Arhat

(Sanskrit dilinde), Pali dilinde a r a –
h a n t (“uygun” ya da “layık” olan), Budacılıkta,
varoluşun gerçek doğasını kavrayarak
Nirvana’ya (tinsel Aydınlanma) ulaşmış
yetkin kişi. Kendini, arzunun bağlarından
kurtarmış olan arhat artık yeniden doğuş
döngüsü dışındadır.
Theravada geleneğinde arhat’hk her Budacının
seçmesi gereken yol sayılır. Pali dilinde
yazılmış metinlere göre bu yolda geçilmesi
gereken dört aşama vardır: 1) sotapana
(akarsuya giren) aşamasında kişi, Buda’ya,
öğretiye (dhamma) ve tarikata (sangha)
ilişkin yanlış inanç ve kuşkulardan arınır;
2) sakadagamin (bir kez geri dönen) aşamasında
artık kişi yalnızca bir kez yeniden
doğacaktır, bunun için de şehvet, nefret ve
yanılsamayı yok etmesi gerekir; 3) anagamin
(asla geri dönmeyen) aşamasında bulunanlar,
öldükten sonra yüce bir Cennet’te
yeniden doğacak ve burada arhat olacaktır;
bunun için, ilk iki aşamadaki koşullan
yerine getirmenin yanı sıra, bedensel arzulardan
ve kötü niyetten arınmalıdır; 4) arhat
aşamasına olağanüstü koşullar dışında, ancak
manastırda yaşayan kadınlar ve erkekler
ulaşabilir.
Arhat ülküsünü eleştiren Mahayana Budacılarına
göre, bodhisattva daha üst düzeyde
bir yetkinlik hedefidir. Çünkü bodhisattva,
Aydınlanma’ya erişmek elinde olduğu halde,
başkalarının iyiliği uğruna çalışabilmek
için, yeniden doğuş döngüsü içinde kalmaya
ant içmiştir. Bu görüş ayrılığı, Theravada ve
Mahayana gelenekleri arasında hâlâ temel
farklılıklardan biridir.
Kore, Japonya, Tibet ve Çin’de pek çok
tapınağın duvarında 16 arhat\ (Çince: lohan;
Japonca: rakan) gösteren resimler
bulunur. Sonraları, arhat’lann sayısı 18’e,
hatta 500’e kadar çıkmıştır. Bu tasvirler,
ikinci Buda’nın gelişine değin insanlara
ibadet hedefi göstermek amacıyla Nirvana’
ya ulaşmayarak dünyada kalmak üzere
Buda’nın görevlendirdiği 16 müridi temsil
eder.