BARSAKLAR

intestines. İnsanlarda ağızdan başlayıp anüste sona
eren sindirim borusunun mideden sonraki kısmı.
Barsaklarm ilk kısmı ince barsak olup, yaklaşık
6-7 m uzunluğundadır. Daha sonra gelen kalın
barsaklar ise 1,5 m kadardır. Çapı 3 cm civârında
olan ince barsaklarda, daha ziyâde besinlerin emiimesi işi yapılır. Çapı ince barsaklardan daha geniş
olan kalın barsakta ise, başta su emilme işi olmak
üzere, elektrolitlerin (potasyum, sodyum, kalsiyum
gibi elementlerin) de emilme işi vukû bulur.
İnce barsak: İnce barsaklar üç bölümden
meydana gelmişlerdir. Önce onikiparmak barsağı
(Duodenum) gelir. Daha sonraki bölüme boş barsak
(Jejunum), son kısmına ileum denilmektedir.
Duodenum kısmı C harfi şeklindedir ve karın arka
duvarına yapışıktır. İsminden de anlaşılabileceği
gibi uzunluğu yaklaşık on iki parmak kadardır.
Bundan sonra kalan bölüm jejunum ve ileum tarafından
meydana getirilir. Bu iki ince barsak kısmı
arasında kat’î bir smır bulunmayıp, ilk beşte ikisi
jejunum, ikinci beşte üç kısmı da ileum olarak
kabûl edilir.
Kalın barsak: İleumdan sonra başlayan kalın
barsaklar, dışkının çıktığı anüse kadar devâm eder.
İleumun kalın barsağa açıldığı yere “kör barsak”
denilmektedir. Kör barsağın en uç sol kısmında da
“kalın barsak takısı” (Appendix) bulunur. Bu kısım
solucansı ve bir ucu kör bir barsak çıkıntısıdır.
Kalın barsaklarm bu bölümünün iltihaplanmasına
“Apandisit” denilmektedir (Bkz. Apandisit).
Kalın barsağın başladığı yer olan kör barsaktan
sonra gelen kısma, “Kolon” denilir. Kolon da;
çıkan kolon, enine kolon, inen kolon ve sigmoid
kolon olarak dört kısma ayrılır. Sigmoidden sonra
“Rektum” gelir. Rektum, dışkıyı depolama ve
kalan suyunu emme ile vazifelidir.
Barsağın vazifeleri: Barsaklarda, sindirim
fermentlerini ifraz eden salgı bezleri ile, besinleri,
suyu ve diğer yenilenleri emme işlemini yapan
dokular içiçe bulunur. Barsağın duvan iç ve dış olmak
üzere iki çeşit kas lifinden yapılmıştır. İnce
barsaklarm iç yüzü “villüs” denilen çok ince parmaksı
çıkıntılarla kaplıdır. Villüslerin emilme işinde
önemli görevi vardır. Bunlar ince barsaklarm iç
yüzeyini arttırarak emilme işleminin daha büyük
bir satıh üzerinden olmasını sağlarlar.
Ağızda başlayan hazım işinin büyük kısmı ince
barsaklarm ilk kısımlarında vukû bulur. Mideden
çıkan besinler kısmen sindirilmiş olarak ince
barsağa gelir. İnce barsakta yaklaşık dört saat kadar
kalan besinlerin sindirim işlemi tamâma yakın
olarak yapılır. İnce barsak muhtevâsı barsak düz
kaslarının hareketleriyle iletilir. Bu hareketlere
“peristaltik hareketler” denilmektedir. Besinler
son olarak kalın barsakta bulunur ve burada emilmenin
son kısmı olur. Emilemeyen ve sindirilemeyen
kısımlar “feçes” (dışkı) olarak anüsten dışarı
atılır.
Barsak hastalıkları: Barsaklar, yenilen gıdâlarm
çok çeşitli olması, içinde hastalık âmillerinin
ve tahriş edecek maddelerin bulunabilmesi sebebiyle
oldukça sık rahatsızlanan vücut kısımlarıdır.İnce barsaklarm iltihaplanmasına “Enterit”
denilmektedir. Enterit umûmiyetle mikrop bulaşmış
gıdâlar ve içeceklerle meydana gelir. İshal, karın
ağrıları ve ateş ile seyreder. Önemli enteritler;
kolera, paratifo ve dizanteri olarak sayılabilir.
Kalın barsak iltihaplarına “kolit” denir. Kolitlerin
önemli belirtileri ishal, dışkılamayla geçmeyen
devamlı büyük abdeste çıkma hissi, kolonlar
üzerinde ağrı olarak sayılabilir. Ülserli kolit,
amipli ve basilli dizanteriler, kaim barsağın
iltihaplarıdır. Ayrıca kalın barsak hastalıkları arasında
mutlaka söylenmesi gereken, özellikle kırk
yaşın üzerindeki erkeklerde buradan habis tümörlerin
çıkabileceğidir. Kalın barsağın habis tümörleri
genellikle makattan kan veya kanlı dışkı
gelmesi ve kansızlık (anemi) ile kendilerini belli
eder. Bu habis urlar (kanser), en çok son (makata
en yakın) kısımda görülür. Bü yüzden kanama
olunca, Rektoskop denen ışıklı cihazla girilerek ilk
30 santimetrelik kısmının tetkiki teşhis bakımından
çok kıymetlidir.
Apandisit, kör barsak ucundaki appendix
kısmının iltihâbı olup, âcil cerrâhi müdâhale gerektiren
bir durumdur. Sağ kasıkta ağrı ile başlar.
Karın kasları giderek kasılır ve tahta sertliğini
alır. Kusma ve ateş, appendix’iltihâbının diğer
önemli belirtileridir. Tedâvisi için, appendix patlamadan
hemen cerrâhî müdâhale ile çıkarmak
gerekir.
Barsaklarm diğer bir önemli hastalığı “Malabsorbsiyon”
denilen emilme işlemi bozukluğudur.
Sindirim fermentleri eksikliğinde, müzmin
barsak iltihaplarında, doğuştan sindirim kanali
yapı bozukluklarında malabsorbsiyon ortaya çıkabilir.
Kalınbarsağm insanların yarısına yakın kısmında
görülebilen mühim bir hastalığı da bâsur
(hemoroit)dur (Bkz. Bâsur).