YAĞIBASAN

(Nizamettin), Danişment- liler’in Sivas kolu emiri (öl. Çankırı 1164). Emir Gazi Gümüştigin’in oğlu, Melik Mehmet’in kardeşi. Babasının ölümü üzerine (1134) beyliğin başına geçen ağabeyi Mehmet’in yanında yer aldı; kardeşleri Yağan ve Aynüddevle’ye karşı yaptığı iktidar savaşımında onu destekledi ve Sivas valiliğine atandı (1138). Emir Mehmet, beyliğin merkezi olan Kayseıi’de ölünce (1142), ağabeyinin dul eşiyle evlenerek Sivas’ta emirliğini ilan etti. Ancak, Mehmet’in oğlu Zünnun hemen Kayseri’yi ele geçirip orada, ağabeyine karşı ayaklanarak kaçmak zorunda kalmış olan Aynüddevle de geri dönüp işgal ettiği Malatya ve Elbistan’da bağımsızlıklarını duyurduklarından, Danişmentliler beyliği üçe bölündü. Bu arada, Anadolu Selçuklu hükümdarı Mesut I, Danişmentliler arasındaki bu kavgadan yararlanıp Zünnun’u korur gibi görünerek Ankara, Çankırı, Kastamonu, Kayseri yörelerini ele geçirdikten ve bu böl
genin başına oğlu Şehinşah’ı vali olarak getirdikten sonra Sivas üzerine yürüyünce, güç durumda kalan Yağıbasan, sultana damat olarak onun egemenliğini tanıdı (1150). Mesut öldükten (1156) sonra Kılıç Arslan II ile kardeşleri arasında başlayan taht kavgasından yararlanmayı düşünen Yağıbasan, Kayseri yöresinde bulunan yeğeni Zünnun’u kendi yanına çektiği gibi, yeni sultanın kardeşi Şehinşah’la da anlaşarak Kılıç Arslan’a karşı güçlü bir cephe oluşturdu; Elbistan üzerine yürüyerek buraları denetimi altına aldı. Bizans imparatoru ile de anlaşıp Selçuklular’ı baskı altında bırakarak Kılıç Arslan’ı kendisiyle barış yapmaya zorladı (1160). Ertesi yıl Erzurum emiri Saltuk Bey’in Kılıç Arslan’la nikahlanmış olan kızını Konya’ ya götüren gelin alayına saldırdı, çeyizlere elkoyduğu gibi, şeri bir hileyle de kızı Kılıç Arslan’dan boşayarak Kayseri emiri olan yeğeni Zünnun’a zorla nikâhladı. Bunun üzerine kendisine karşı sefer açan Kılıç Arslan’ı kesin bir yenilgiye uğratarak imparatorla anlaşmak için İstanbul’a gitmek zorunda bıraktı (1162). Onun İstanbul’da bulunmasını fırsat bilip Artuklular’ın üstüne yürüdü; Harput’la Çemişgezek’i alarak kendi topraklarına kattı. İstanbul’ dan güçlü bir durumda dönen Kılıç Arslan’la birleşen Artuklular’ın saldırıları karşısında Malatya’yı bırakmak zorunda kalan Yağıbasan, Sivas’a çekildi. Suriye atabeyi Nurettin’in arabuluculuğu sayesinde kenti kuşatan Artuklular’ın eline düşmekten kurtuldu (1163). Selçuklular’la Artuk- lular’a karşı yeni bir savaş planı düzenlemek için Şehinşah’la görüşmek üzere gittiği Çankırı’da öldü. Yağıbasan’ın ölümü, Danişmentliler beyliği’ni ortadan kaldırmak için fırsat kollayan Kılıç Arslan M’ye bu konuda harekete geçme olanağı sağladı.