BEL FITIĞI

BEL FITIĞI; omurlararası disk fıtığı (Hemidiscal).
Omurlararası disklerde çeşitli sebeplerle
husûle gelen, harabiyet ile kendini gösteren ve
şiddetli ağrıya sebeb olan durum.
Omurgayı meydana getiren kemik kısmın, yâni
omurların arasında, bağ dokusundan yapılmış
diskler bulunmaktadır. Omurlararası diskler, yuvarlak
bir yastık gibi olup, ortada nükleus pulpozus
denilen yumuşak kıvamlı bir kısım, onun çevresinde
de annulus fibrozus denilen sert kıkırdaksı
kısım bulunur. Üstte ve altta da kıkırdaksı bir yapı,
diskin yapışım tamamlar. Nükleus pulpozus; yumuşak,
jelatinimsi, oval şekilli bir kitledir. Su bakımından
zengin ve gergin olan bu kısım, bir otomobil
amortisörü gibi omurgaya binen ağırlığı
dengeler ve dağıtır. Annulus fibrozus ise oldukça
kuvvetli bir dokudur. Özel lifleri ile omurlara tutunmuştur.
Yaşlanmayla birlikte diskin ihtivâ ettiği
su miktarı % 80’den % 60’a kadar düşer. Yaşlanmayla
elastik fibriller de giderek azalır ve disk, dıştan
gelecek etkilere daha hassas hâle gelir.
Ânî travmatik (zedeleyici) basınç, omur çekirdeği
içindeki basıncı o derece arttırabilir ki,
kıkırdağımsı tabakalardan veya annulus fibrozus
yırtıklarından fıtık teşekkül edebilir. Her iki hâlde
de omurlararası mesâfe daralır ve mafsalda
kısmî bir çıkık meydana gelir. Böyleçe, omurilikten
sinir köklerinin çıktığı delikler daralır.
Bu sûretle sinir kökleri basınca uğrayabildiği
gibi, husule gelmiş olan nükleus pulpozus fıtığı da,
buradaki muhtelif sinir dokuları üzerine basınç
yaparak, çeşitli sinirsel belirtilere yol açabilir. Fıtık
hareketli olabilir. Bu durumda, çıkmış olduğu
yerden tekrar içeri girebilir ve belkemiğinin ikinci
bir zorlanmasında yeniden dışarı çıkabilir. Dışarı
çıkan nükleus pulpozus; kurur, değişmeye uğrar,
bu yüzden de omurlararası mesâfe daralır.
Müzmin zorlanmalar da diskte değişikliklere
sebeb olurlar. Bu değişikliklerin, önce annulus
fibrozusta olduğu kabûl edilmektedir. Bu durum,
nükleus pulpozusun dışarı çıkabilmesi için zemin
hazırlarlar. Beİ fıtıklarıriin % 90’ı 4 ve 5. bel omurları
arasındaki veya 5., beKomuruyla kuyruk sokumu
arasındaki disklerde ğörülmektedir. Bununlş
berâber, disk fıtığına nazaran^ dahâ’âz oranda üst
omurlarda da rastlarimaktadır; Boyun disklerinde
görülenler % 5, göğüs diskİerinciekiler ise % 1
kadardır. Omurlararası disk fıtıklarının çoğunluğu
bel bölgesinde görüldüğü için genellikle omurlararası
disk fıtığı denilince bel fıtığı anlaşılmaktadır.
Mekanik yüklenmenin en fazla olduğu kısım
beldir. Ayrıca bu bölgede yumuşak doku desteği de
azalmıştır ve .buradaki omurların bağları incedir.
Fıtıklaşan diskin yerine göre kişideki belirtiler
de. değişir. Sinire olan baskı daha çok bir omurilik
sinirinin kökünü ilgilendirir. Şiddetli hasarlarda ön köklerin de basınca uğraması hâlinde siyatik
sinir sâhaşmda felçlerde başgösterir. Hasta
zorlanmayı müteâkib âniden belin alt kısımlarında
teşekkül eden ağrıdan şikâyet eder. Tâkip eden
aylar içinde lumbago denilen ağrı krizleri meydana
gelir. Bundan sonra siyatik sinir boyunca bacağa
ağrı yayılması görülür. Ağrıların yayılışı, basınca’
uğrayan sinire bağlıdır. Öksürme, aksırma, ıkınma,
eğilme gibi hareketler ağrıyı arttırır. Bu kısımlarda
uyuşma bulunabilir, bâzan his kaybı da vardır
(ayak bileğinin arka kısmına vurunca ayağın refleksi
olarak hareketi azalmıştır). Bâzı vak’alarda
dizkapağı refleksi de azalmış veya kaybolmuştur.
Fıtıklaşma sinir köküne baskı yapmazsa, sâdece bel
ağrısı vardır. Fıtıklaşma sinirlere doğru değil de
omur’cisimlerine doğru olursa hiç bir belirti olmayabilir.
Fıtıklaşma, omuriliğin uç kısımlarından
çıkan at kiıyruğu şeklindeki sinirler üzerine baskı
yaparsa, sinir belirtilerine ilâveten idrar ve büyük
abdest tutamama da görülür. Bel fıtığının vu-.
kû bulduğu omur, üzerine basmakla ağrılıdır. Bu
bölgede kaslar kasılıdır ye omurgada ağrıyı azaltmak
üzere hafif bir eğrilik mevcuttur.
Disk fıtığı şüphe edilen hastalarda röntgen
filmi mutlaka çekilmelidir. Böylece bu filmlerle bir
disk hastalığı teşhisi konmasa bile diğer ağrılı
belkemiği hastalıklarının çoğu bertaraf edilebilir.
Kesin teşhis için, Lipiodol denileiı ilaçla yapılan
ve myelogram adı verilen filme ihtiyaç duyulabilir.‘
Myelogram, ancak ameliyat düşünülen vak’alara,
bel fıtığının kesin durumunu; tesbit etmek
için uygulanmaktadır. Ayrıca Bilgisayarlı Bel Tomosu,
bu bölgedeki hastalıkları ayrıntıları ile gözler
önüne sermektedir. ,
Bel fıtığı tedâvîsinde ilk prensip/hastanın sert
bir yatakta yatmasının sağlanmasıdır. Yatak yaylı
olmamalıdır, ince bir şilte ve ince bir yastık uygundur.-
Hasta üç hafta* kadar yatak istirâhatine
devâm eder. .
‘ ‘Traksiyön^ (çekme) sûretiyİç sinir köklerini
baskıdan kurtarmak ye böylece ağrıları gidermek
mümkündür.Traksiyon ekseriya fizik tedâvî veya
ortopedi kliniklerinde bulunan özel âletlerle^ yapılmaktadır.
Bâzı vak’alarda traksiy on esnâsında fıtıklaşmış
olan kısım tekrar içeri girip şifâ husûle
gelirse de, nüksetmesi dâimâ mümkündür. Halk
arasında “bel çektirmek” diye bilinen ve kırık-çıkıkçılar
tarafından uygulanan’iş de, elle uygulanan
bir traksiy ondur. Kırık varsa traksiyon yapılmaz.
İlâveten hastaların ağır kaldırmaması, üşütmemesi
ve korse kullanması faydalıdır. –
Hastaya ayrıca ilâç olarak kas gevşeticiler,
‘ ağrı kesiciler ve müsekkinler verilir. Akupunktur,
masaj âletlerinden çok iyi neticeler alınmaktadır.
Fizik tedâvî olarak; lokal sıcak tatbiki de
mümkündür ve faydalıdır. Bu gâye için;’ infrarujışınları, parafin, sıcak kompres; tuğla vb. kullanılabilir.
Ağrı hafifledikten 5-6 gün sonra zorlanmadan
bel eksersizleri yapılabilir. 3-4 haftada hasta
yavaş yavaş ayağa kaldırılır ve en az bir ay korse
giydirilir. Sık nükseden idrar ve dışkı tutamama,
sinir belirtilerinin artması durumlarında cerrâhî
müdâhale yapılır.