ARSENİK

ARSENİK; Alm. Arşen, Fr. Arsenic, İng. Arsenic.
Kimyâda As sembolü ile gösterilen ve metal
ile ametal arasında bir özelliğe sahip bir element.
On üçüncü yüzyılda element olarak elde
edildi ve özellikleri aydınlatıldı.
Atom numarası 33, atom ağırlığı 74,91 ’dir.
Periyodik cedvelin 5 A grubunda, fosfor ile antimon
arasında olup, ikisinin arasında özellikler gösterir.
Arsenik, bileşiklerinde 5+, 3+ ve -3 değerlikleri
alabilir.
Bulunuşu: Yerkürenin kabuğunda çok az bulunan
ve geniş olarak dağılmış bir elementtir. Yer
kabuğunda kalay ve antimon nisbetinde bulunmaktadır.
İşlenmemiş verimli topraklarda milyonda
bir kaç kısım arsenik bulunmaktadır. Fakat
buralarda da, arsenik ihtivâ eden pestisitlerin bir
kaç yıl kullanılmaları sonucu arsenik derişimi bir
kaç yüz misli artmaktadır. Deniz suyunda milyonda
on oranında bulunmaktadır. Bâzı elementel
arsenik yatakları biliniyorsa da, arseniği, arsenit ve
arsenat gibi filizleri şeklinde bulunduran mineraller
daha yaygındır. En çok bulunan mineral arsenopirit,
FeS2FeAs2’dir. Tabiatta bulunan diğer
bileşikleri realgar, As4S4 orpigmen As2S3 ve arsenikli
nikel sülfür, NiAsS’dir.Özellikleri: Arseniğin üç allotropu mevcuttur.
Bunlardan gri arsenik metalik halde bulunur ve kararlıdır.
Bunun yoğunluğu büyüktür. Sarı arsenik
ametalik halde olup dört atomlu As4 moleküllerden
meydana gelir ve uçucudur. Bu, arsenik buharının âni
soğutulması ile elde edilir. Amorf olan siyah arsenik,
arsin’in (AsH3), ısı ile bozunmasından elde edilir.
Gri arsenik, ısıyı çok iyi, elektriği ise, bakırın %
5’i kadar iletir. Metalik olan gri arsenik 610 derecede
sıvı hale geçmeden katı halden doğrudan buhar hâline
geçer (süblimleşir). 36 atmosfer basınç altında
814 derecede erir. Özgül ağırlığı 5,7 gr/cm3tür.
Arsenik, 400 derecenin üstünde yanar ve arsenik
trioksit, As40 6 verir. Kükürt, halogen ve metallerle
reaksiyon verir.
Bileşikleri:
Oksitleri:
1. Arsenik trioksit (As20 3). Su ile arsenit asidini,
HAs0 2 verir. Özgül ağırlığı 3,87 gr/cm3tür.
Alkalilerde çözündüğünde arsenit tuzlarını verir.
Şiddetli zehir olup, 0,06 ile 0,2 gram arası insanı
öldürür.
2. Arsenik pentaoksit. Beyaz renktedir. Su ile
arsenat asidini, H3As04 verir.
Halojenli bileşikleri: Arsenik, halojenlerle
AsX3ve AsX5 şeklinde iki tip bileşik verir.
Arsenat ve arsenit bileşikleri arsenat (As04)3′ ve
Arsenit (As02) köklerinin çeşitli metallerle verdiği
bileşiklerdir. Bunlar çeşitli maksatlarla kullanılır.
Na3 As0 4.12H20 bileşiği matbaa mürekkebi,
tekstil boyaları ve böcek öldürücü olan kalsiyum ve
kurşun arsenatlarm üretiminde kullanılır. Potasyum
di hidrojen arsenat, KH2As04 sinek kağıdı,
böcek öldürücü, tekstil boyamada ve derinin korunmasında
kullanılır. Bu maksatlar için sodyum
meta arsenit, NaAs02 de kullanılır. Bakır arsenitler
bir böcek öldürücü olan paris yeşilinde ve bir pigment
olan scheele yeşilinde kullanılır.
Sülfürleri: Arsenik, kükürt ile As4S3As4S4
(kırmızı arsenik), As2S3 (sarı arsenik) ve As2S5verir. Bunlar asidik özellikte olup, kuvvetli bazlarla
çözünür. Kırmızı ve sarı arsenik sülfürler pigment
olarak kullanılır.
Organik bileşikleri: Arseniğin karbon ile
yaptığı organik bileşikler bir çok yollarla elde edilebilir.
En basit yolu arsenik halojenür ve grignard
bileşikleri kullanmaktır.
Arseniğin bileşikleri zehirli ve tatsızdır. As20 3
dişçilikte kullanılır. Arsenik mîde ve vücudun diğer
kısımlarında mahallî (yerel) iltihaplanmalara
sebep olur. Arsenik zehirlenmelerine karşı kalsiyum,
magnezyum ve demir hidroksitleri kullanıldığı
gibi İngiliz tuzu, MgS047H20 da kullanılır.
Bunlar çözünmeyen arsenikleri teşekkül ettirirler.
Böylece zehir etkisini yok ederler.
Arsenik bileşikleri M.Ö. 5. yüzyılda tıbbî maksatlarla
kullanılmıştır. 1909’da Paul Ehrlich arsenik
ihtivâ eden bir organik bileşiğin frengi hastalığını
tedâvî ettiğini buldu. Şimdi bu bileşiklerin
yerini antibiyotikler aldı.
Arsenik kurşunun sert alaşımlarının yapılmasında,
cam endüstrisinde kullanılmaktadır.Arsenik zehirlenmesi: Çeşitli arsenik bileşiklerinin
vücut dokuları ve fonksiyonları üzerindeki
zararlı etkileridir. Arsenikli bileşikler, böcek
ve tarım ilâçları, fare zehiri, bâzı kanser ilâçları,
boya, duvar kâğıdı, seramik gibi çeşitli ürünlerin
imâlatında kulanılır.
İnsanda arsenik zehirlenmesi, genellikle arsenik
-3- oksit (arsenik anhidrit), bakır asetoarsenit,
kalsiyum veya kurşun arsenat gibi arsenik bileşikleriyle
hazırlanmış böcek ilâçlarının ağız veya
teneffüs yoluyla alınmasından meydana gelir.
İlâçlı meyve ve sebzelerin yıkanmadan yenmesi de
zehirlenmeye yol açacak seviyede arseniğin vücutta
birikmesine sebeb olabilir.
Arseniğin zehirli etkilerinin, vücuttaki bâzı
enzimlerle birleşerek hücre metabolizmasına bozucu
etkide bulunmasından ileri geldiği zannedilmektedir.
Arsenik zehirlenmesi, ya bir kerede
alman yüksek dozda arsenikten (akut zehirlenme)veya küçük dozlarda ard arda alınmaktan (kronik
zehirlenme) kaynaklanır. Akut zehirlenmenin başlıca
belirtileri mide bulantısı, kusma, ağız ve boğazda
yanma ve şiddetli karın ağrılarıdır. Bunu
takiben dolaşım bozukluğu ve kalp yetersizliği
başlar ve birkaç saat içinde zehirlenme ölümle
neticelenebilir. Kronik zehirlenme ise, yavaş yavaş
güçten düşme, boşaltım bozuklukları, deride
tümör meydana gelmesi, şuur bozukluğu, sinir
sistemi bozukluğu, kansızlık ve tırnaklarda tipik
çizgilerin belirmesiyle belli olur. Akut arsenik zehirlenmesinde
ilk iş mideyi yıkamak ve zaman
kaybetmeden demirkaprol ilâcını almaktır. Arsenik-
3- oksit renksiz ve tatsız bir tozdur. Adlî tıpta
kimyâsal araştırma tekniklerinin geliştirilmesine
kadar cinâyet amacıyla en çok kullanılan zehirlerin
başında geliyordu.