D A N IŞ T A Y ,

Aim. Staatsrat (m), Fr. Conseil (m) d ’
Etal. İng. Council of State. İdari dâvâlara bakmak, hükümetçe
hazırlanarak kendisine verilen kanun tasarıları
hakkında düşüncesini belirten yüksek kurul. T an z im a t’
ın ilânından sonra hukuk alanında günün şartlarına
uygun çalışmalara başlanmıştır. Bu gaye ile “Meclis-i
Vâlây-ı Ahkâm-ı Adliye” ve “Dâr-ı Şurâ-yı Bâb-ı Âli”
den sonra “Meclisi Ali-i Tanz ima t” kurulmuş ve daha
sonra bu iki meclis, “Meclis-i Vâlâ-yı ahkam-ı Adliye”
adıyla birleştirilmiştir. Ancak bu birleşme, adli teşkilat
ile idari teşkilatın birleştirilmesi ve tek yargı sisteminin
uygulanması gibi sakıncalı bir sonuç doğurmuştur.
Bunun giderilmesi için. “Meclis-i Vâlâ-yı Ahkam-ı
Adliye” 10 Mayıs 1868 tarihinde “ Şûrâyı Devlet ve “Divan-
ı Ahkâm-ı Adliye” adlarıyla ikiye ayrılmıştı.
Şûrâyı Devlet idarenin ta ra f olduğu uyuşmazlıkları
çözümlemekle yetkili kılınmıştır. O tarihlerde idari
davalar çok geniş mânâda ele alınarak taraflardan birinin
devlet olması halinde her dava idari sayılmıştır.
Şûrânın yetkileri bu yüzden çok geniş tu tu lmuştur.
Şûrâ, idareye karşı açılmış davalara bakmakla
kalmıyor, aynı zamanda bir uyuşmazlık mahkemesi
yetkisiyle de donatılmış bulunuyordu. 1868 tarihinde
yayınlanan Şûrâyı Devlet Nizamnamesine göre Danıştay
Umuru Mülkiye ve zabıta ve Harbiye, Umuru
Maliye ve Efkâf, Umuru Adliye, Umuru Nafıa Ticaret
ve Ziraat, Umuru Maarif olmak üzere beş daireye ayrılmış
bulunuyordu. Bu daireler hem idari ve danışma vehem de yargı görevlerini bir a rada yürütürlerdi. Ayrıca
bir dava dairesi yoktu.
Cumhuriyet döneminde 669 sayılı kanunla kurulan
Cumhuriyet döneminin ilk Danıştayı 6 Temmuz 1927
tarihinde, Mülkiye, Maliye ve Nafıa daireleri olmak
üzere üç idare ve bir dava dairesi ile çalışmalarına başlamıştır.
Bu kanunla, Danıştay tarafından verilen
kararların hiç bir makamın onayına gerek kalmadan
yürütülmesi esas ve ilkesi kabul edilmiş oluyordu.
Danıştayın kuruluşunda çeşitli tarihlerde değişiklikler
yapılarak üç idari ve üç dava dairesi olmak üzere
sayısı altıya çıkarılmış ve 1947 yılında Danıştay Tüzüğü
hazırlanarak yürürlüğe konmuştur. 1961 Anayasası ile
Danıştay’a Yüksek Yargı organları içinde yer verilmiş,
ve 24.12.1964 gün vc J21 sayılı kanununla Danıştay
Yüksek İdare Mahkemesi danışma ve inceleme mercii
olarak görevlendirilmiştir. Bu kanundan Danıştay,
dokuzu kazai ve üçü de idari işlere bakan oniki daireye
ayrılmıştır.
< 20 Ocak 1982 günü yürürlüğe giren 2575 sayılı
kanunla Danıştayın kuruluşu, görev ve yetkileri yeniden
düzenlenmiştir. Bu kanunla Danıştay ikisi idari,
sekizi dava dairesi olmak üzere on daireye ayrılmış,
ayrıca Genel Kurul, İdari İşler Kurulu, İdari ve Vergi
Dava Daireleri Genel Kurulu ile İçtihatları Birleştirme
Kurulu gibi karar organlarına yer verilmiştir. Yine 1982Anayasası ile Daniştayı Yüksek İdare Mahkemesi,
Danışma ve inceleme mercii olarak yerini almıştır.
Danıştay bağımsızdır. Yönetimi ve temsili Danıştay
Başkanma aittir. Danıştay hükümetle ilgili işleri Başbakanlıkaracılığı ile yürütür.Danıştay Başkanı, Danıştay Genel Kurulu ile İçtihatları
Birleştirme Kuruluna, İdari İşler Kuruluna,
İdari ve Vergi Dava Daireleri Genel Kurullarına ve
Başkanlık Kurullarına başkanlık yapa;. Öte yandan
Danıştay Başkanına ait görevlerden Danıştay Başkanı
tarafından verilenleri yapmak, yokluğunda ona vekillik
etmek ve onun katılmadığı kurullara başkanlık yapmak
üzere iki Başkanvekili bulunmaktadır.
Ayrıca üyelerin dairelere ayrılmalarını, daire değiştirmelerini,
daireler arasında görev uyuşmazlıklarını
çözümlemek üzere Başkanlık Kurulu, meslek mensuplarının
disiplin işlerini görmek üzere Yüksek Disiplin ve
Disiplin Kurulları vardır.
Danıştayda Genel Sekreter ve Yardımcıları, Özlük
İşleri, Evrak, Levazım, Kitaplık ve Yayın, Tasnif, Arşiv,
Sosyal ve İdari İşler, Özel Kalem Müdürlükleri, İdari ve
öteki hizmetleri yürütmektedir.
2575 sayılı kanun hükümlerine göre Danıştay:
İdari, vergi mahkemelerinden verilen kararlara karşı
temyiz isteklerini inceler ve karara bağlar. Bu kanunda
yazılı idari davalara ilk ve son derece m ahkemesi olarak
karara bağlar. Başkan ve bakanlar kurulunca gönderilen
kanun tasarıları hakkında düşüncelerini bildirir.
Tüzük tasarılarını ve imtiyaz sözleşme ve şartlarını inceler.
Devlet Başkanlığı ve Başbakanlık tarafından gönderilen
işler hakkında görüşünü bildirir. Bu kanunla ve
diğer kanunlara verilen görevleri yapar. Danıştay üyelerinin
dörtte üçü, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
tarafından, dörtte biri, Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
Danıştay Başkanı, Danıştay Genel Kurulu tarafındanüye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl
müddetince seçilir. Süreci biten yeniden seçilebilir. (AnayasaMadde 155)