VİSKOZİTE,

Alm. Viskosität (f), Fr. Viscosité (1), İng.
Viscosity, viscidity. Bir maddenin akışını yavaşlatan bir
özellik. Sıvı yakıtları, yağlama yağlarım, boyaları ve
diğer bir çok maddeleri karakteri ze etmekte başarı ile
kullanılan bir olaydır. Viskozite genel olarak sıvı ve gaza
uygulandığı halde, katilara da uygulanır. Gazların viskozitesi
çok az, katiların viskozitesi çok fazla, sıvıların
viskozitesi ise sıvının cinsine ve sıcaklığa bağlı olarak
geniş aralıklarda değişir. Yüzey alanları aynı olan ve
aralarında bir mesafe bulunan iki madde tabakası birbiri
üzerinden bir hızla hareket ettiğinde biri sürtünme
kuvveti ile karşılaşır. Bu sürtünme kuvveti hız ve tabakaların
yüzey alanı ile doğru, iki tabaka düzlemi arasındaki
mesafe ile ters orantılıdır,
hız . alan
g = r| —————— = Sürtünme kuvveti
uzaklık
n (eta) viskozite veya iç sürtünme katsayısı olup, birimi
olarak en çok puvaz (poise) kullanılır. Bir dinlık kuvvet
birbirinden 1 cm. uzaklıktaki 1 cm2’lik yüzeyinde birbirine
göre hareket edebilen bir düzlemi 1 cm/saniyelik
hızla hareket ettirebilirse iki yüzey arasındaki akişkanın
viskozitesi 1 puvazdır.
1 cm/sn . 1 cm2
Kuvvet = — ;—————- *7 = 1 dyn
*1 =
l_cm
1 dyn
= 1 Puvaz
1 cm2/s
Sıcaklığın artması ile sıvılarda viskozite katsayısı küçü­
lür, gazlarda ise artar.
Viskozite ile ilk uğraşanlardan biri Poıseuille’dir.
Bunun bulduğu sonuçlar hekimler (doktorlar) için
önemlidir. İnsandaki kan damarlarının uzunluğu arz
çevresini iki defa saracak kadar uzunluktadır. İşte çok
ince damarlardan t müddetinde ne kadar kanın geçtiği;
V =
p = Basınç farkı
t = zaman
1 = kapiler (ince boru) boyu
r = yarıçap
formülüyle bulunabilir. Kanın viskozitesi suyun viskozitesinin
5-6 mislidir. Vizkozitesinin tersine de akışkanlık denir. ı j
Akışkanlık = Vizkozjte 2
Buna göre viskozite büyüdükçe akışkanlık azalır.
Organizmada faaliyet başlayınca organizmaya
gelen kanın da fazlalaşması gerekir. Formülden anlaşı­
lacağı gibi V, yani kan miktarı, r,p4 ile orantılıdır. Kalbbasıncını artırdığı zaman p artar ve kan miktarı da
artmış olur. Fakat yalnız p değişmesi olmaz aynı
zamanda organizma kepiler borularının r yarı çapını da
genişletir.
Yoğunluğu (d), yarı çapı (r) olan bir kürenin, yoğunluğu
(D,) olan bir sıvı içindeki yerçekimi kuvvetine bağlı
olarak, düşüşünden yararlanarak viskozite katsayısı
hesaplanabilir.
1 =
g v *
Bu formüle Stoke» formülü denir. Bu formül meteorolojide
su damlacıklarının hızlarının bulunmasında da
kullanılır.
Belli sıcaklıktaki ve miktardaki bir sıvı yağın, akış
zamanının aynı miktardaki ve 20°C’deki suyun akış
zamanına oranına Engler viskozitesi denir.
Belli bir sıcaklıktaki bir akışkanın, mutlak viskozitesinin
akışkanın yoğunluğuna bölünmesinden, Kinamatik
viskozite katsayısı elde edilir. Bu katsayının CGS
sistemine göre birimi stokesdir.
Petrol sanayiinde viskozite önemlidir. Bir petrol
ürününün borudan akıp akmayacağı, pompalanıp
pompalanmıyacağı ürünün viskozitesine bakılarak
anlaşılır. Çeşitli memleketlerde çeşitli viskozite aletleri
kullanılır. A vrupa’da Engler, A PD ’de Saybolt,ngiltere’de Redwood metodlarına dayanan viskozite
iletleri kullanılır.
Elektrik viskozitesi: Bir gazın yoğunluğuna ve
mekanik viskozitesine bağlı olmadan, elektrik şeraresine (kıvılcımına) gösterdiği dirence denir.