ÇOK BACAKLILAR (Myriapoda)

Eklem bacaklıların zengin bir sınıfı. 270()’den
fazla türü vardır. Vücutları baş ve çok sayıda halkalı bir
gövdeden oluşur. Başlarında bir çift anten, iki-üç çift
ısırıcı-çiğneyici ağız parçası, petek veya basit gözler
bulunur. Bazı türlerde göz yoktur. Yaşayışlarına uygun
olarak antenlerinde koku alma tüyleri çok gelişmiştir.
Vücutları silindirik veya basıktır. Halkalardan birer çift
veya ikişer çift bacak çıkar. Ayakların uçlarında pen-
I çeve benzer birer tırnak bulunur. Karada, nemli yerlerde
yaşayan gececi hayvanlardır. Taşlar, çürüyen
yapraklar, kütükler altında, lavabo kenarlarında ve
bodrumlarda bol rastlanır. Püskül veya boru şeklinde
trake sistemiyle solunum yaparlar. Çiyan ve kırkayaklar
bu sınıfının tipik eklem bacaklılarıdır. Nebatî ve hayvanı
besinlerle beslenirler. Gündüzleri nemli yerlerde
barınır, gece faaliyet gösterirler. Zehirli olanları, boyları
1-2 mm.den 26.5 cm.ye kadar değişen tipleri vardır.
Kırkayaklar çürümüş yapraklar gibi nebatî besinlerle
beslenir. Bazen genç bitki köklerini de yediklerinden
bahçeler için bir afet olurlar. Bütün çıyanlar etçildir.
Gövdelerinin ilk halkasındaki bacaklar bir çift zehir
çengeline dönüşmüştür. Böcek, solucan, sümüklü
böcek, hatta kertengele ve fareleri bu çengelleri ile ısırarak,
zehirlerini enjekte ederek, avlarını felce uğratarak
yerler. “Bermuda çıyanı” 15 cm.den düşük olup, ısırdığı
insanı, birkaç gün ateşler içinde yatağa düşürür. Boyu
26,5 cm.ye varan Güney Amerika ve Hindistan’daki
“ dev çıyan” insanı öldürebilir. Çok bacaklılar yumurta
ile ürerler. Dişi yumurtalarım topraktaki oyuklara bırakır.
Yumurtaları koruyan ve yavrulara bir süre bakan
türler vardır. Yumurtadan çıkan yavrular erginlere benzerse
de. bazılarının vücut halka sayısı azdır. Deri değiştirme
devrelerinde halkaların sayısı artarak büyürler.
Kırkayaklarda halkalardan ikişer çift, çıyanlarda birer
çift bacak çıkar. Bacakların sayısı türlere göre değişir.
Kırkayakların çoğunda 115 çift bacak bulunur. Çıyanlarda
15 çiftten 173 çifte kadar değişil . Çokayaklılar her
zaman tek sayıda bacak çiftine sahiptirler. Vücut renkleri
bulundukları ortama uygun olarak, siyah, kahverengi,
sarı v.s. olur. Tropik bölgelere gidildikçe boyları
ve zehirlerinin tesirleri artar.