YEMEK BORUSU,

Alm. Şpeiseröhre (1), Ösophagus
(m), Fr. Oesophage (m), İng. Oesophagus, (ABD)
esophagus. Hazım kanalının başlangıç kısmı. Yetişkin
bir şahısta boyu 25 cm. kadar olup, üç kısımdan teşekkül
eder. Bunlar:
1- Boyun parçası: En kısa bölümüdür.
2- Göğüs parçası: En uzun parçadır.
3- Karın parçası: Diyafragmayı geçtikten sonraki
bölümdür. Üç darlık mevcuttur. Birinci darlık dişlerden
itibaren 18 cm.de boğaz (farinks) ile birleştiği yerde;
ikinci darlık 28 cm.de yemek borusunun sol bronş dalı
ile çaprazlaştığı yerde; üçüncü darlık ise 43 cm.de
yemek borusunun mideyle birleştiği yerdedir. Bu darlıkların
bilinmesi hastalıkların daha çok buralarda oturması,
yabancı cisimlerin buralara takılması, yanıkların
daha fazla buralarda olması bakımından mühimdir.
Yemek borusunun iç yüzeyini; alt (karın) parçasında
çok katlı silindirik epitel hücreleri, geri kalan
parçalarında çok katlı yassı epitel hücreleri, örter. Alt
1/4 bölümü, irademiz dışında hareket sağlayan çizgisiz
adelelerden, 1/4 yukarı bölümü irademizle hareket sağ­
layan çizgili adalelerden ve geri kalan 2/4 orta bölümü
her iki cins kasın karışımından yapılmıştır. Oksijenden
zengin kanı, sol mide atardamarı alt trioid atardamarı,
aort kavisi ve inen aort vasıtasıyla alır.
Rehber AnsikOksijenden fakir kanı götüren damarlar portal ve
kaval toplardamar sistemine açılır. Portal ve Kaval toplardamarları
birbirleriyle ağızlaştığından sinozgibi bazı
hastalıklarda yemek borusunda varisler meydana gelir
ve tehlikeli öldürücü kanamalara sebep olur. Vagus
sinirinden ve sempatik ağdan gelen sinirlerle uyarılır.
Yemek borusunda üç hareket husule gelir. Birincisi
yutmayı temin eden hareketler; İkincisi yutma güçlüğü
olan hastalarda müşahade edilebilen ve besinlerin geri
gelmesini sağlayan hareketler ;üçüncüsü ne gibi bir vazifesi
olduğu hâlâ tartışmalı olan solucan kıpırdamaları
şeklindeki hareketlerdir. „
Yemek borusunun hastalıklarında hemen hemen
hiçbir hastalıkta görülmeyen şekilde kolay ve yeterli bir
hikâye alınır. Dil bilmeyen bir hasta, hatta hiç konuşmayan
bir hasta bile işaret ederek kolaylıkla yutamadığını,
yiyecekleri geri çıkardığını anlatabilir. Üç tipik belirtisi
vardır: Yutma güçlüğü (disfaji); yutulan şeylerin mideye
değmeden geri çıkarılnjâsı (regürjitasyon) ve ağrı.
Yemek borusu hastalıklarının teşhisinde baryum içirilerek
yemek borusunun röntgen filminin çekilmesi
mühim bir usüldür. Ayrıca “Özofagoskop” denilen
özel âletle yemek borusu içine girilerek kanalın içi gözlenebilir
ve hastalığın teşhisi için parça (biopsi) alınabilir.
En sık görülen hastalıkları arasında yabancı cisimlerle
had tıkanması, doğuştan anormal yemek borusu,
yemek borusu iltihabı, kimyevî maddelerle meydan
gelen yanıklar, yemek borusu ülserleri ve kanserlerisayılabilir.