Amin, Samir

Amin, Samir (d. 1931, Kahire, Mısır),
Marxist eğilimli Mısırlı iktisatçı. Paris Üniversitesini
bitirdi. Poiters, Paris ve Dakar
üniversitelerinde ekonomi profesörü olarak
çalıştı. 1960-63 arasında Mali hükümetine
planlama danışmanlığı yaptı. Çalışmalarını
Üçüncü Dünya ülkelerinin sorunları üzerinde
yoğunlaştıran Amin, Senegal’in başkenti
Dakar’da Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik
Komisyonu’na bağlı Ekonomik Gelişme
ve Planlama Enstitüsü’nün yöneticiliğinde
bulundu. 1980’den sonra, gene Dakar’da
bulunan Afrika Ekonomik ve Sosyal
Araştırmalar Konseyi’nde çalışmaya başladı.
Amin, “merkez” ve “çevre” gibi yeni
kavramları kullanarak emperyalist bağımlılık
altındaki azgelişmişlik sürecini incelemiştir.
Amin’in “merkez-çevre” kuramına
göre dünya ekonomisindeki ülkeler işlevsel
bir bütün içinde hiyerarşik olarak sıralanırlar.
Hiyerarşinin üst basamaklarındaki ülke
sermayeleri, dünya ekonomisinin işleyişinden
en yüksek payı alır, aynı zamanda da
dünya ekonomisinin kendi gereksinimlerine
göre ve hiyerarşiyi bozmadan işlemesini
1 aminler
sağlamaya çalışırlar. Yüksek sermaye birikiminin
oluştuğu ve ileri teknolojinin kullanıldığı
bu ülkeler “merkez” olarak adlandırılır.
Merkez ülkelerin tam karşısında, hiyerarşinin
alt basamaklarındaki “çevre” ülkeler
yer alır. Bu ülkelerde ücretler düşüktür
ve dışardan getirilen (merkez ülkelerde
geliştirilmiş) teknolojiler kullanılır. Sermaye
birikimi ise büyük ölçüde uluslararası
sermayeye bağımlıdır. Amin, gelişmekte
olan ülkelerin bu hiyerarşik yapıyı kırmasının
yolu olarak dünya pazarından kopma
politikasını önermektedir.
Amin, kendisi gibi azgelişmişlik süreçlerini
inceleyen başka bazı iktisatçılann, özellikle
A. Emmanuel’in geliştirdiği “eşitsiz değişim
kuramı”na önemli eleştiriler getirmiştir. Ona
göre, merkez ülkelerle çevre ülkelerde emek
aynı miktarda değer yaratmamakta, ama
merkezdeki emek çok daha üretken olmaktadır.
Eşitsiz değişim kuramında bunun gözardı
edildiğini ileri süren Amin aynca, bu kuramın
“fiyatlar dünya düzeyinde oluşur” varsayımına
da karşı çıkmaktadır.
Amin’in önemli çalışmaları arasında L A c –
cumulation â L ’Echelle Mondiale (Dünya
Ölçeğinde Birikim), Le Developpement Inegal;
Essai Sur Les Formations Sociales du
Capitalisme Peripherique (Eşitsiz Gelişim;
Çevre Kapitalizminin Toplumsal Formasyonları
Üzerine Deneme), L ’Echange Inegal
et La Loi de La Valeur (1973; Eşitsiz
Değişim ve Değer Yasası), UImperialisme
et Le Developpement Inegal (1976; Emperyalizm
ve Eşitsiz Gelişim) sayılabilir.