Arhus

a a r h u s olarak da yazılır, Danimarka’da,
Doğu Jutland’daki Ârhus ilinin
(amtsmmune) merkezi. Ârhus Körfezi kıyısında
ver alır. Günümüzde üzeri örtülmüş
olan Ârhus akarsuyunun kaynaklandığı yer
yakınında bir Viking yerleşmesinin kalıntılan
bulunmakla birlikte Ârhus’un ilk kuruluş
tarihi bilinmemektedir. Kentle ilgili bilinen
en eski beratta (1441), daha eski bir berata
gönderme yapılmaktadır.
Ârhus 948’de piskoposluk merkezi oldu.
Bu tarihten sonra gelişme gösterdiyse de
Reform’u izleyen yıllarda geriledi. Sanayileşme,
Danimarka demiryolu ağının genişlemesi
ve 19. yüzyılda kurulan liman, kentin
büyümesini hızlandırdı. Danimarka’nın
ikinci büyük, Jutland’ın ise en büyük kenti
durumuna gelerek, bir sanayi ve ticaret
merkezi oldu. Madeni eşya, kimya, makine,
bira ve tütün işleme sanayilerinin bulunduğu
Ârhus’ta ayrıca bazı gemi inşa tesisleri
de vardır. Kentin ortaçağdan kalma en
önemli yapılan arasında, Vor Frue Kirke’
in (Meryem Ana Kilisesi) altında bulunan
11. yüzyıldan kalma Aziz Nicholas kriptası
ile Danimarka’nın en uzun kilisesi olan (93
m) 13. yüzyıldan kalma katedral sayılabilir.
Belediye ve üniversite binalan çağdaş Danimarka
mimarlığının örnekleridir. 1858’de
yapılmış olan sanat müzesinde (Ârhus
Kunstmuseum) rünik yazıtlar da sergilenmektedir.
Eski bir Danimarka kasabası
olan Den Gamble By, benzersiz bir açıkhava
müzesidir (1909). Kentte 1928’de açılmış
olan Ârhus Üniversitesinden başka dört
meslek okulu ve bir müzik akademisi
vardır.
Yüzölçümü 4.569 km2 olan Ârhus ili, eski
Ârhus ve * Randers illeri ile Skanderborg
ilinin bir bölümünün birleştirilmesiyle
1970’te oluşturulmuştur. Jutland’ın doğu
kıyısı boyunca uzanan il topraklan, Mariager
ye Horsens fiyortlannın arasında yer
alır. İlin kuzey bölümünü neredeyse bütünüyle
kaplayan Djursland Yanmadasmda
pek çok şato ve malikâne vardır. Bunlar
arasında Rosenkrantz soylulannın konutu
Rosenholm Şatosu ile, Jutland Malikâne
Müzesi’ne dönüştürülmüş olan 17. yüzyıl
başlanndan kalma derebey konutu Gammel
Estrup sayılabilir. Güneybatıda Silkeborg
ile Skanderborg’un arasında Silkeborg Gölü bölgesi ve Himmelbjerget (Cennet Tepesi)
yer alır. Ârhus ili, topraklarının büyük
bölümünü oluşturan ovasıyla, gelişmiş bir
tanm yöresidir. Nüfus (1983) kent, 182.685;
1982 tah.) belediye, 246.679; (1982 tah.) il
amtskommune), 576.705.