DAMITMA,

Aim. Destillieren (n). Destination (f), Fr.
Distillation (f), İng. Distillation. Bir likit (sıvı) çözeltiden,
ısıtma ile buhar meydana getirme ve bunu takiben
buharı soğutup likitleştirme (kondense etme) işlemi.
İşlem, kolay kaynayanı zor kaynayanlardan ayırmak
için kullanılır. Kullanılan cihaz, karışımın içinde kaynayabileceği
bir kap, (Mesela cam bir balon) ve bunun
üstüne bağlanan bir soğutucudan ibarettir. Balondan
çıkan bu buharlar bu soğutucu ile tutulur. Endüstri ve
laboratuvarlarda kullanılan, gerek kesikli, gereksi
devamlı (kontinü) çalışan pek çok damıtma cihaz tipi
vardır.
Bir katı madde ile bir sıvı karışımı ısıtıldığında
yukarı çıkan buhar hemen hemen saftır. Geriye solid
(katı) madde kalır. Deniz suyunun damıtılmasıyla su
çözünmüş maddelerden arınarak saflaşır. Eğer suda
çözünmüş maddeler istenen maddeler ise bu takdirde
suyun buharı salınır. Geriye sözkonusu maddeler kalır.
O taktirde bu işlem basit bir buharlaştırma işlemi olur.
İki veya daha fazla sıvının birbirinden ayrılabilmesi
için bunların kaynama noktalarının birbirinden farklı
olması lazımdır. Bu taktirde uygulanan d amıtma “ fraksiyonlu
damıtma” ismini alır. Bu maksatla damıtma
kolonları kullanılır. Kazandan çıkan buharlar kolon
boyunca yukarı doğru çıkar. Kolon boyunca daha az
uçucu olan bileşen (komponent), yukarı çıkan buharın
içinden likitleşerek aşağı akar. Bu esnada aşağı doğru
akan likitin içinde bulunan kolay kaynamalı komponent
bu ısı ile buharlaşır. Böylece kolonda aşağıdan
yukarıya doğru azalan bir sıcaklık (temperatür) aradiyenti
(derecelenmesi) hüküm sürer. Yani kolonda; üst
kısımlar kolay uçucu, Komponent bakımından, aşağı
kısımlar ise zor uçucu, Komponent bakımından zenginleşir.
Tepede en düşük kaynamalı buhar kondense olur,
tabanda ise en yüksek kaynamalı sıvı bulunur.
Bu sıvıların birbirinden ayrılması o kadar basit bir iş
değildir. Uzun hesaplamalardan sonra tatbikatı yapılırken
de bir sürü teferruat üzerinde de durulur.
Kaynama noktası yüksek olan organik bileşiklerin
bozunmasını önlemek için “ vakum destilasyonu” uygulanır.
Böylece karışımın düşük sıcaklıkta kaynamasısağlanmış olur. Bu maksatla vakum destilasyonundan
başka “Su buharı destilasyonu” da uygulanır. Isıdan
etkilenen bileşikler için, mesela vitaminler için, moleküler
destilasyon uygulanır: Soğutucu, buharlaştırma bölgesine
çok yakın tutularak, çıkan moleküllerin
çarpışmadan tutulması sağlanır.