ABDÜLM ELİK BİN M ERVÂN

Emevi halîfelerinin beşincisi. 646 (H. 26) yılında doğdu. Babası Mervân bin Hakem, annesi Âişe binti Muâviye bin Muğîre’dir. Hazret-i Muâviye zamânında 16 yaşındayken Medine Dîvânı reisliğine tâyin edildi. Uzun yıllar bu görevde kaldı. Babasının ölümünden sonra Şam hilâfet makâmına geçti. Ancak halifeliğini yalnız Suriye ve Mısır eyâletleri tanıdı. Bu sırada Şiîleri etrâfına toplayarak isyan eden Muhtar’üs-Sekafî ve Mekke’de hüküm sürmekte
Abdülmecîd Hanın, Fatih Yavuzselim Câmii hazîre- sindeki türbesinde bulunan kabri.
Yeni Rehber AnsikloDedisi 104
ABDÜLVÂDİLER
olan Abdullah bin Zübeyr, kendini halîfe olarak tanımadılar. Muhtar’ı, Abdullah bin Zübeyr’in kardeşi Mus’ab, Muhalleb bin Ebû Sufra ile birleşe- rek ortadan kaldırdı. Abdülmelik, Abdullah bin Zübeyr’i ve hâricîleri de meşhur Haccac vâsıtasıyla bertaraf etti. Böylece bütün İslâm memleketlerine hâkim oldu. Devrinde, BizanslIlarla uğraşıp, Mûsâ bin Nusayr, Târik bin Ziyâd gibi komutanlar vâsıtasıyla Kuzey Afrika ve İspanya’da fetihleri devâm ettirdi. Abdülmelik’in oğlu Abdullah 701 yılında Erzurum’u, ertesi sene Dârende’yi fethetti. Böylece yapılan fetihlerle Abdülmelik, İslâm ülkelerini, doğuda Hindistan’a, batıda İspanya içlerine kadar genişletti. Abdülmelik, 21 sene hükümet sürüp 705 (H. 86) yılında vefât etti. Yerine oğlu Velid geçti. Abdülmelik devrinde bir çok önemli işler yapıldı. İç muhârebeler sebebiyle hasar gören Kâ’be tâmir edilerek bugünkü şekli verildi. İlk defâ olarak, Arapça yazılı paralar basıldı. Devlet dairelerinde Arapçadan başka dil kullanılması yasaklandı. Posta ve haberleşme teşkîlâtlan ıslâh edildi. Din âlimlerine önemli mevkîler verilerek İlmî çalışmaların gelişmesine yardımcı olundu. Fârisî birçok divân Arabîye tercüme edildi. Birçok bayındırlık eserleri yapıldı.
Abdülmelik, ilmi ile âmil, dînî vecîbelerini yerine getiren bir hükümdardı. Fıkıh, tefsir ve diğer din ilimlerinde söz sâhibiydi. Rivâyet edilir ki: Abdullah bin Ömer’e sordular: “Sizler vefât ettikten sonra fıkhî meseleleri kime soralım?” İbni Ömer; “Abdülmelik bin Mervân’a sorarsınız.” diye cevab verdi.
Halîfe Abdülmelik vefât ettiğinde oğlu Ve- lîd’e, Atlas Okyanusundan Ceyhun Nehrine kadar uzanan siyâsî, askerî ve idârî bakımdan sağlam bir devlet bırakmıştı.
Abdülmelik bin Mervân tarafından bastırılan ilk İslâm parası.
ABDÜLVÂDİLER; Cezâyir’ de hüküm süren bir berberî devleti. Merkezi Tlemsan idi. Başlarında bulunan hânedânlara Benî Zeyyân denildiği için, Zeyyânîler de denilmektedir.
Abdülvâdiler döneminde yapılıp günümüzde müze olarak kullanılan Seyyid Ebü’l-Hasan Câmiinin mi- nâresi.
Abdülvâd oğulları; Muvahhidlerin idâresi altında uzun süre göçebe olarak yaşadılar. Muvahhidlerin zayıflamasıyla itâattan vazgeçtiler. Reisleri Yağmurasan bin Zeyyâd, 1235 (H. 633) senesinde Abdülvâdiler Devletini kurdu. Yağmurasan başarılı bir idâreciydi. Kabilesini çölden getirerek Oran eyâletinin ovalarına yerleştirdi. Böylece kuvvetli bir devlet kurdu. Tekrar toparlanan Muvahhidler Devleti’ni yenerek ortadan kaldırdı. Fakat bu defâ da güçlü Merînîler Devleti ile sınır oldular. Merînîlere karşı Gırnata Sultanı ve Kastilya kralı onuncu Alfonso ile üçlü bir anlaşma imzâladı. Merînî topraklarında uygun zamanlarda ilerlemeyi oğluna vasiyet ederek 1283 (H. 682) senesinde öldü. Yerine oğlu Ebû Sa’îd Osman geçti. Bu dönemde Merînîler Tlem- san’ı uzun süre devam eden bir kuşatma altına aldılar ise de zaptedemediler. Buna rağmen Birinci Taşufin zamânında Merînîler, Tlemsan’ı iki sene süren bir kuşatmadan sonra zapt ederek Abdül- vâdileri idâreleri altına aldılar. Bundan sonra Me
Yeni Rehber Ansiklopedisi 105
ABDÜLVÂHİD BİN ZEYD
rînîler, Abdülvâdiler hânedânından kendilerine bağlı olanları bu devlete emir tâyin ettiler. Son Abdülvâdi emirleri ise, Oran bölgesinde bulunan İspanyolların hâkimiyeti altına girdi. 1517 senesinde Oruç ve Hızır (Barbaros Hay- reddîn Paşa) reisler Tlemsan’ı ele geçirerek zapt ettiler. İspanyollara sığınıp yardım alan Ebû Hemmû, Tlemsan’ı yedi ay kuşatarak geri aldı. Oruç Reis bu kuşatmada şehîd oldu. Tlemsan tekrar Abdül- vâdilerin eline geçti. Hızır Reis, Abdülvâdilerin taht kavgalarından faydalanarak 1550 senesinde Tlemsan’ı tekrar kuşatarak ele geçirip Abdülvâdi Devletine son verdi. Abdülvâdiler çok zengin olmamalarına rağmen, başkentleri Tlemsan’da câmiler, mektepler ve muhteşem saraylar yaptılar. Tlemsan onlar zamâ- nında önemli bir merkez hâline geldi.