ÇOK BACAKLILAR

ÇOK B A C A K LILA R (Myriapoda), Aim. Tausendfüsser.
Fr. Myriapodes. İng. Centipedes andmilli-
■ pedes. Eklem bacaklıların zengin bir sınıfı. 270()’den
fazla türü vardır. Vücutları baş ve çok sayıda halkalı bir
gövdeden oluşur. Başlarında bir çift anten, iki-üç çift
ısırıcı-çiğneyici ağız parçası, petek veya basit gözler
bulunur. Bazı türlerde göz yoktur. Yaşayışlarına uygun
olarak antenlerinde koku alma tüyleri çok gelişmiştir.
Vücutları silindirik veya basıktır. Halkalardan birer çift
veya ikişer çift bacak çıkar. Ayakların uçlarında penIçeve benzer birer tırnak bulunur. Karada, nemli yerlerde
yaşayan gececi hayvanlardır. Taşlar, çürüyen
yapraklar, kütükler altında, lavabo kenarlarında ve
bodrumlarda bol rastlanır. Püskül veya boru şeklinde
trake sistemiyle solunum yaparlar. Çiyan ve kırkayaklar
bu sınıfının tipik eklem bacaklılarıdır. Nebatî ve hayvanı
besinlerle beslenirler. G ündüzleri nemli yerlerde
barınır, gece faaliyet gösterirler. Zehirli olanları, boyları
1-2 m m .den 26.5 cm.ye kadar değişen tipleri vardır.
K ırkayaklar çürüm üş yapraklar gibi nebatî besinlerle
beslenir. Bazen genç bitki köklerini de yediklerinden
bahçeler için bir afet olurlar. Bütün çıyanlar etçildir.
Gövdelerinin ilk halkasındaki bacaklar bir çift zehir
çengeline dönüşm üştür. Böcek, solucan, süm üklü
böcek, hatta kertengele ve fareleri bu çengelleri ile ısırarak,
zehirlerini enjekte ederek, avlarını felce uğratarak
yerler. “ Berm uda çıyanı” 15 cm.den düşük olup, ısırdığı
insanı, birkaç gün ateşler içinde yatağa düşürür. Boyu
26,5 cm.ye varan G üney A m erika ve H indistan’daki
“ dev çıyan” insanı öldürebilir. Çok bacaklılar yum urta
ile ürerler. Dişi yumurtaların topraktaki oyuklara bırakır.
Yumurtaları koruyan ve yavrulara bir süre bakan
türler vardır. Yumurtadan çıkan yavrular erginlere benzerse
de. bazılarının vücut halka sayısı azdır. Deri değiş­tirme devrelerinde halkaların sayısı artarak büyürler.
K ırkayaklarda halkalardan ikişer çift, çıyanlarda birer
çift bacak çıkar. Bacakların sayısı türlere göre değişir.
K ırkayakların çoğunda 115 çift bacak bulunur. Çıyanlarda
15 çiftten 173 çifte kadar değişil . Çokayaklılar her
zam an tek sayıda bacak çiftine sahiptirler. V ücut renkleri
bulundukları ortam a uygun olarak, siyah, kahverengi,
sarı v.s. olur. Tropik bölgelere gidildikçe boyları
ve zehirlerinin tesirleri artar.