Çimular

Çimular, İnka Kralhğı’ndan önce Peru’da
en büyük ve en önemli siyasal örgütlenmeyi
oluşturan Güney Amerika Yerlileri. Çimulann
özgün çömlek işleri, Peru’nun kuzey
kıyılannda gelişen And uygarlığının son
dönemlerinin tarihlenmesine yardımcı olur.
Çimular, ilk yurtlan olan Piura’dan güneydeki
Paramonga ve Casma’ya fetih yoluyla
yayıldılar. Çimu Devleti, nüfusun büyük
artış gösterdiği 14. yüzyılın ilk yarısında
biçimlendi. Kentler inşa ederek büyük ölçekli
sulama sistemleri kuran Çimular
1465-70 arasında Paçhacuti İnka Yupanqui
ve onun çğlu Topa İnka Yupanqui yönetimindeki
İnkalann egemenliği altına girdiler.
İnkalar, Çimu yüksek uygarlığının siyasal
yapı, sulama sistemi ve yol yapımı gibi
öğelenni büyük ölçüde kendi imparatorluk
örgütlenmeleri içinde erittiler.
Çimu uygarlığı, dev sulama tesisleri temelinde
yürütülen tanma dayanıyordu. Çimular
el sanatlannda da ustalaşmıştı; dokuma,
423 Çin boksu
altın, gümüş ve bakır işleri yetkin bir
düzeydeydi. Kalıp kullanarak yapılan çanak
çömlek türlerinin belirli standartlan vardı.
Çimularca üretilen çanak çömleğin çoğu
düz siyahtı. Yunka (Yunca) ya da Moçika
olarak adlandınlan ve artık konuşulmayan
Çimu dili, İnka dilinden çok farklı, belki de
bütünüyle aynydı.
Çimu uygarlığının serpilmesi, Peru uygarlığının
Kentleşme evresi olarak da nitelenen
ve 1450 öncesinde 200 ya da 400 yıl boyunca
sürdüğü sanılan döneme rastlar. Köylülerden
soylulara kadar birçok tabakanın bulunduğu
Çimu toplumunun, İnka uygarlığının
bütün temel öğelerini küçük ölçekte de olsa
banndırdığı sanılmaktadır.
Peru’nun kuzey kıyısında, Trujillo’nun
yakınlarında bulunan Çimu başkenti Chan
Chan(*), günümüzde susuzluk nedeniyle
bütünüyle terk edilmiş ıssız bir yerdir. Ama
tümü kerpiçten yapılmış büyük surlan,
16-26 km2 genişliğindeki, dikdörtgen yapı
bloklan, sokakları, göletleri ve piramit
biçimindeki tapınaklanyla dünyanın en ilginç
arkeolojik şiflerinden bindir. Kentin
büyüklüğü, burada binlerce kişinin yaşadığını
göstermektedir.