A L İ B İN İS A E L -C E R R Â H

Abbâsî Devletinin büyük vezirlerinden. İsmi, Ali bin îsâ bin Dâvûd el-Cerrâh olup, künyesi Ebü’l-Hasan el- V ezir’dir. 859 (H.245) senesinde doğdu. 945 (H.334) senesi Zilhicce ayının son Cumâsında gece yarısı Bağdâd’da vefât etti. Evinin bahçesine defnedildi. Ali bin îsâ, Halîfe Muktedir-billah’a iki defâ vezir oldu. İlk defâ 913 senesi Muharrem ayında vezirliğe getirildi ve üç sene on bir ay vezirlik yaptı. Sonra bu görevden alındı ise de, 927 senesinde tekrar vezir oldu ve vefâtına kadar bu vazifede kaldı. Halk gelir, dert ve sıkıntılarını, hiç çekinmeden kendisine anlatırdı. Onları çok iyi karşılar, muâmelesinde hiç sertlik görülmezdi. Hattâ namaz hazırlığı yapıp, tam çıkıp gideceği zaman gelenleri kırmaz, gönül kırıklığı ile; “Yâ Rabbî! Ben sana tâat için yola çıktım. Ama muhtâç olan kullarının işini bitirebilmek için gene geri kaldım.” derdi. Müslümanlara hizmet etmenin, Allah’a hizmet etmek demek olduğunu çok iyi bilirdi. Ali bin îsâ, tasarrufları ile devletin mâliyesini ıslâh etti. Halîfe M uktedir’e, Bağdat ve daha başka vakfa müsâit geliri olan yerlerin, Haremeyn’e ve sınır boylarına vakfedilmesini teklif etti. Bağdat’taki emlâkin geliri on üç bin dinarı buluyordu. Ali bin îsâ’nın bu teklifi, Halîfe tarafın
dan kabûl edildi. Bu vakıflar için Dîvân-ül-Berî ii mi verilen husûsî bir defter tutturdu. Kötülük nedir bilmezdi. Vezirliği müddetine herkese iyilik yaptı. Çünkü Müslümanlığın; A lah’m emirlerini yapmak, yarattıklarına merhe met etmek olduğunu çok iyi biliyordu. Bu düşür cede olan bir insanın, insanlara zulüm ve eziyet e: tiği târihte görülmemiştir. Sûlî, onun hakkında şöyle demektedir: “Zül dü, Kur’ân-ı kerîmi hıfzetmesi ve dînî bilgisi ba kınımdan öyle bir vezir bilmiyorum. Gündüzleri ni oruçla, gecelerini ibâdetle geçirirdi. Önceleri, di vânda kâtiplerin yaptığı işleri bizzat kendisi ya pardı. Medîne-i münevverede bulunan Eshâb-ı ki râmın torunlarına ikrâmda bulunmayı çok severd İnsanlara hiç ayırım yapmadan fakir, zengin, îti bârlı demeden adâletle muâmele etti. Zayıflara hakkını kuvvetliden aldı. Her bakımdan iffet sâhifc bir zât idi.” İdâreciliği yanında aklî ve naklî ilimlerde d âlim olan Ali bin îsâ’nın birçok eseri vardır: Di vânu Resâil, Meâni-ul-Kur’ân-il-Kerîm, Câ mi-ud- Duâ, Kitâb-ul-Küttâb ve Siyâset-ül Memleketi ve Sîret-ül-Hulefâ eserlerinden bâzı larıdır.