ÇEMBERLİTAŞ

ÇEMBERLİTAŞ; İstanbul’da Divanyolu üzerinde
Osmanlı devrinde Tavuk Pazarı denilen meydanda
bulunan sütun. İlk kısmı, Apollon heykeli
sütunudur.
İstanbul’un Bizans devrinin en önemli meydanlarından
biri Konstantinos (Çemberlitaş Meydanı)
şehrin çeşitli semtlerine giden yolların kavşak
noktasıydı. Meydanın etrafında şehrin en
önemli çarşıları bulunuyordu. BizanslIların resmî
törenlerini yaptıkları meydanların başında gelirdi.
Şehre gelen imparatorlar, senatörler tarafından
burada karşılanırdı.
Fetihten sonra, meydan ticarî yönden hareketliliğini
kaybetti. Ancak Çemberlitaş’ın etrâfında
bulunan salhâneler ile İkinci Meşrutiyete kadar
İstanbul’un ekonomik hayâtındaki rolünü devâm ettirdi.
Osmanlılar devrinde, Kumkapı yolu üzerinde,
elçilerin misâfir edildikleri “Elçihanı” bulunuyordu.
Osmanlılar zamânında Dikilitaş adını alan
bu meydandaki sütunun Roma’dan getirildiği ve
boyunun 176 metre olduğu rivâyet edilir. Dokuz
parça kırmızı porfir kitlesinin üst üste konulmasından
meydana gelen sütunun bugünkü yüksekliği
57 metredir. Sütun altıgen mermer kürsü ve
porfirden taban üzerine oturmaktadır. Sütunun
tepesinde de bir zamanlar üzerinde bulunan heykeli
taşıyan kırmızı Mısır porfirinden bir tabanbulunmaktadır. Sütun, İstanbul’un kuruluşu esnâsında
Roma’dan getirtilmiş ve üzerine Büyük
Konstantinos kendi heykelini diktirmiştir. Geçen
zaman içinde buradaki imparator heykelleri
de değişmiştir. Birinci Alexsios Kommenos, sütunun
üzerine yaldızlı bir haç ve bir kitâbe koydurmuştur.
Osmanlılar devrinde fazla değişiklik görmeyen
bu Dikilitaş’ın sadece tepesindeki haç indirilmiştir.
1672’deki büyük İstanbul yangınında, etraftaki
büyük sıcaklığın neticesi, sütunun porfir blokları
çatlamıştır. Sultan İkinci Mustafa devrindeki
imâr hareketi esnâsmda, dikilitaş sağlamlaştırılmak
için, tabanı üç blok hâlinde duvar içine alınmış ve
sütun çemberlerle sağlamlaştırılmıştır. Bu târihten
sonra Dikilitaş “Çemberlitaş” olarak anılmaya
başlamıştır.
Cumhuriyetten sonra, Çemberlitaş’ta bâzı binalar
yıktırılarak sütun maydana çıkarılmıştır. Buradaki
en son tâmirat 1955-60 seneleri arasında yapılmış,
meydan şimdiki şekline getirilmiştir.