ARZ VE TALEP

ARZ VE TALEP; Alm. Angebet und Nachfrage
(f), Fr. Offre et demande, İng. Supply and demand.
Bir malın üreticilerinin (müstahsilleri) belirli
piyasa fiyatları ile satmaya hazır oldukları
mal miktârma “arz” denir. Aynı şekilde bir malın
tüketicilerinin (müstehlikler) belirli piyasa fiyatları
ile o maldan almaya hazır oldukları miktarlara
da “talep” denilmektedir.
Malı üretenlerin piyasadaki arz miktârını etkileyen
başlıca faktör, piyasa fiyatıdır. Fiyatlar
yükseldikçe normal bir durum olarak arz artar.
Yüksek fiyatlar, daha yüksek mâliyetlere katlanarak
daha fazla mal istihsaline imkân verdiğinden
piyasa fiyatları ile arz miktarı arasındaki münâsebet
doğru orantılıdır.
Talebi etkileyen temel faktör de malın piyasa
fiyatıdır. Ancak arzın tersine fiyatlar düştükçe,
tüketicilerin almaya hazır olduğu miktarlar artar.
Dolay isiyle, piyasa fiyatı ile talep arasındaki alâka
ters orantılıdır. Ancak diğer malların fiyatları,
tüketicilerin tercihleri ile gelirin de talep üzerinde
önemli etkisi vardır.
Bir mal piyasasında arz ve talebin esnek olup
olmaması, başlıca üretici ve tüketicilerin piyasa
fiatlarındaki değişmeye karşı, satmaya ve almaya
hazır oldukları miktarlardaki değişmeyle alâkalıdır.
Esnek talep veya arz hâlinde, arz ve talep miktarları
piyasa fiyatındaki en küçük bir değişme karşısında
farklı hâle gelir. Buna karşılık, esneksiz
talep ve arz durumunda, fiyat ne kadar değişirse değişsin
arz ve talep miktarlarında değişme yoktur.
Bir malın arz ve talebi bir başka ifade ile o
maldan satılmaya hazır olunan miktarla, alınmaya
hazır olunan miktarlar belirli bir piyasa fiyatında
dengeye gelir. Bu fiyatın altındaki fiyatlarda talep
fazlası; üstündeki fiyatlarda arz fazlası husule gelir.
Talep fazlası durumunda arz yeterli olmayacak,
tüketiciler istediği malı temin etmek için daha
yüksek fiyatlarla aynı miktarda malı satın almaya
hazır olacaklardır.
Arz fazlası olunca bu durumda üreticiler stokları
önlemek için daha düşük fiyatlarda aynı miktar
malı satmayı kabûl edecekler, böylece fiyatlar
düşecektir.
Bir ekonomide tek bir malın arz ve talebinin
yanısıra toplam arz ve talepten de söz edilebilir.
Toplam arz ve talep dengesi belirli bir fiyatlar genel
seviyesinde sağlanır. Toplam arz fazlası işsizliğe, toplam talep fazlası ise enflasyona yol açar.
Toplam arz-talep dengesine “iktisâdî istikrar” adı
verilir. İslâmiyette de alış-verişler arz ve taleb
usûlüne göre yürür.