Cinq-Mars (Markisi)

Cinq-Mars (Markisi), Henrı Coiffier de
Ruze (d. 162Q – ö. 12 Eylül 1642, Lyon,
Fransa), Fransa kralı XIII. Louis’nin en
yakın adamlarından.* Kralın güçlü başbakanı
Kardinal Riçhelieu’ye karşı girişilen
komploların sonuncusuna ve başarıya en
çok yaklaşanına ön ayak olmasıyla tanınır.
Richelieu’nün yakın dostu Effiat markisi
Mareşal Antoine Coiffier-Ruze’nin oğlu
olan Cinq-Mars, babasının ölümü (1632)
üzerine Richelieu’nün koruması altına girdi
ve onun, desteğiyle saraya girerek, 1639’da
maître de la garde robe (kralın giyim
kuşamından sorumlu saray görevlisi) unvanıyla
kralın en yakın adamlarından biri
oldu. Kralın yakın ilgisine karşın, barışmak
için yaltaklanmayla sonuçlanan kavgalar
çıkardı. Taşkın, kendini’beğenmiş ve aşırı
t tutkulu kişiliğinden tedirgin olanKardinalin >
f siyasal nüfuz kazanmasını önlemeye çalıştığını
anlayınca, ondan kurtulmaya karar
verdi. Soissons kontunun 1641’deki başarısız
komplosuna katıldıysa da, adı açığa
çıkmadığından soruşturmaya uğramadı. Ardından
kralın kardeşi, Orleans dükü Gaston’u
ve ayaklanmalar başlatarak o sırada
Fransa ile savaş halindeki İspanya’ya sınırlan
açmayı tasarlayan öteki yüksek soylulan
da içine alan yeni bir komplonun hazırlığına
girişti. 13 Mart 1642’de İspanya kralı
IV. Felipe ile ayaklanma için gerekli asker
ve silah desteğinin verilmesini öngören gizli
bir antlaşma imzaladı. Belgenin bir kopyasının
11 Haziran’da Richelieu’nün eline geçmesinden
iki gün sonra, tutuklandı ve
vatana ihanetten suçlu bulunarak boynu
vuruldu.
.Cjjnque Ports, ortaçağda, İngiltere’nin
güneydoğu kıyısındaki beş (Fransızca
cinque) limanın kralın hizmetinde’ çalışacak
gemiler ve denizciler sağlamak amacıyla
oluşturduğu konfederasyon. İlk beş liman
olan Hastings, New Romney, Hythe, Dover
ve Sandwich’e, sonradan “baş liman” ayrıcalıkları
verilen Winchelsea ve Rye adlı
“■eski kasabalar” da eklendi. Zamanla Kept
ve Sussex illerindeki otuzdan fazla kasaba
konfederasyona-bağlandı. 14. yüzyıla değin
kraliyet donanmasının ana kuvvçtlerini sağlayan
limanlar, ilk kez Kral Edward dönerçıinde
(1042-66) kjyılann ve Manş ulaşımının
güvenlik altına alınmasıyla görevlendirildi.
Bu limanlar 1066’daki Norman istilasından
sonra dahş da önem kazandı ve gemi
hizmetlerine karşılık elde ettikleri ayrıcalıklar
13 ve 14. yüzyıllarda doruğuna, ulaştı’.
Limanlara ilk aynalıklar toplu olarak
1278’deki bir beratla verildi. 14. yüzyılcjan
sonra tekelci konumlannı yitiren limanlar,
kraliyet donanmasına hizmet etmeyi sürdürr
dülerse de, İspanyol donanmasının
1588’deki istila tehdidi sırasında işlevlerinin
kalmadığı açıkça görüldü. Denizin bazı
yerlerde kıyı şeridini aşındırması, bazı yerlerde
de doldurması limanların gerileyişini
daha da hızlandırdı. Günümüzde bu limanlardan
yalnızca Dover önemini korumaktadır.
Cinque Ports’a verilen özel yetkilerin çoğu
1855’te kaldırıldı; yalnızca Deniz Kuvvetleri
Bakanlığıyla ilgili olanlar yürürlükte kaldı.
Konfederasyon içinde daha önce sayılan
kasabaların dışında Kent iline bağlı Lydd,
Faversham, Folkestone, Deal, Tenderden,
Margate ve Ramsgate kasabaları da yer
almaktadır. Cinque Ports’un en yüksek
yöneticisi aynı zamanda Dover Şatosu’ndan
sorumlu olan ve resmen. Walmer Şatosu’nda
oturan limanlar yöneticisidir (lord
warden).
cins, bazı dillerde eril, dişil ya da yansız
olma özelliği, belirten dilbilgisi kategorisi.
Fransızca, İspanyolca ve İtalyanca gibi
çağdaş Hint-Avrupa dillerinde adlar, eril ve
dişil olarak iki cinse ayrılırken, Rusça ve
Almancada üç cinste toplanır; üçüncü emsi
yansız adlar oluştuçur. Eril varlıkları belirten
adlar hemen bütün durumlarda eril,
aynı biçimde, dişil varlıkları belirten adlar
da dişildir. Öteki adlarda cins, rastlantısaldır.
Fransızcadan verilen şu örneklerde belgisiz
tanımlık ve sıfat, niteledikleri adm” eril
(poeme: “şiir”) ya da dişil {piece: “oyun”)
olmasına bağlı olarak biçimsel değişikliklere
uğrar: un poeme intiressant (ilginç bir şiir),
une piece interessante (ilginç bir oyun).
Svahili ve birçok başka dilin cins sisteminde,
nesnelerin doğal cinsleriyle dilbilgisindeki,
cinsleri arasındaki ilişki” daha kesin
olarak belirlenmiştir. Bu tür dillerde canlı
ve cansız varlıklan, bitkileri, hayvanlan,
aletleri ve belli biçimlere sahjp nesneleri
kapsayan cins sınıfları vardır.