VİRÜS,

Alm. Virüs (n), Fr. Virüs (m), İng. Virüs. Bakteri
süzgeçlerinden geçen, bakteri vasatlarında üremeyen,
biyolojik karakteri kesin olarak bilinmeyen, soğuk
algınlığından öldürücü hastalıklara kadar bir çok arazın
amili olan mikroorganizma. Bunlar 10 ilâ 400 nm
(nanometre) büyüklüğündedir.
Viruslann varlığı ondokzuncu asrın sonlanna
doğru Cöffler ve Frosch tarafından ispatlandı. 1899’daM.W.Beijerinck, hastalıklı tütün yapraklarında “tütün
mozoyık vırüsü”nü tesbit etti. Daha sonraki yıllarda
ultralsantrifüj, kültürler ve elektromikroskop kullanılarak
virüsler üzerindeki bilgiler artırıldı. 1933’deelektromikroskobun
keşfi ile virüsün yapısı hakkında kesin
görüntüler elde edildi. Araştırmacılar, neticesi viruslann
belli sıcaklıklarda bazı canlı dokular üzerinde üretebildiği
ve bunun için en uygun usûlün aşılanmış tavuk
yumurtalannda olduğu tesbit edildi.
Viruslar, tek nüklerik asit zincirinin (RNA veya
DNA) etrafını saran protein kabuklu ve bazan yapılarında
embranöz zarf bulundurabilen yapılardır. Virüs
bünyesinde, normal hücrelerde bulunan büyüme ve
üreme ile alâkalı kısımlar yoktur. Canlı organizmalarda
bulunan diğer özelliklerin birçoğu bunlarda olmamasına
rağmen, üreyebildikleri için canlıdır, denilebiliyor.
Viruslar asalak olarak yaşadığı hücrelerden temin ettikleri
ham maddeler ile muhtevelarındaki proteinleri meydana
getirirler. Hücre içinde kendilerine has olan
nükleik asit zinciri (RNA veya DNA) içine girerek yerlerini alırlar. Böylece hücre metabolizmasını etkilerler.
Yaptıkları hasar şayet büyük ise, hücre ölür. Virüs ise
kabuklanarak tekrar üremeye devam eder. Bir kısmı da
atipik dev hücreler şekline dönüşürler.
Viruslann metabolizma, genetik yapı ve üremeleriyle
ilgili son bilgiler bilim adamlannın genetik mühendisliği
ve moleküler bilgi sahasındaki araştırmalarına
ışık tutmuştur. Küçük bir bakterinin ortalama çapının
1500 nm, tipik bir hayvan hücresinin ortalama 100.000
nm olduğu kabul edilirse viruslann 10-400 nm olan
çaplannın ne kadar küçük olduğu ortaya çıkacaktır.
Viruslann en sık rastlanan iki şekli vardır. Bunlar:
I- Icosahedral viruslar
II- Çubuk şeklindeki viruslar.
Icosahedral viruslar 20 üçgen yüz, 12 köşe ve 30
kenardan meydana gelen düzgün bir polihedrondur.
Bunların nükleik asitleri iç kısımda bir öz (kor) meydana
getirir. Kor etrafında (cabsid) manto bulunur. Bu
mantoda capsomer denilen alt birimlerden meydana
gelir. Kor ile manto birlikte nükleocapsiti meydana getirir.
Icosahedral viruslar kabaca kürevî görünümdedirler.
Bu grubun en meşhur üyesi adenoviruslardır.
Çubuk şekilli viruslarda, manto proteinlerinin alt
birimleri çubuğun ekseninde sarmal bir biçimde dizilmişlerdir.
Sarmalın komşu uçlan arasında nükleik asitler
sıkışmıştır. Capsomerler nükleik asiti çevrelerler. 300nm uzunlukta ve 18 nm çapındaki “ Tütün mozaik
virusu” bu gruba misâl teşkil edebilir.
Ayrıca karmaşık yapılı bakterileri tutan’ viruslarda
mevcuttur. Elektromikroskopla incelenebilen bu viruslar
yanında, bazı Poxvirusler ışık mikroskobu ile gözlenebilir
pozisyondadır.
Virüs hastalıklannın, amillerinin adlandırılması ve
tasnifi bunların ilk defa görüldüğü, tetkik edildiği, idantifıye
edildiği memleketin veya bu araştırmayı yapan
bilginin adı, tabiî enfeksiyonu, klinik patolojik, epideniyolojik
belirtilerine göre yapılır.
Viruslar insanlarda hafif soğuk algınlığında tutun
da kuduz, sarı humma gibi bazı öldürücü hastalıklara,
bir takım kanser çeşitlerine sebep olabilirler. Bir takım
virüs gruplarının sebep oldukları hastalıkların
sıralanışı:
– Adenoviruslar: Solunum sistemi hastalıkları,
– Herpes viruslar: Uçuk, gözde keratit, zona, rahimkanseri (muhtemelen), Burkit lenfoma (Küçük kız
çocuklarında).
– Poxumus: Suçiçeği.
– Pücamovirus: Çocuk felci, üst solunum yolu hastalıkları,
soğuk algınlığı.
– Mixovirus: Grip
– Paramyxovirus: Kabakulak, kızamık, SSPE
hastalığı.
– Rhabdovirus: Kuduz.
– Togavirus: Sarı humma, ensafalit.
– Rektrovirus mesela HTLU-III: AIDS hastalığı.
– AIDS virusu: Bu da bir cytomegalovirustur.