Colnmbia Buz Alanı

Colnmbia Buz Alanı, Kanada’da,- İngiliz
Kolumbiyası ve Alberta eyaletleri arasındaki
sınınn iki yanında uzanan Kayalık Dağlarda
bulunan en geniş buz alanı. Bir
bölümü Jasper Ulusal Parkı içinde kalır.
Kuzey Amerika’nın kolayca ulaşılabilen
buzul bölgelerinden biridir. Aşınma sonucunda
dev bir kütleye dönüşmüş düz bir
Columbia Dağları 104
plato üstündeki yüksek bir buz takkesi
görünümündedir. Batıda Columbia Dağından
(3.747 m) doğuda Athabasca Dağına
(3.491 m) kadar uzanır.
Buz alanının doğu bölümüne, 160 km
güneydeki Banff tan ve 128 km güneydoğudaki
Calgary’den karayolu ile ulaşılır. Doruğunu
oluşturan platodan dış bölümlerdeki
pek çok buzulun bitim noktasına kadar
yaklaşık 500 km2’lik alan kaplamasına karşın,
Alaska-Kanada sınırındaki başka buz
alanlarıyla karşılaştırıldığında oldukça küçük
kalmaktadır. Bunlar arasında, Alaska
eyaletinin merkezi Juneau yakınındaki Juneau
Buz Alanı ya da Ellesmere Adası ve
Grönland’daki Kuzeydoğu Kutup Bölgesi
buz katmanları sayılabilir.
Genel tanım. Karayolundan bakıldığında
buz alanının plato bölümü, Athabasca Buzulu
doruğunun ufuk çizgisinde görülür.
Bazı bölümleri de Snow Dome (Kar Kubbe),
Kitchner Dağı ve Stutfield Dağı üstündeki
buz kayalıkları biçiminde seçilir. Athabasca
ve Saskatchewan buzulları doğu ve
kuzeydeki iki ana uzantıdır.
Ana kaynağı (buzkar) kıta bölünümünde
yer aldığından Columbia Buz Alanına “ırmakların
anası” adı verilmiştir. Athabasca
Buzulunun erimesiyle ortaya çıkan sular,
Athabasca Irmağı yoluyla Alberta’nın kuzeydoğusundaki
Athabasca Gölüne boşalır;
oradan da Slave Irmağı ve Great Slave Gölü
yoluyla Mackenzie Irmağına karışır. Ardından
Yukon Topraklan’ndan geçerek kuzeye
doğru yaklaşık 4.000 km’lik bir yol kateder
ve Kuzey Buz Denizine dökülür.
Saskatchewan Buzulunun suları ise, Saskatchewan
Irmağıyla doğu yönünde akar ve
yaklaşık 2.560 km boyunca Alberta, Saskatchewan
ve Manitoba eyaletlerinden geçerek
Atlas Okyanusunun bir girintisi olan
Hudson Körfezine dökülür. Buz alanının
kuzeybatı ucundan akaçlanan buzul suları
da Fraser ve Columbia ırmaklarıyla Büyük
Okyanusa boşalır. Oregon ile Washington
arasında dolambaçlı biçimde ilerleyen Columbia
Irmağı, denize kavuştuğu noktaya
kadar 1.920 km’lik yol kateder.
Ana buzul yüzeyi dik kesitlerle derin
kanyonlara ayrılır; alt buzul katmanlarında
yer yer 30 m derinliğinde buzul çatlakları
oluşmuştur. Buz alanını çevreleyen vadiler
bölgesinde zümrüt rengi göller ve sık bodur
ormanlar vardır. Buradaki büyük vadi buzullarının
yumuşak eğimi dağcıların doruk
bölgesine fazla güçlük çekmeden ulaşabilmelerine
olanak verir. Dorukta buz takkesinin
ortalama yüksekliği 3.000 m’ye yaklaşır.
En yüksek kesimlerdeki buzların da, yüzey
eğimlerine bakarak, yaklaşık 130 m kalınlıkta
olduğu tahmin edilmiştir.
Bilimsel çalışmalar. 1950’lerin başından
beri araştırmalar özellikle Athabasca ve
Saskatchewan buzulları üzerinde yoğunlaşmıştır.
Athabasca Buzulu yaklaşık 30 km2’
lik alan kaplar. Bitim noktasındaki buzultaşların
incelenmesiyle elde edilen bilgiler
Kayalık Dağların Kanada kesimindeki buzulların
çoğu için geçerlidir. Özellikle birkaç
yüzyıl boyunca yaşanan iklim değişikliğine
bağlı olarak buzulların geçirdiği hacim
değişimleri hakkında bu yoldan bilgi sağlanmıştır.
Tarihsel kayıtlar, harita çalışmaları
ve fotoğraflardan elde edilen bilgiler
1897’ye değin uzanır. Buz cepheleri yakınında
bulunan ağaçların gövde halkalarının
incelenmesiyle yüzyıllar öncesine uzanan
önemli bilgiler sağlanmıştır. Örneğin 1715
dolaylarında, bu tarihten en az 350 yıl
öncesine göre daha geniş bir alanı kaplayan
buzul ilerlemesinin Athabasca Buzulu üstünde
durduğu anlaşılmıştır.
1715’teki bu ilerlemeden sonra buz alanı
geri çekilmiş, 19. yüzyılın başlarında yeniden
ilerlemeye başlayarak yaklaşık 1840’ta,
neredeyse öncekiyle aynı büyüklükte bir
alana yayılmıştır. Daha sonra, değişen iklim
koşullan alt buzul katmanlarının çözülmesine
ve beslenme bölgesindeki kar miktarının
azalmasına yol açmıştır. Athabasca Buzulunun
gerileyişi kısa duraklamalar dışında
sürmektedir. 19. yüzyıl ortasından 20. yüzyıl
sonlarına değin buz cephesi yaklaşık
1,6 km gerilemiştir. Ama buzul çözülmelerinde
bugün bir azalma olduğunu gösteren
belirtiler vardır. Bu da, 21. yüzyılda buz
katmanında kalınlaşma ve yeniden ilerleme
olasılığını- göstermektedir.
59 km2’lik alam ile Saskatchewan Buzulu,
Columbia Buz Alanı içindeki en geniş
buzuldur ve Athabasca Buzulunun tersine,
karayolundan gözükmez. Bitim noktasında
daha yumuşak bir kesitle yükselen yüzeyi-,
buz alanının yüksek kesimlerine ulaşımı
kolaylaştırmaktadır. Buz kalınlığı 442 m’ye
kadar ulaşır. Akma, birikme ve yüzeyde
erime hızı Athabasca ve öteki büyük buzullannkine
yakındır.
Buzulların hareketi ve konumuna ilişkin
topografya çalışmalanna ve havadan çekilen
fotoğraflar aracılığıyla haritalama dışında
buz alanında yapılan çalışmalar, buzulun
iç yapısının ayrıntılı biçimde incelenmesini;
sıcaklık ölçümlerini; yüzey altı sularının
araştırılmasını; deprem etkinliği, yerçekimi
ve elektriksel dirence ilişkin jeofizik araştırmalarını;
buzulların bitim noktasında oluşan
göllerdeki tortulların incelenmesini;
buzuldan çıkan ırmakların debisinin ölçülmesini
ve yıllar önceki kışların görece
serinlik ve sıcaklıklarını saptamak amacıyla
çeşitli derinliklerdeki buz örneklerinden
elde edilen oksijen-izotop oranlan hakkındaki
çalışmalan kapsar. Buz alanının altını
akaçlayan büyük bir yeraltı ırmak sisteminin
keşfi buradaki ilginç bulgular arasındadır.