ASETON

A S E TO N ; Alm. Azeton, Fr. Acétone, İng. Acetone.
Kimyâsal ve sınâî önemi olan organik bir çözücü,
alifatik (düz zincirli) ketonların ilk üyesi.
Renksiz, kokulu, akışkan bir sıvıdır. 56,3° C’de
kaynar. Şiddetli yanıcıdır. Donma noktası -95°
C’dir. Alkol, su ve eterle her oranda karışabilir.
Kimyâca ismi, propanon veya dimetil ketondur.
Çözücü özelliklere sâhip olduğundan çok kullanılır.
Birçok yağları, reçineleri, selüloz nitrat ve selüloz
asetatı çözer. Bu özelliğinden dolayı aseton, patlayıcı
madde ve sentetik iplik fabrikasyonunda
geniş ölçüde kullanılır. Çok sayıdaki önemli kimyâsal
reaksiyonları ile laboratuvarda ve sanâyide
birçok organik maddeler yapmak mümkündür.
Fizyolojik olarak idrarda ve kanda mevcuttur.
Özellikle şeker hastalarının idrarlarında çok
miktarda bulunur ve bundan dolayı idrarın aseton
kokması teşhiste çok yardımcı bir bulgudur. Genel
olarak ketonlar, his duyusunu ve kan basıncını
azaltırı Aseton, etil alkolden (rakı, şarap ve birada
bulunan) daha az zehirli olmasına rağmen sarsarhoşluk
ve uyku meydana getirir. Fakat bu özelliğinin
kuvveti eter ve kloroformunkinden daha azdır.
Alkali (bazik) ortamda aseton; klor, brom ve
iyotla muâmele edilirse; kloroform, bromoform
ve iyodoform elde edilir. Aseton, uyuşturucu sulfonal
grubu ilaçların başlangıç maddesidir. Hem iyi
bir çözücü hem de organik reaksiyonların bir başlangıç
maddesi özelliklerine hâiz olduğu için ticârî
maksatla geniş çapta elde edilir.
Elde edilişi:
1. Kalsiyum asetatın kurukuruya ısıtılmasından
elde edilir:
(CH3COO)2ii Ca CH3-C0-CH3+CaC03
2. Nişasta ihtivâ eden tahılların bir çeşit bakteri
(A.Fernbahc’in bulduğu) vâsıtasıyla fermantasyonundan
elde edilir. Bu fermantasyondan elde
edilen karışımda altı kısım butil alkol, üç kısım aseton
ve bir kısım da etil alkol mevcuttur.
3. Saf asetik asit ısıtılmış metalik oksitler
(A120 3) üzerinden geçirilirse, aseton, su ve karbondioksit
verecek şekilde bozunur:
2 CH3COOH
Isı
c h 3-c o -c h 3+c o 2+h 2o
4. îzopropil alkolden hidrojen çıkarmakla veya
izopropil alkolü oksitlemekle aseton elde edilir.