DİNAMİT

Aim. Dynamit (n), Fr. Dynamite (m), İng.
Dynamite. Nitrogliserinden yapılan patlayıcı madde.
İlk defa 1866 yılında İsveçli bilgin Alfred Nobel tarafınd
an bulunmuştur. A. Nobel, yağımsı ve kolay patlayan
trinitrogliserin maddesini kizelgura emdirerek elde
ettiği maddeye dinamit ismini verdi. Böylece darbe ilepatlamıyan ve emniyetle taşınabilen bir patlayıcı keşfetmiş
oldu. Keşfettiği bu yeni patlayıcının kendi topraklarında
ve kendi vatandaşlarına karşı kullanıldığını gördü.
“Nobel Barış Ödülü” vakfını k urmada bunun etkisi
büyük oldu.
Dinamitin çıkış maddeleri yağların sabunlaşması
esnasında elde edilen gliserindir. Gliserinin sülfürik asit
katalizörlüğünde nitrik asitle verdiği reaksiyon sonucu
trinitrogliserin bileşiği meydana gelir.
C 3 H 5 (OH), + HO NO, (H: C3H 5 ( 0 -N 0 2)3
Gliserin Nitrik Asit Trinitrogliserin
+ H 2 O Su
Trinitrogliserin sarı, yağ kıvamında çok kolay patlayan
45°C’de kurunması güç bir maddedir. Bunun, kizelgur
adı verilen, silisyumdioksit kimyasal formülüne sahip,
sünger görünümlü bir maddeye emdirilmesi sonucu,
şiddetli patlayıcı, ancak patlayabilmesi için belli bir ısı
isteyen bir patlayıcı (dinamit) elde edilir. Dinamit yapılan
yerde basınç düzenlenir ve çalışanlara özel giysiler
giydirilir. Kizelgur dinamiti artık nadiren kullanılır ve
sadece tarihî bir önemi vardır.
G ünümüzde dinamit nitrogliserinden yapılmaktadırNitrogliserin gliserin trinitrat ve kendi gibi patlayıcı
bir bileşik olan etilen glikol dinitrat karışımından hazırlanır.
Etilen glikol dinitrat donmayı önlemek için katılır.
Dinamitin katı kısmı, kâğıt hamuru veya diğer
karbonlu yanıcı maddelerden ve patlam ada yanma
oksijenini sağlıyacak sodyum nitra t veya amonyum nitra
ttan meydana gelmektedir. Dinamit içindeki nitrogliserin
muhtevası istenen patlama gücüne veya hızına
göre % 5’ten % 90’a kad a r değişir.
Bazan nitrogliserini emdirmek için nitro-selinloz
kullanılır. Bu durumda ürün jele benzer ve b u patlayıcılar
jelâtin dinamitleri ismini alır. Su altında bile kullanılabilirler.
Dinamit hâlâ değerini muhafaza etmektedir.
İnsanlığın felaketi için kullanılmış olmakla beraber
günümüzde teknolojik önem taşımaktadır. Maden ve
k ömür işletmelerinde, yol ve su kanallarının inşaatlarında,
tünellerin kazılmasında, limanların genişletilmesinde,
büyük kayaların parçalanmasında kullanılır.