ARABESK

ARABESK; Alm .Arabeske, Fr. Arabesque, İng.
Arabesque. İslâm san’atlarında motifleri birbirine
girişik ve iç içe geçme olan bezeme tarzına AvrupalIların
verdikleri genel isim. Arabesk sanatı dar
anlamda; başı, ortası ve sonu olmayan iki plânlı
yayvan güzel bir çiçek süslemesidir. Sınırsız olarak
bir düzlemi kaplıyacak biçimde yayılır. Bu çeşit
süslemeler daha çok sanatçının hayal gücüne dayanır.
Avrupa’ya Arablardan geçmiş ve AvrupalIlar
Arablara âit mânâsında arabesk ismini vermişlerdir.
Halbuki bu tarz yalnız Arablarda değil, bütün
İslâm memleketlerinin süsleme san’atlarında
görülür. Zâten Arabcada buna zuhruf veya nakş;
Farsçada ve Osmanlıcada girift denilmektedir.
Arabesk ismi verilen girift bezeme tarzı, Arablardan
çok daha eski bir târihe dayanır. Bunun ilk
örnekleri Orta Asya’dan Avrupa’ya göç eden Sakalar
ve Sarmatların süsleme san’atlarında görülmektedir.
Önceki devirlere has olan helezon şeklindeki
ilk bezemelerin hayvan şekillerine benzetilmesi,
bunların boynuz ve mafsallar gibi birbirlerine
sarılan kıvrımlı şekiller almasından doğmuştur.
Yunanlılar ve Romalılar da bu gibi bezemeler
kullanmışlardır. Pompei evlerinin duvarlarındaki
nakışlarda böyle girift bezemelere rastlanır. Eski
Mısır’da Batlemyuslar devrinde dokunan kumaşların
üzerinde de arabeskli nakışlar görülür. Avrupa’da,
bilhassa İtalya’da Rönesans devrinde,
arabesk türü süslemeler çok kullanılmıştır. Avrupa’da
Rönesansdan îtibâren on dokuzuncu asrın
başlarına kadar el yazmalarında, duvarların, mobilyaların, metal eşyânın, çanak – çömleğin süslemelerinde
kullanılmıştır.
Arabeskin umûmî olarak iki çeşidi vardır: Birbiri
içine girmiş çiçek ve yapraklardan meydana
gelmiş bezeme tarzı, diğeri de birbiri içinden geçerek
karışık şekiller alan geometrik bezeme tarzıdır.