DİYÂNET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

D İY Â N E T İŞ L ER İ B A Ş K A N L IĞ I; din işlerini
yürütmekle vazifeli devlet dâiresi. Şer’iyye
ve evkâf vekâletinin kaldırılmasından sonra 3
Mart 1924’te Diyânet İşleri Reisliği adıyla kuruldu.
22 Haziran 1965 senesinde kabul edilen Diyânet
İşleri Başkanlığı kuruluş ve görevleri hakkında
kânun yeniden düzenlendi. Bu kuruluş kânunu
ise 26 Nisan 1976 târih ve 1982 sayılı kânunla
önemli derecede değiştirildi. Ancak bu değişiklikler
18 Aralık 1979’da Anayasa mahkemesi
tarafından iptâl edildi. Yeni bir düzenleme de yapılmadı.Diyânet İşleri Başkanlığı, Başbakanlığa bağlı
bir kuruluş olup, Başbakanın teklifiyle Cumhurbaşkanı
tarafından tâyin edilir.
Bugünkü durumu 18 Temmuz 1984’te kadro
kararnâmelerine göre çıkarılan Diyânet İşleri
Başkanlığı Merkez ve Taşra Teşkilâtı Görev ve
Çalışma Tâlimatları gereğince düzenlenmiştir.
Diyânet İşleri Başkanlığı Merkez Teşkilâtı,
Başkanlık Makamı, Danışma, Esas, Yardımcı Birimler
ile Şûrâ, Kurul ve Komisyonlardan meydana
gelmektedir.
Başkanlık Makâmı: Başkan, Başkan Yardımcıları,
Başkanlık Bürosu, Basın ve Halkla İlişkiler
Müşâvirliğinden kuruludur.
Danışma Birimleri: Diyânet İşleri Başkanlığı
Teşkilâtının danışma birimleri Başkan adına her
türlü teftiş, denetleme, inceleme işlemlerini yürüten
Teftiş Kurulu, Başkanlığın her türlü hukuk işlerini
yürüten Hukuk Müşâvirliği ve Teşkilâtın
görev alanına giren konularda gerekli inceleme,
araştırma, plân ve programları yapan, yapılan uygulama
neticelerini değerlendiren, Başkanlık ile
Devlet Plânlama Teşkilâtı arasında Başkanlığı ilgilendiren
konularda işbirliği sağlayan Araştırma
ve Plânlama Başmüşâvirliğidir. Başmüşâvirliğe
bağlı olarak Organizasyon ve Metod ile Plânlama
Müşâvirlikleri bulunmaktadır.
Esas Birimler: Diyânet İşleri Başkanlığının
en önemli kesimlerinden biri olan Esas Birimler,
Din İşleri Yüksek Kurulu, Dînî Hizmetler Dâiresi,
Olgunlaştırma Dâiresi ve Hac Dâiresinden meydana
gelmektedir.
Yardımcı Birimler: Diyânet İşleri Başkanlığının
yardımcı birimleri; Personel Dâiresi, Koordinasyon
ve Değerlendirme Dâiresi ve bunlara
bağlı üniteler, Donatım Müdürlüğü, Dâire Tabibliği
ile Sivil Savunma Uzmanlığıdır. Bu birimler
Başkanlığın çalışmalarına yardımcı olabilmek için
uzmanlık alanlarına giren görevleri yapmaktadırlar.
Şûrâ, Kurul ve Komisyonlar: Din Şûrâsı, Başbakanın
çağrısı üzerine beş yılda bir Ankara’da
toplanır. Diyânet İşleri Başkanmm yönetiminde din
adamlarından meydana getirilen Şûrâ’nın aldığı
kararlar danışma niteliğindedir. Diyânet İşleri Başkanı,
Daha önce Diyânet İşleri Başkanlığında ve
Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığında bulunanlar
ile Din İşleri Yüksek Kurulu Başkan ve
üyeleri, Diyânet İşleri Başkan Yardımcıları, Dâire
Başkanlığı ve Hukuk Müşâviri, Şûrâ’nın tabiî
üyeleridir. Din İşleri Yüksek Kurulu üyeliğine
atanacakların adaylığını, Aday Belirleme Kurulu
yapar.
En kıdemli Başkan Yardımcısının Başkanlığında
Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanı, Birinci
Hukuk Müşâviri, Personel Dâiresi Başkanı ile Koordinasyon
ve Değerlendirme Dâiresi Başkanmdan
Yüksek Disiplin Kurulu meydana getirilmiştir.
Merkez Disiplin Kurulu da; bir Başkan Yardımcısının
başkanlığında, Dînî Hizmetler Dâiresi Başkan
Yardımcısı, İkinci Hukuk Müşâviri, Personel
Dâiresi Başkan Yardımcısı ile Koordinasyon ile
Değerlendirme Dâiresi Raportöründen kurulur.
Diyânet İşleri Başkanlığı taşra teşkilâtı; il ve
ilçe müftülükleriyle eğitim merkezlerinden meydana
gelmektedir.
İl ve ilçelerde Diyânet İşleri Başkanlığını temsil
eden müftülükler, bölgelerindeki dînî hizmetleri
yöneten din görevlileri bulunmaktadır. İl müftüleri
doğrudan doğruya Diyânet İşleri Başkanlarına,
İlçe Müftüleri ise İl Müftülüklerine bağlıdır.
İl ve İlçe Müftüleri bölgelerindeki din hizmetlerini,
dînî kuruluşları yönetir ve din görevlilerinin
hizmetlerini düzenleyip denetlerler.
Diyânet hizmetlerinin en iyi şekilde yürütülebilmesi
için, teşkilâtın her kademesinde görev yapan
personelin kendi görev dalında eğitilmesini ve
mesleğe uyumlarını sağlamak, görev verimliliğini
artırarak daha üst görevlere hazırlamak amacıyla
kurulan “Eğitim Merkez”leri İstanbul, Bolu, Elazığ,
Ankara ve Antalya’da bulunmaktadır. Eğitim
merkezleri doğrudan Diyânet İşleri Başkanlığına
bağlıdırlar.
Diyânet İşleri Başkanlığına bağlı, merkez ve
taşra teşkilâtları dışında Türk işçilerinin yoğun
olarak bulunduğu ülkelerde Yurtdışı Din Hizmetleri
Müşâvirlikleri bulunmaktadır. Bu müşâvirlikler
bulundukları bölgelerde din hizmetlerinin yürütülmesini
sağlamaktadırlar.