VEZİNLER,

Alm. Versmass, Silbenmass (n), Fr.
Mètre (m), Ig. Meter. Edebiyatta mısralann düzenini
sağlayan ölçülere verilen ad. Her dilin kendi öz benliğinden
doğan bir ahenk ölçüsüdür. Kelime anlamı tartı,
düzen olan vezin; bir manzumenin bütün mısraları arasında
bir ahenk bir uyum sağlama yoludur.
Yazılı Türk Edebiyatında ilk vezinli söyleyiş, Göktürk
kitâbelerine Yollug Tigin’in yazdığı şu mısralardır:
Yigirmi kün olurup
Bu taşka bu tamga kop
Yollug Tigin bitidim
Bu mısraların üçü de toplam 7 hece tutan sözlerle
söylenmiştir. Türkler, edebiyat tarihinde bu uyumu
heceler düzenine ve sayısına göre sağladılar. Buna Hece
vezni denmektedir (Bkz. Hece Vezni).
Bazı dillerde hecelerin sesleri ne denk ne de eşittir.
Bu dillerde heceler ya uzun, ya kısa, bazan çok uzun ve Tçok kısa olabilir. Hecelerin sesi denk olmayan böyle
dillerde âhenk, heceleri saymakla sağlanamaz. Böyle
dillerde âhenk, uzun ve kısa hecelerin seslerine göre
„tertiplenmiş kalıplarla sağlanır. Aruz vezinleri böyle ses
kalıplan ile tertiplenmiştir (Bkz. Aruz). Nazımda hecelerin
seslerine göre gelişen vezin, yalnız aruz vezni değile
dir. Meselâ bir kısım Avrupa dillerinde böyle ses
kalıplanna, yahut hecelerin seslerine ve vurgularına
göre âhenkleşmiş vezinler vardır. Bunun sebebi, bu dillerde
çok kere iki hece yerini tutacak kadar uzun, bazen
uzun sesli heceler bulunmasıdır. Ahenkleri, hecelerinin
vurgulu, vurgusuz, uzun veya kısa oluşları gibi ses ölçü­
leri ile sağlanan vezinlere rythmique vezinler denir. Bir
ara hece vezni çağdaş Türk şiirinde tamamen yerleş­
mişse de kısa bir süre sonra “serbest vezin” veya vezinsiz
şiir geleneği kurulmuştur. Bugün Türk şairlerinin bir
kısmı vezinsiz şiir yazmaktadır. Bu arada hece ile hattaaruzla yazanlar da vardır.