TABAN FİYAT

TABAN FİYAT (Taban Narhı), Alm. Mindestpreis
(m). Fr. Prix, (m), minimum. İng. Reserve price.
Mal veya hizmet için devletçe konan en düşük satış
fiyatı. Tesbit edilen fiyatlardan daha aşağı satışlar
yasaklanır. Buna mukabil bu fiyatın üstünde satış yapmak
mümkündür. Bu çeşit fiyatlardan gaye genellikle
üreticileri ;i korumaktır. Tek alıcının bulunduğu
durumlarda (monopsoncu) düşük fiyatlarla mal alı­
şını önleyebilmek için devlet çok defa taban fiyatları
üzerinden büyük ölçüde alımlar yapar. Adil fiyat, malın
üretimi için harcanan masraflardan ibarettir. Piyasa
fiyatını, maliyet masrafları seviyesine getiren unsur ise
yalnızca serbest rekâbettir. Her zaman ve her ekonomide
devletin serbest rekâbeti sağlayabilmesi mümkün
değildir. Zira serbest rekâbet ancak, arzın talebe veya
talebin arza kolaylıkla uyabilmesi ve piyasada çok
sayıda satıcının bulunması hâllerinde söz konusu olabilmektedir.
Onun içindir ki, arz ve talep kanunu sağlam
temellere dayandırılmıştır. Günümüzde serbest rekâbet
rejimini sağlayabilmenin imkânsızlığı veya büyük
ölçüde zorluğu devletin fiyatlara müdahelesini gerekli
kılmaktadır. Bu bakımdan kahve, tütün, fındık, üzüm,
ayçiçeği gibi maddelerde devletin taban fiyatları üzerinden
destekleme alımları yaptığı görülmektedir.
Tavan Fiyat (Tavan Narhı): Mal veya hizmet için
devletçe konan en yüksek satış fiyatı. Satıcıların tesbit
edilen fiyattan daha yukarı bir fiyat talep etmeleri
yasaktır. Tavan fiyatlarının asıl gayesi tüketiciyi korumaktır.
Bu cins fiyat müdahelesine daha çok enflasyon
ve savaş yıllarında rastlanır. Tavan fiyatları hükümet,
belediye, meslekî kuruluşlar tarafından belirlenebilir.
Tavan fiyatları politikası çok sayıda ve dağınık satıcı
zümrelerine uygulamak zordur. Bu durumda arz ve
talep dengesi bozulur, satıcıların denetiminin imkânsızlığı
sebebiyle karaborsa piyasası denilen, malların tavan
fiyatından daha yükseğe satıldığı bir piyasa ortaya
çıkar. Bu da tavan fiyatlannı gayesine ulaştırmayıp, ters
şekilde sonuçlandırmaktadır. Fakat az sayıda büyük
firmalar karşısında tavan fiyatlarının uygulanması
kolay olmaktadır. Günümüzde ilâç, şehirlerarası ulaş­
tırma tarifelerinde hükümetlerin tavan fiyatlarını belirledikleri
görülmektedir.
Eskiden İslâm hukukunun tam uygulandığı devletlerde
taban ve tavan fiyatı tesbiti, narh (fiat) konması
uygulaması mecbur olmadıkça yapılmazdı. Eshâb-ı
kirâmdan Enes bin Malik (r.a.) buyuruyorki; Medine-i
Münevvere’de pahalılık oldu. Ya Resûlallah (s.a.v.)
fiyatlar yükseliyor bize kâr haddi koyunuz denildi.
“Fiyatları koyan AUahü teâlâdır. Rızkı geniş­
leten daraltan, gönderen yalnız O ’dur. Ben
AUahü teâlâdan bereket isterim ” buyurdu. Yalnız
esnafın hepsi fıatlan fahiş olarak artırdığı, millete zarar
ve zulüm hâline geldiği zaman hükümetin tüccarlarla
görüştükten sonra, uygun narh (fiat) koyması gerekli
olur. Bu karara da bütün müslümanlann uymaları
şart olur.