PİZZOELEKTRİKLİK

a. Mekanik.ge- rilmelerîn etkişirçde kaldıklarında, kütleleri. içinde bir elektrik kutuplanması ve yüzeylerinde elektrik yükleri oluşan (doğrudan etki) ve bir elektriKxalanı etkisinde kaldıklarında, iç kuvvetlerin etkisiyle biçim değiştiren (ters etki) kimi kristallerin ortaya kgydukları olay. —ANSİKL. Doğrudan etkiyi Pierre ve Jacques Curie (1880), ters etkiyi ise G. Lippmann buldu ve inceledi. Piezoelektrik malzemeler, bakışım merkezi bulunmayan, doğal ya da bireşimsel, mineral ya da organik kristallerdir. Bir sıkışma ya da bir kayma kuvvdti etkisiyle, artı yüklerince eksi yüklerin ağırlık merkezleri birbirinden ayrılır. Böyleöfe kristal kütlesi içinde temel dipoller ve* bunların etkisiyle de, karşılıklı yüzler üzerinde, zıt işaretli yükler oludur. İki malzeme grubu ayırt edilin dpğşl olarak piezoelektrik malzemeler (kuvars,* tur- malin) ve ferroşle^trik malzemeler denen ve kutuplanma sonrasında piezoelektrik özellikler gösteren malzemeler (tekkristalli malzemeler biçiminde lityum4 tantalat, lityum nitrat ve yönlenmiş mikrokristalber biçiminde kutuplanmış seramikler ya da po- lipnerler). Bu malzemeler içinde en çok kullanılan kuvars ve lityum tantalâlttır; Önceleri doğal, ama günümüzde hemen hemen tahname’n bir bireşim ürünü olarak el- deedilen kuvars, kristal eksenlerine göre çok kesin doğrultular boyunca, ö^el’ biçimli ve boyutlu lamlar biçiminde kesilir. Böyle bir lam, metal elektrotlarla kaplanarak bu elektrotlara alternatif bir elektrik gerilimi uygulandığtında‘, ters piezöelektrik etkiyle, bir salınım1 üreteci gibi davranır. Bu düzenek; lamın böygtlarına, biçimine, kesimine bağlı olarak, 1kHz ile 130 MHz arasında değişebilen’geniş bir mekanikfre- kans aralığında salınımlar üretebilir. Büyük titreşim genlikleri efde’etmek için, dıızö- ’.nek, rezonans halinde, bü değerlerden biri üzefinde çalıştfrılır. PiezoelektrikliğinUygulamaları, mekanik gerilmelerin ölektrik işaretlerine ya da elektrik işaretlerinin mekanik gerilmelere dönüştürülmesine b^ğ- Jıdır (basınç, kuvvet ya da ivme algılayıcıları, elektroakustik türdönüştürücüle^)., Piezoelektrik salınım üreteçleri ve jezçnatör- ler elektronikte sesötesi titreşim üreteci ve alıcısı (frekans üreteçleri, frekans etalonları kuvarslı filtreler, geciktirme devreleri) olarak ve kuvarslı saatlerin.yapırrçında kullanılır.