Bey tarafından kesme taştan yaptırılmıştır.
Çok sağlam üç ayak ve iki sivri kemerüzerine oturtulmuştur. Uzunluğu 42 m, genişliği
8.5 metredir.
Asmaköprü: Bartın Çayı üzerinde 1889 senesinde
Osman Paşa tarafından yaptırılmıştır. Otuz
metre uzunluğunda, 8 metre genişliğindedir. 1957
senesinde tâmir ettirilmiştir.
Amasra Kalesi: Küçük bir yarımadanın üzerinde
olup, Bizanslılar tarafından yaptırılmıştır.
Yıkık durumda olan kale, kenarları 500-600 metre
uzunlukta olan bir dikdörtgen şeklindedir. Dört
kat halinde yükselir. On beş-yirmi metre yüksekliğinde
24 burç ve kulesi vardır. Kalede Kraliçe
Amastris’in sarayı, su kemeri ve iki küçük kilise
kalıntısı vardır.
Mesire yerleri: Bartın tabiî güzellikler bakımından
oldukça zengindir. Gür ormanlar, kıyı boyunca
uzanan tabiî kumsallar ilde birçok mesire yeri
meydana gelmesine yol açmıştır. Başlıca mesire
yerleri şunlardır: Kaynarca Keson: Bartın Çayı
kıyısında yemyeşil güzel bir dinlenme yeridir.
Inkum: Bartın’a 12 km mesâfede bir tâtil yeridir.
İnce kumuyla meşhur oldu.
Çaknaz: Amasra’nın 14 km doğusunda güzel
bir tâtil beldesidir. Deniz sporları yapmaya çok müsâittir.
Çaknaz’da yer alan ahşap câminin minâresi
çok ilgi çekicidir.