Z İR K O N Y U M

Alm. Zirkonium (n), Fr. Zirconium
(m), İng. Zirconium. Zr sembolüyle gösterilen metalik
bir element. Bulunuşu ve Elde Edilişi: Zirkonyum yer
kabuğunun % 0,028’ini teşkil eder. Tabiatta bakır,
nikel, kurşun, kalay, çinko ve civanın toplamlanndan
daha fazla bulunmaktadır. Dağınık durumda çok rastlanmakla
beraber bazı mineraller meydana getirdiği de
görülmektedir. Ençok bulunan minerali silikat yapı­
sında olan zirkondur (ZrSi04). Bundan başka baddeleyit
(Z r0 2) adlı, oksid yapısında bir minerali daha vardır.
Metalik zirkonyum, zirkonyum tetraklörünün
(ZrCl2) kalsiyum veya sodyum ile indirgenmesinden
elde edilir. Bu işlem eritilmiş magnezyum ile de yapılabilmektedir.
Reaksiyonlar kapalı bomba tipi kaplarda
800°C’de yapılmaktadır. Elde edilen zirkonyum termik
ayrışma reaksiyonlarından faydalanılarak saflaştırılır.
Zr+2I2 200°C Zrl4(gaz) 1400°C Zr+2I2Özellikleri: Zirkonyumun atom numarası 40, atom
ağırlığı 9l,22’dir. Peryodik tabloda IV B grubunda
bulunur. Elektron düzeni (Kr) 4d2 5S2 şeklinde olup
bileşiklerinde 2+, 2+ ve 4+ değerliklerinde bulunabilmektedir.
Kütle numaraları 90,91,92, 94 ve 96 olan beş
tane kararlı izotopu; 93,95 ve 97 kütle numaralı üç tane
de kararsız izotopu vardır.
Zirkonyum beyaz renkli bir metaldir. İki modifikasyonu
vardır. 862°C’nin altında «, üstünde ise /? madifı-
kasyonu kararlıdır. Saf halde yumuşak, bükülebilen ve
dövülebilen bir metaldir. Erime noktası 1852°C, kaynama
noktası 3580°C ve özgül ağırlığı 6,52 g/cm^’tür.
Elementel zirkonyum sülfat asidinde (sıcakta), seyreltik
florür asidinde ve altın suyunda çözünür.
Kullanılışı: Yavaş nötronları tutma özelliğinin az
olması ve reaktörde ortaya çıkan şartlara karşı korrozif
direncinin fazla olması sebebiyle nükleer enerji reaktörlerinde
kullanılır. Bundan başka cerrahî âletlerde, alaşımlarda
v.s. kullanılır. Toz halindeki zirkonyumdan
vakum tüpü üretiminde gaz giderici olarak faydalanılır.