ZEKA GERİLİKLERİ,

Alm. Schwachsinn (m), Fr.
Arriérations (f. pl.) mentales, İng. Feeble-mindedness,
backwardness. Çok çeşitli sebeplerin, meydana gelmesinde
rol oynadığı, değişik derecelerde olabilen zeka ile
ilgili hastalıklar. Zeka; öğrenme öğrenilenden faydalanabilme,
yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yollan
bulabilmek kâbiliyetidir. Zeki insan; öğrendiğini
değerlendiren ve yeni durumlara yeni çözümler getirebilen
kişidir.
Zeka testleri ile çocukların zeka yaşları tespit edilebilmektedir.
Şayet yedi yaşındaki bir çocuk kendi yaşı
için hazırlanmış testleri başarır, fakat sekiz yaş düzeyine
çıkamayan zekası yaşına uygundur denir. Şayet oniki
yaş için hazırlanmış testi de başarırsa zekası yaşma göre
çok üstündür denir.
Zeka geriliği, gelişim dönemlerinden kaynaklanan
ve ahenkli davranışlardaki bozulma ile birlikte olan,
genel zihni fonksiyonlarda normalin altında olma halidir.
Sebebi ne olursa olsun, zeka geriliği gösteren
çocukta en belirgin özellik, konuşmanın başlamamış
olması veya çok yavaş gelişmesidir. Beden gelişmesi de
yavaştır. Başı dik tutma, emekleme, yüzme, oturma,
koşma genellikle geç başlar.
Zeka geriliği oranının, toplam nüfusunun % 2-3’ü
kadar olduğu kabul edilmektedir.
Zeka gerilikleri şu şekilde tasnif edilebilir:
1- Derin zeka geriliği: 0-5 yaş arası çocuklar, tam
bağımlı çocuklardır. Genellikle kurum ve hastanelerde
devamlı bakım ve gözetim altında tutulurlar, pek uzun
yaşamadıklan ileri sürülmektedir. 6-20 yaş arasındakiler
tek tek kelimelerle sınırlı olarak ihtiyaçlarını anlatabilirler,
tuvalet eğitimi ve yeme gibi konularda çok az da
olsa eğitilebilirler. 21 yaş üstündekilerde ise bazı (hareket)
ve konuşma, ses kâbiliyetlerinde ilerleme olabilir.
Tuvalet ve yeme alışkanlıklarını sürdürebilirler, özel
bakımı gerektirirler.
2- Ağır zeka geriliği,
3- Orta derecede zeka geriliği,
4- Hafif derecede zeka geriliği,
5- Sınırda ve donuk zekalı normal çocuklar: Ağır
öğrenen çocuklar olarak bilinirler. Bunlar için özel eğitim
uygulanmamakda, ilkokul eğitimini 1-2 sene geriden
takip etmektedirler. Bunlar geri zekalı düzeyde
değillerdir ama yaşıtlarından çok daha geç ve güç öğrenirler.
Çabuk kavrayamaz ve öğrendiklerini çabuk
unuturlar.
Zeka geriliklerinin sebepleri:
1- Doğum öncesi faktörler.
2- Lipid metabolizmasına bağlı bozukluklar.
3- K arbon hidrat m etabolizm asına bağlı
bozukluklar.
4- Hormonal bozukluklan: Normal tiroid bezinin
az çalışması.
5- Kromozom bozuklukları: Down sendomu
(Mongolizm).
6- Gebelik sırasında annenin geçirmiş olduğu enfeksiyon
hastalıkları: Frengi, kızamıkçık.
7- Gebelik zehirlenmesi, kontrol altına alınmayan
annenin şeker hastalığı, yetersiz beslenmesi, kontrolsuzilâç kullanması.8- Doğum esnasında meydana gelen travmalar,
bebeğin oksijensiz kalması, kan uyuşmazlığı sonucu
meydana gelen öldürücü sanlık (Kernicterus) zeka geriliklerine
yol açabilmektedir.
9- Çocuklarda meydana gelen menenjitler, beyin iltihapları,
travmalar çocuk beyin felci ve sara nöbetleri de
zeka geriliklerine yol açabilmektedir.
10- Tıbbî problemler, hissi ve sosyal problemler de
zeka geriliklerinin yerleşmesine yardımcı olmaktadır.
Teşhis: Bebeklik çağında teşhis koymak zor
olup, itina istiyen bir iştir. Anne ve babadan çok iyi bir
hikâye alınmalı ve şüpheli kalan herşey sorulmalıdır.
Çocuğun dikkatli bir gözlemi ve muayenesi, zeka genliği,
teşhisini koyma kadar, sebepleri konusunda da
aydınlatıcı olmaktadır. Norolojik belirtilerin görülüş
sıklığı ve ciddiyeti, zeka geriliği konusunda oldukça
mühim ipuçları vermektedir. İdrar, kan ve kromozom
tetkikleri de teşhiste oldukça faydalı olabilmektedir.
İşitme ve konuşmamn değerlendirilmesi, psikiyatrik ve
psikolojik muayene ile çocuğun zeka yaşının tesbiti,
teşhisinin diğer unsurlarını teşkil etmektedir.
Çok değişik durumları zeka geriliğini taklit edebilir.
Özellikle körlük ve sağırlık, yanlışlıkla zeka geriliği şeklinde
değerlendirilebilir. Konuşma bozuklukları ve
çocuk beyin felci, çocuklar normal olduğu halde, sıklıkla
zeka gerisj intibaını verebilmektedir. Bunun için
teşhis konurken çok dikkatli olunmalıdır.
Zeka geriliklerini önleme: Bunun için en önemli
husus, zeka geriliğine yolaçan faktörlerin giderilmesidir.
Bunu sağlamanın en etkili yolu da toplumun eğitimidir.
Ayrıca, kan uyuşmazlıklarının önceden tespiti
gibi konularda genetik, danışma da önemli bir yer tutar.
Hastalıkların erken teşhisi ve uygun tedavi metodlanyla,
hasar yapmadan kontrol altına alınabilmesi de
oldukça mühimdir. Meselâ troid bezinin yeterli çalış­
mama hali erkenden tespit edilip tedavi cihetine gidilince,
çocukta meydana gelecek olan zeka geriliği
önlenmekterdir.
Tedavi: Tedavide gâye; zeka gerliği gösteren çocuklann
kapasitelerini, ulaşabilecekleri en üst seviyeye
çıkartmak, kendi ihtiyaçlaranı karşılayabilecek hâle
getirmek, ailelerine ve topluma yük olmaktan kurtarmak
ve nisbeten mutlu bireyler haline getirmektir.
Tedavi, hastalığın cinsine göre değişmekle beraber
temelde davranış şekillendirilmesi, ana-babadan faydalanma,
bakım ve kısımlardan faydalanma, fizikî rehabilitasyon
ve birtakım özel eğitimleri ihtiva etmektedir.