YARILANMAK,

Alm. Halbwertszeit (f), Fr. Moitié
(f), İng. Half life. Kimyasal veya radyoaktif reaksiyonda
belli bir miktardaki maddenin yarısının reaksiyonfa
değişmesi için geçen zaman. Yanlanma, reaksiyon
hızını tarif etmek maksadı ile kullanılır. Kimyasal bir
reaksiyonda yarılanma
2.303 1 0.693
t| : ———— log———- = —— —
k 1/2 k
formülü ile tarif edilmiştir. Burada k maddeye ait reaksiyon
hız sabitidir.
Bir atomdaki proton ve nötron sayılarındaki farklı­
lıklar atoma kararlı veya kararsız olarak vasıf kazandı­
rır. Proton ile nötron arasında sayı farkı fazla ise atom
kararsızdır. Kararsız atom tabiatta daima kararlı
atoma dönüşür. Bu dönüşüm hadisesinde kararsız
atomların toplamının yan miktarının kendisinden daha
basit fakat kararlı başka bir atoma dönmesi için geçen
zaman yarılanma zamanı olarak tarif edilmiştir.
Atomların kararlı durumdan nasıl kararsız duruma
geçtiği, İlâhi bir sırdır. Dünya yaratıldığı vakit kararsız;
olarak meydana gelmiş olan birçok madde yarılanarak
devamlı daha basit bir maddeye dönüşmüşlerdir.
Meselâ 92U238 radyoaktif maddesinin yarılanma zamanı
4.5xl09 sene olup, dünyanın ömrü 5 trilyon sene kabul
edilse, daha yarısının ilk yaratıldığı gibi durmakta
olduğu anlaşılır. Yarılanma reaksiyonu şöyledir.
92 U238—(M)Th2M+,H e4
Radyoaktif yarılanma esnasında yalnız alfa parçacıklan
yayıldığı gibi beta parçacıklan da yayılabilir.
Hatta bazan hem alfa hem de beta parçacıkları aynı
yarılanma zincirlenme reaksiyonlarında yayılabilir.
92U”34 alfa ve beta dönüşümlü radyoaktif reaksiyonlarla
82Pb206 haline döner.
92U234 “ wTh230 “ ««Ra226 ® 84Rn222 “ 84Po218“ 82Pb214
– 83Bi214,^*8lTl210 – 82Pb21° ü 83Bİ210 ^ 84Po210 – 82Pb206
Alfa ve beta dönüşümlü reaksiyonlarda ayrıca atom
çekirdeği meydana gelen hızla enerjiyi gamma parçalhalinde etrafa yayar.Yanlanma zamanı birkaç milyon sene ile saniyeden
daha küçük zaman içinde meydana gelebilir. Mesela
6CI4—7N14+ ,e° beta dönüşümlü yarılanma hadisesi
tı/2 = 5580 senede olur. Halbuki ,H es—: He4+0n’
alfa dönüşümlü yarılanma hadisesi t,/2 = 2.10″21
saniye gibi tespiti çok zor olan kısa bir zamanda olur.