değerlik

v a l a n s olarak da bilinir, belirli
bir elementin, atomlarından birine kimyasal
olarak bağlanabilen başka atomların olası
sayısını belirleyen özelliği. 1868’de ortaya
atılan bu kavram, genel olarak bir elementin
bağ oluşturma gücününün yanı sıra, bu
gücün sayısal değerini gösterir.
Değerlik kavramının tanımlanması ve sistematikleştirilmesi,
19. yüzyıl kimyacılarının
önde gelen sorunlarından biriydi. Yetkin
bir kuramsal yaklaşımın bulunmaması
nedeniyle, elementlerin değerliklerinin saptanmasında
deney yoluyla elde edilen kimi
kurallardan yararlanılıyordu. Herhangi bir
elementin özgün değerliği, element atomlarından
birinin bağ oluşturabildiği ya da bir
bileşikte yerini alabildiği hidrojen atomu
sayısıyla ölçülüyordu. Bununla birlikte, çoğu
elementin değerliğinin değişik bileşiklerde
farklı olduğu ortaya çıktı. Kimyasal
birleşmenin ve değerliğin açıklanması doğrultusundaki
ilk yetkin adımı, 1916’da organik
bileşiklerde atomlar arasındaki kimyasal
bağı, bir çift elektronun iki atom tarafından
paylaşılması biçiminde açıklayan ABD’li
kimyacı G. N. Lewis attı. Aynı yıl Almanfizikçi W. Kossel, elektriksel olarak yüklü
atomlar (iyonlar) arasındaki kimyasal bağı
inceledi. Periyodik sistemin ayrıntılı elektron
kuramının geliştirilmesinden sonra,
değerlik kuramı, elektron yapıları ile atomlararası
kuvvetlere bağlı olarak yeniden
tanımlandı. Bu gelişme, iyon değerliği,
ortaklaşım bağı, yükseltgeme sayısı, düzenleşim
sayısı, metal bağı gibi her biri atomlararası
değişik etkileşimleri gösteren yeni
kavramların doğmasına yol açtı.