Owen, Robert Dale

Owen, Robert Dale (d. 9 Kasim 1801,
Glasgow, İskoçya – ö. 24 Haziran 1877,
Lake George, New York, ABD), ABD’li
toplumsal reformcu ve siyaset adamı. Galli
ünlü ütopyacı sosyalist Robert Owen’m
oğluydu. Iskoçya’da babasının örnek bir
işyeri topluluğu kurduğu New Lanark’ta
yetişti. Bu dönemde babasının sosyalist
felsefesini benimsedi. 1825’te babasıyla birlikte
ABD’ye göç etti, Indiana’da New
Harmony (Yeni Üyum) adıyla ekonomik
bakımdan kendine yeterli yeni bir sosyalist
topluluk kurulmasına katkıda bulundu.
Robert Dale Owen, topluluğun yayın organı
New Harmony Gazetted çıkarmaya
başladı. 1827’de tanıştığı reform yanlısı
Fanny Wright’la (bak. Wright, Frances)
birlikte, kölelerin eğitilerek aşamalı biçimde
özgür bırakılması amacıyla Wright’in
Nashoba’da (Tennessee) kurduğu deneme
topluluğuna gitti, oradan Avrupa’ya geçti.
Owen ile Wright ABD’ye dönüşlerinde o
sırada çözülme dönemine giren Nashoba ve
New Harmony topluluklarını yeniden ziyaret
ettiler, daha sonra New York’a yerleştiler.
Owen, burada Free Enquirer’\ çıkarmaya
başladı. Protestanlığa karşı çıkan gazete,
boşanma yasalarının liberalleştirilmesini,
servetin eşit paylaşılmasını ve yaygın bir
sanayi eğitimini savunuyordu. Owen,
Wright ve öbür radikallerle birlikte iki yıl
süreyle New York’taki İşçilerin Partisi’ni,
Thomas Skidmore’un mülkiyetin insanlar
arasında eşit olarak paylaşılabileceği düşüncesinden
uzaklaştırmaya çalıştı. Skidmore’u
parti yönetiminden uzaklaştırmayı başardılarsa
da toplumsal reformu halk eğitimi
yoluyla gerçekleştirme yolundaki kendi
programları da partide kabul görmedi.
Temsilciler Meclisi’nde iki dönem görev
alan Owen, Smithsonian Institution’m kurulmasını
sağlayan yasayı hazırladı.
Üçüncü dönem için Kongre’ye seçilemeyince
Indiana’ya döndü. Burada, evli kadınların
mülk edinebilmelerini ve boşanma
yasalarının liberalleştirilmesini savundu.
1853’te Napoli maslahatgüzarlığına atandı,
1855’te elçi oldu. 1858’de ABD’ye dönüşünün
ardından köleliğin kaldırılmasından
yana tutum aldı. İç Savaş patlak verince
Başkan Lincoln’a bir mektup yazarak köleciliğe
son verilmesi isteminde bulundu.
1863’te, azat edilen kölelerin koşullarını inceleyen bir komiteye başkanlık etti. Bulgularını
The Wrong o f Slavery (1864; Köleliğin
Haksızlığı) adlı kitapta topladı. Bu
yapıtında özgür bırakılan kölelere oy hakkı
verilmesinin 10 yıl ertelenmesini savunarak
birçok kişiyi şaşırttı. Son yıllarında Beyond
the Breakers (1870) adlı bir roman ile
Threading My Way (1874; Yolumu Aşarken)
adlı otobiyografisini yazdı.