azap;

(Arapçada “bekâr erkek”), Anadolu Beylikleri’nde donanma hizmetinde kullanılan asker, Osmanlı ordu ve donanmasında hafif piyade askeri. İlk azap örgütü Aydınoğlu Umur Bey tarafından 14. yüzyılın ilk yarısında İzmir’de kuruldu. Umur Bey Ege Adalarına düzenlediği akınlarda bu donanma askerlerinden yararlandı. Bu nedenle Akdeniz’deki Türk korsanlarına Bizans ve Latin kaynaklarında “azapi” denir. Azap örgütü, Anadolu beyliklerinin piyade güçleri içinde de yer aldı. OsmanlIlarda azaplar “yaya”, “kale” ve “gemi” azapları olmak üzere üç sınıftı. Yaya azaplar eyalet askeri olarak örgütlendiklerinden, her yörede 20 ya da 30 haneden bir azap seçilir, öbür haneler de seçilen bu azabın giderlerini karşılamakla yükümlü tutulurdu. Azaplar vergi vermezlerdi. Kara savaşlarında başlıca görevleri ok atımı ile ilk düşman saldırısını karşılamaktı. Yaya azaplar ilk dönemlerden 16. yüzyıl ortalanna değin savaşlarda hizmet etmişlerdi. 15. yüzyıl ortalarından sonra donanmada da “tü- fenk-endaz” olarak azaplar kullanılmaya başladı. Bahriye azaplarından yetenekli olanlar kaptanlığa kadar yükselme olanağı elde ediyorlardı. Savaş gemilerindekiler “azaban-ı donanma”, tersanede çalışanlar ise “azaban-ı tersane” adlarını taşımaktaydı. Yelkenci, dümenci, vardiya ve reis gibi sınıflara ayrılan bahriye azapları, yelken dönemi sonuna değin tek deniz gücü olarak kaldı. Bunlar çoklukla İstanbul’da Azapka- pısı’ndaki kışlalarda kalırlardı. Sınır kalelerinde görevli kale azapları bölükbaşıların yönetimindeydi. Azap örgütü II. Mahmud döneminde kaldırıldı.