BUDAMA

BUDAMA, Alm. Ausholzerı, Ausâsten, Beschneiderı
(n.), Fr. Taille (i.), emendage (m.), İng. Pruning,
lopping, trimming. Ağaçların düzenli ve kuvvetli bir taç
(dal ve yaprak) meydana getirebilmeleri, verim çağlannda
daha uzun zaman kalabilmeleri, kuvvetten düşmeye
başlamış ağaçlann yeniden kuvvetlenebilmeleri ve
yüksek kaliteli ürün verebilmeleri gayesiyle yapılan iş.
Odunlaşmış bitkilerde kırık, ezik, hastalıklı, sık ve
eğri büyümekte olan dallar budanarak ağaçlara düzgün
şekiller verilir. Meyva ağaçlarında kaliteli çiçek açmasını
ve meyva alınmasını etkiler. Bahçelerdeki süs ağaç
ve çalılannın budama ile şekilleri ve güzellikleri muhafaza
edilir.
Genç meyve ağaçlan, taçsız olarak düz bir fidan
talinde dikilir. İlk yıllar, gövdeden çıkan yan dallara
dokunulmaz. Sadece, kök boğazından çıkan sürgünler
temizlenir. Ağaç çeşidine göre; şeftali ve kaysılarda
ikinci, elma ve armutlarda ise üçüncü yıl şekil verme
budaması yapılır. Meyve ağaçlannın alçak boylu ve kısa
dallı olmalan erken ve bol meyve verimini etkiler. Dallar
enliliğine büyümeli (uzayıp gitmemeli)dir. Alçak
boylu meyva ağaçlannda bakım ve mkeyave toplama
kolay olur. Budama ile terbiye edilmiş meyva ağaçları;
alçak yapılı, 3-5 ana dallı,tacın alt tarafı bol yapraklı ve
meyva dallı olur.
Gençleştirme budaması; ağaçlarda yeniden kuvvetli
sürgünler meydana getirerek yeni bir taç teşkil edilmesi
için yapılır. Böylece, ağaçta verim yeniden arttırılacağı
gibi, meyvaların da kaliteleri yükseltilmiş olur. İhtiyarlamış
ve ölmeye yüz tutmuş ağaçlarda gençleştirme
budaması yapılmaz. Gençleştirmede meyva türlerinin
budamaya karşı dayanma dereceleri de göz önünde
bulundurulur. Zeytin ağacı budamaya karşı en fazla dayanıklıdır. Bunu dayanma derecelerine göre; armut,
erik, elma, şeftali, kaysı, dut ve kiraz ağaçlan sıra ile
takip eder.
Gençleştirme budamasında; ilk olarak kurumuş,
sıklaşmış ve birbirine binmiş dallar kesilir. Geri kalan
dallarda, kısaltma budaması yapılarak, ağacın tacı
küçültülmüş ve yeniden kuvvetli sürgünlerin teşekkülü
temin edilmiş olur. Bazı ağaçlarda, budama yapılması
neticesi olarak, çift katlı bir taç teşekkül eder. Böyle
ağaçlarda, üst taç atıldıktan sonra, zayıflamış olan alt
taç dallarında da kısa budama yapılarak, ağaçta kuvvetli
ve dengeli bir taç meydana getirilir.
Düzgün bir taç budaması yapıldıktan sonra; iyi bir
toprak işlemesi, sulama ve gübreleme ile yeter miktarda
meyva dal ve dalcıklarının meydana gelmesine yardımcı
olunmalıdır.
Ağaçlarda genç dallar; budama makası veya serpet
(bağ bıçağı) ile budanır. Genç dallar kesilirken, bir odun
gözün tam üstünden, tırnak bırakmıvacak ve düz bir
şekilde kesilir. Budamada tırnak bırakmamak esastır,
mak bırakılırsa bu zamanla kurur. Yaşlı dallar; dalın
alt tarafından yanlmamastna dikkat ederek, mutlaka
testere ile kesilmelidir. Testere ile kesim bittikten sonra,
yara yeri keskin bir serpetle perdahlanır. Perdahlanan
yaralar aşı macunu ile sıvanır. Perdahlanan ve aşı
macunu ile sıvanan yaralar çabuk kapanır.
Budamanın kış ve yaz budaması olmak üzere iki
zamanı vardır. Kış budaması; ağaçların dinlenme devresinde
yapılan budamadır. Soğuk yapmayan yerlerde kış
budamasına bütün kış devam edilebilir. Kışları sert
geçen yerlerde, şiddetli soğukların geçmesi beklenmelidir.
Böyle yerlerde, gözler uyanmadan evvel, şubat sonlan
ile mart başlannda yapılabilir.
Yaz budaması; kış budamasından sonra, ağaçların
yaşlı kısımlarında budanan yerlerin kenarlarından,
lüzumsuz sürgünler çıkabilir. Yaz başlannda bu lüzumsuz
sürgünleri kesmek veya kısaltmak icap eder. Bu
suretle, ağaçlarda kuvvet israfı önlenmiş olur.
Şeftali ve asmalarda, gözler uyanmadan önce ilkbahar
başlangıcında budama yapılır.