Colorado

Colorado, ABD’yi oluşturan eyaletlerden
biri. Ülkenin ortabatı kesiminde Kayalık
Dağları iki yandan kuşatan 269.594 km2’lik
bir alanı kaplar. Kuzeyde Wyoming ve
Nebraska, doğuda Nebraska ve Kansas,
güneyde Oklahoma ve New Mexico, batıda
Utah eyaletleri ile çevrilidir. Yönetim merkezi
Denver’dır.
Colorado’nun ilk sakinleri başta Arapaho,
Şayen ve Yutalar olmak üzere Ova ve
Colorado’da Kayalık Dağlar
Nüzhet Dalfes
Büyük Havza Yerlileriydi. İspanya’nın
1706’da üzerinde hak iddia ettiği bölge
Napoleon’un 1802’de İspanya’yı denetim
altına almasıyla Fransa’ya geçti. Bölgenin
doğusu 1803’te Louisiana Alımı çerçevesinde,
Fransa’dan satın alındı. Öteki kesimi ise
önce İspanya’nın yönetiminde, 1848’e değin
de Meksika’nın elinde kaldı. 1859’da altın
bulunmasıyla büyük bir nüfus patlaması
olduysa da, 1890’lara doğru yatakların tükenmesi
yüzünden ilk maden bölgesinin
büyük bölümü boşaldı. Bu arada bölge
1876’da eyalet statüsü kazandı.
Colorado doğal yapı açısından üç bölgeye
ayrılabilir: Suyun kıt, arazinin düz ve çayırlık
olduğu, yaşama elverişsiz doğu kesimindeki
yüksek ovalar; nüfusun büyük bölümünün
yaşadığı orta kesimdeki Colorado Piedmont;
geniş vadiler ile derin ve dar kanyonların
parçaladığı sıradağların ve yüksek
platoların yer aldığı batı kesimindeki Kayalık
Dağlar. Kayalık Dağların Colorado’daki
bölümünün çekirdeğini yüksekliği 4.399
m’ye ulaşan Sawatch Sıradağları oluşturur.
İklimin sıcak ve kurak olduğu doğu kesimindeki
yüksek ovalar, yılda yalnızca
406 mm yağış alır. Piedmont’ta daha da
azalan yağışın büyük bölümü yaz aylarında
düşer. Yaz ortalama sıcaklığı her iki kesimde
de 25°C dolaylarındadır. Kışın ovalarda
sıcaklık 4°-16°C arasında değişirken, Piedmont’ta
ocak ayı ortalaması -2°C’ye kadar
düşer. Her iki kesimde de aşırı sıcaklık
değişimleri görülür. Eyaletin en yağışlı kesimi
yılda 500-1.300 mm yağış alan Kayalık
Dağlardır.
Colorado nüfusu fazla çeşitlilik göstermez.
1980’de eyalette çok az sayıda Siyah ve
Yerli yaşamaktaydı. Çoğu Meksikalı olan
İspanyol kökenliler, nüfusun yüzde. 12’sini
oluşturur. Halkın yüzde 70’inden fazlası
Piedmont’ta yaşar. Yüksek ovalarda nüfus
yoğunluğu km2 başına ancak 13 kişiyi bulur.
Nüfus yoğunluğu düşük bir başka kesim
olan Kayalık Dağlarda ise nüfus giderek,
artmaktadır. 1980’de toplam nüfusun yüzde
81’i kentlerde yaşamaktaydı. Batıdaki öteki
eyaletler gibi nüfusun hızla arttığı Colorado’da
1970-80 arasında ülke ortalamasının
üç katına yaklaşan yüzde 30,7’lik bir artış
hızı gerçekleşmiştir. Colorado ekonomisinde
önemli bir yer tutan tarım büyük ölçüde
sulama gerektirir. Başlıca tarım ürünleri
yonca, buğday, şeker pancarı, mısır ve
süpürgedarısıdır. Sığır besiciliğinde birinci
sırada bulunan Colorado’da çok sayıda
koyun ve domuz da yetiştirilir.
Colorado’nun önemli madenleri arasında
molibden, petrol, kömür, kum ve çakıl
sayılabilir. Ama 19. yüzyıldaki altın madenlerinin
parlak dönemi sona erdikten sonra,
Colorado’daki madencilik çalışmaları çok
gerilemiştir.
Sanayi, ekonominin en gelişmiş sektörüdür.
1967-77 arasında sanayide çalışanların
sayısı, ülke ortalamasının (yüzde 1,4) çok
üzerine çıkarak yüzde 47’lik bir artışa
ulaşmıştır. Başlıca sanayi dalları makine
yapımı, gıda işleme ve bağlı sanayiler ile
askeri donatım araçları üretimidir. Turizm
gelir kaynağı açısından sanayi ve tarımdan
sonra üçüncü sırada yer alır. Başlıca kış
sporu kayaktır; kayak merkezlerinde yılda
7 milyon telesiyej bileti satılır. Yat turizminin
odağını ulusal parklar ile eyalet parkları
oluşturur. Yeniden düzenlenen Kayalık
Dağlar Ulusal Parkı’m yılda ortalama
8,5 milyon kişi gezer.
Colorado 130 bin km uzunluğundaki kara-,
yollan ve kırsal yollarıyla ulaşım açısından
en gelişmiş dağlık eyalettir. Dağlardaki
sayısız geçitlerin en yükseği, Kayalık Dağlar
Ulusal Parkı’nda bulunan Trail Ridge
Road’dur (3.713 m). Denver’da bir uluslararası
havaalanı vardır. Demiryollannm toplam
uzunluğu 5 bin km’ye yakındır.
Eyalette birçok üniversite ve bilimsel araştırma
merkezi bulunmaktadır. ABD Hava
Kuvvetleri Akademisi Colorado Springs
yakınlarındadır. Red Rocks Park Colorado’nun
en ünlü tiyatrosudur. Kent Merkez
Opera Binası 1878’de kurulmuştur. Nüfus
(1986 tah.) 3.267.000.