YÖRÜNGE,’

Alm.Kreisbahn, Bahn (i), Fr. Orbite (m),
trajectoire (f), İng. Orbit, trajectory. Çekim merkezi etrafında
bir cismin çizdiği döner hat. Yörüngenin bir başka adı
da mahrektir. Yörünge bir atom çekirdeği etrafında bu atoma
ait elektronların hareketlerini tarif etmede kullanılabileceği
gibi, güneş sistemine ait gezegenlerin güneş etrafında
dönme hattı olarak da ‘bilinir. Dünya’nın kendi
etrafında ve güneş etrafında dönme hattı olarak da
bilinir. Dünya’nın kendi etrafında ve güneş etrafında
döndüğü’nü ilk söyleyen İslâm âlimleridir. Miladi 1000
yıllarında astronomi âlimleri gezegenlerin yörüngeleri
hakkında büyük inceleme ve açıklamalar yapmışlardır
(Bkz. Astronomi). 1609 senesinde ise Kepler, batı âlemine,
Dünya’nın güneş etrafında elips biçiminde bir
yörünge üzerinde döndüğünü neden sonra kabul ettirebilmiştir.
Atomlara ait elektronların çekirdek etrafında
muhtelif cins ve özelliklerinde yörüngelerde döndüğünü
Rutherford ve Bohr teori haline getirerek izâh
etmişlerdir.
Yörünge bir merkeze göre daire olabileceği gibi,
merkezi kayık daire veya elips de olabilir. Elips yörüngede
iki odak noktası ile farklı çap vardır. Elipsteki bu
iki farklı çapa elipsin büyük ve küçük ekseni denir.
Elipsin büyük eksen orta noktasından odak noktasına
mesafesinin, büyük eksen yansına oranı elipsin egzantrisitesi
olarak tarif edilir. Egzantrisitesi sıfır olan elips
bir dairedir. Egzantrisite 0 ile 1 arasında büyüdükçe
elips yörünge basıklaşır. Egzantrisitesi bir olan elipse
parabol denir.
Bir gök cisminin etrafında dönen diğer bir gök cismi
bir elips çiziyor ve sabit gök cismi elipsin bir odağında
yer alıyorsa elips’in odak noktasına en yakın noktasına
(perihelion); en uzak noktasına da (aphelion) denir.
Dönen gök cisminin yörünge hızı perihelion da en
büyük değerine ulaşır. Yörünge bir düzlem içinde yer
alır. Dönçn her gök cisminin bir yörünge düzlemi vardır.
Dünya’nm yörünge düzlemine ekliptik düzlemi
denir. Diğer gezegenlerin yörünge düzlemlerinin uzaydaki
konumu ekliptik düzlemi ile yaptığı açı ile tarif
edilir.Uzay cisimlerinin bir merkez etrafında yörünge hattında
hareket edebilmeleri için büyük bir enerjiye ihtiyaçları
vardır. Atom çekirdeği etrafında çeşitli kuantum
seviyelerindeki elektronların da yörüngelerinde dönüş­
leri bir enerji iledir. Bu çok büyük görünmez enerjinin
bu cisimlere ne zaman,’ne şekilde, nasıl verildiği, Allahü
teâlânın kudretini işaret eden sırlardan bir sırdır. İnsanlığın
bu günkü fen bilgisi, henüz bunu anlayabilecek
seviyede değildir.