EBÛ HANÎFE DÎNEVERÎ

Haneli fıkıh âlimi. Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerinin talebelerındendır Nahiv, lügat, matematik, astronomi, kozmografya, botanik, biyoloji, târih ve hadîs ilimlerinde zamanın bir tanesi idi. Ebû Hanîfe ve Ebû Mûsâ künyesi olup, asıl ismi, Ahmed bin Dâvud’dur Dînever’de doğmuş olduğundan Dîneverî denilmiştir. En-Nahvî, el-Lügavî nısbetleri de verilmiştir. Hicrî üçüncü asrın başlarında doğduğu tahmin edilen Ebû Hanîfe Ahmed bin I)âvud Dîneverî, Küfe ve Basra âlimlerinden ılım tahsil etti Lisan ilmini Küfeli nahıvci İbn-i Sıkkît ve babasından öğrendi Diğer ilimlerde de pekçok âlimden ders aldı Birçok ılım dalında en yüksek seviyeye yükseldi Bu ilimlerde eserler verdi. Arabların dil örf ve âdetlerini ve düşünce yapısını çok ıyı bılı yordu Aral) âdâbını tefekkürle birleştirdi Belagatta da yüksek bir mevkıve sahip olan Ebû Hanîfe Dîneverî Jrak ı Acım de f ıt EBÜ’LGARIB İSFEHÂNÎ bir kasaba olan Dînever’de 282 (m. 985; yılında..vefât jetti. Abdullah bin Muhammed Zübeydî anlatır: “Meşhûr âlim Sirafî’den ısrârla Câhiz ile Ebû HanîfeDîneverî’nin belâgat ilmin de mukayesesi istendi. Sirafi, Ebû Hanîfe Dîneverî’nin Câhiz’den daha üstün olduğunu söyledi.” , Ebû Hayyan, Ebû Hanîfe Dîneverî’nin lügat bilgisinin çok geniş, üslûbunun da Arap âlimlerinin üslûbuna uygun olduğunu söyler. Aynca, fazîlet, ilim, kitap yazma ve diğer eserleri bakımından da pek az bulunan âlimlerden olduğunu ve başkalarıyla mukayesenin mümkün olmayacağını bildirirdi. , Zühd ve takvâda üstün, hadîs ilminde sika (güvenilir) olduğu bildirilen Ebû Hanîfe Dîneverî, müslümanlara faydalı olmak için din ve âlet ilimlerinde eserler verirken, ibâdette kolaylığı temin edip, müslümanları rahatlatacak hususlarda da fen bilgileriyle ilgili çalışmalar yapmış, bu hususta eserler vermiştir. Eserleri: “Târihu’l-ahbâri’t- tuval” veya “Ebû Hanîfe târihi” adlı eseri, kitaplarının arasında tam olarak mevcut olanıdır. Bu eserinde, dünyâ târihini umûmî olarak ele alıp, asr-ı saâdet ve halifeler devri hâdiseleri hakkında geniş bilgiler vermekte, hâdiseleri kendi devrine kadar getirmektedir. Bu eserinin 1888 ve 1912 yıllarında baskıları yapılmıştır. îlim târihi bakımından değeri büyük olan bitkilerle ilgili “Kitâbü’ n-Nebât” adlı eseri kaybolmuş, İbn-i Sînâ ve tbn-i Baytar tarafından yapılan nakillerde varlığından haberdâr olunmuştur. Eserde Arap kabilelerinin hangi bitkiye hangi ismi verdikleri ve târifleri onların lisânından alınarak kaydedilmiştir. Daha çok eski şâirlerin şiirlerinde geçen bitkilerin ve Arabistan nebatlarının târif ve tanıtımını yapan filolojik bir eser vasfına hâizdi. Bunun yanında A rabistan’ın hangi ikliminde, hangi şartlarda, hangi bitkilerin nasıl yetiştirileceğine dâir bilgi veren bir zirâat kitabı hûsusiyetini taşımaktaydı. Kitâbü’KEnvâ ve Kitâbü’lMücâlese adlı eserlerinin yanında daha birçok değişik ilim dallarında yazılmış kitaplar da O’na atfedilmektedir.