BRONŞLAR

BRONŞLAR, Alm. Bıonchien (f-pl.), Fr. Bronches
(f.pl), İng. Bronchia. Soluk borusuun ikiye aynldığı
yerden başlayıp, çaplan bir mm oluncaya kadar dallanarak
devam eden, çeşitli çap ve uzunluktaki soluk
boruları.
Trakea denilen ioluk borusu 10-12 cm uzunluğunda
olup, gırtlak ile ana bronşlar arasındadır. Soluk borusunun
ikiye aynldığı yere tıp dilinde “Bifurcatio” trachea,
yani çatallanma soluk borusu yeri adı verilir. Bu çatallanma
veri yaklaşık olarak beşinci boyun omuru hizasında bulunmaktadır. Burada ana bronşlar 50-100
derece arasında değişen bir açı ile birbirlerinden ayrılırlar.
Sağ ana bronş soluk borusundan az bir açı farkla
devam ederken, sol ana bronş soluk borusu doğrultusundan
oldukça büyük bir açı ile aynlır. Bu sebeple soluk
borusuna kaçan maddeler genellikle sağ ana bronşu
tıkarlar. Sağ ana bronş 3, sol ana bronş ise 4 cm
çapındadır. Her ana bronş; lop bronşlarına ayrılır. Sağda üç,
solda 2 tane lob bronşu bulunmaktadır. Sağdaki lob
bronşlarına ayrılma yeri çatallanma yerinden 2,5 cm
kadar uzaklıkta, soldaki ise 5 cm uzaklıktadır.
Lob bronşlanndan da akciğerin segmentlerine göre,
segment (parça) bronşları aynlır. Sağ akciğerde 10, sol
akciğerde 8 olmak üzere akciğerlerde toplam 18 segment
bulunmaktadır. Segment bmoşlan, çaplan bir mm oluncaya
kadar devam eder. Bundan sonra bronşçuklar başlar.
Bronşçuklann duvarlan bronşlann duvarlarından
farklıdır ve aralanndaki temel yapı farkı; bronş duvarlannda
bulunan kıkırdak dokusunun bronşçuklarda
bulunmamasıdır. Terminal bronşçuklardan ufak solunum
bronşçuklan çıkar. Bu bronşçuklar 1-3,5 mm uzunluğunda
ve 0,4 mm genişliğinde olup, akciğer keseciği
kanalı ile devam ederler. Akciğer kesecikleri hem ufak
solunum bronşçuklara ve hem de akciğer keseciği kanalına
açılırlar. Akciğer keseciklerinin bir diğer adı da alveo
ld ü r. G a z a lışv e rişi a lv e o lle rd e k i (Alveol
kapi terlerinde) cereyan eder.
Akciğer kesecikleri (alveoller) 0,06 mm ile 0,2 mm
arasında değişen çaplara sahip olup, bunlann yaklaşık
200 tanesi bir terminal bronşa bağlanmaktadır. Akciğerimizde
yaklaşık 300 milyon kesecik bulunmaktadır. Alveollerin
yüzeyleri toplamı ortalama 55 m2’lik bir alanı
bulmaktadır. însan vücudunun mükemmel yaradılışı
basit görülen bronşlarda bile açıkça görülmektedir
Bronşlar içi tüylü epitel hücreleri ve bronş ifrazatının
kaynağı olan kadehçik hücreleri ile örtülüdür. Bu hücrelerin
ve diğer salgı bezlerinin salgıladığı ifrazatı tüylü
epitel hücreleri gırtlağa doğru hareket ettirir. Bu ifrazat
balgam olarak dışan atılır. Hava yollanna kaçan toz,
kurum vb. bu yolla birkaç saatte dışan atılır.
Tütün kullananlarda tüylü epitel hücrelerinin kılcıklannm
hareket kabiliyetleri zayıflamaktadır. Böylece
hem sigaranın tahriş edici etkisi ve hem de diğer zararlı
maddelere bronş korunma mekanizmasının işlemesinin
aksaması biraraya gelerek akciğer yapı ve işleyişi bozulmaktadır.
Bunun sonucu olarak arabalann eksoî
dumanlannda ve sigara dumanında bulunan kanser
yapıcı (Kanserojen) maddeler akciğerde birikerek ilerde
meydana gelecek bir akciğer kanserine zemin
hazırlıyabilirler.
Bronşlann duvarlannın yapısı ayrıca düz kas, kıkırdak
ve esnek katılgan dokudan meydana gelmiştir.
Bronşlann düz kaslannın kasılmasıyla dalaraka hava
alınmasının zorlaşması astım hastalığını husûle getirmektedir.
Bu bronş daralması, çeşitli alleıjik ve bünyevî
özelliklerden olur.