debiölçer,

d e b îm e t r e ya da v e r d îö l ç e r
olarak da bilinir, akışkanların debisini
(akışkanın belirli bir noktasından bir saniyede
geçen akışkan miktarı) ölçmekte kullanılan
aygıt. Debi ölçümüne temel oluşturan
akış hızının belirlenmesinde çeşitli tekniklerden
yararlanılır. Akış hızı, akışkanın
daralmış kesitli bir boru içinde sıkıştırılması
ya da akış yolu üzerine ağızlı bir plaka
(diyafram) yerleştirilmesiyle akışkanın iki
ayrı kesitinde ortaya çıkan basınç farkının
ölçülmesiyle belirlenir. Akışkana daldırılan
bir kontrol çubuğu üzerindeki çarpma basıncının
ya da akış yönünün değiştirilmesiyle
oluşan basınç farkının ölçülmesiyle de
akış hızı hesaplanabilir.
Debi ölçümünde en yaygın kullanılan aygıt,
türbinli debiölçerdir. Hareket halindeki
akışkan, türbinin rotorunu döndürerek borunun
dışına yerleştirilen bir dedektördeki
küçük, güçlü mıknatısın alanında sapmalar
oluşturur. Bu sapmaların ürettiği alternatif
akımlı gerilim küçük bir bilgisayara aktarılır.
Bilgisayar bu bilgiyi çözümler ve debiyi
hesaplayarak çıkış verir.
Diyaframlı debiölçerlerde ise, akış yoluna
daldırılan ortası delik bir plaka, akışkanın
delikten geçerken hızının artmasına ve basıncının
düşmesine neden olur. Bir diferansiyel
basınç ölçme aygıtı, akışkanın delikten
hemen önceki ve sonraki basıncını ölçer ve
böylece bulunan diferansiyel basınçtan akış
hızı hesaplanır.
Bu aygıtlar, debi ölçümünü hacim türünden
yapar. Kütle türünden debi ölçümü ise,
hacim debiölçerlerine, akışkanın yoğunluğunu
ölçen ve böylece bu iki ölçümden elde
edilen verilere dayanarak akışkanın kütlesini
hesaplayan aygıtların eklenmesiyle gerçekleştirilir.
Öte yandan debiyi doğrudan kütle türündenÖte yandan debiyi doğrudan kütle türünden
saptayan aygıtlar da vardır. En yaygın
olarak kullanılan türbinli debiölçerde, akış
yatağına iki türbin daldırılır. Bunlardan biri
sürekli döndürülerek akışkana belirli bir hız
kazandırılır. Aşağı çığıra yerleştirilen ikinci
türbin ise, akışkanın hızını başlangıç hızına
düşürmeye ayarlanmıştır. Böylece ikinci
türbin üzerinde akışın kuvvetiyle orantılı bir
moment (açısal momentum) oluşturulur.
Türbin, üzerine yerleştirilen bir yayı, akışkanın
oluşturduğu momentle orantılı biçimde
saptırır. Elde edilen sonuç, kütle cinsindendebidir