BÜROİŞLEM
büro işlem
Sanayi gibi hizmet sektöründe de maksimum verimlilik düşünülür. Bilgiyi bellekte depolayan ve işleyen yeni aygıtların ortaya çıkmasıyla, şimdiye kadar fazla ilerleme kaydedilememiş olan bu sektörde üretkenliğin artacağı umulmaktadır. Ama bu teknik yenilikler, hizmet kalitesinin yükseltilmesine yönelik başka değişilikliklerle birlikte, çalışma hayatının düzenlenmesinde, personelde aranan niteliklerde, yetki ve görevlerin dağıtımında birtakım karışıklıklara da yol açmıştır.
Büroişlem, büro etkinliklerin ana 11MI İTİ A R işlevleri (bilginin işlenmesi, u
saklanması, iletimi ve dağıbmı) temeI Büroişlem kavramı 1970’lerin sonlarında denetlenemez bir şe-olarak fazla değişmemiş olsa da, kilde büyüyen bilgilerin işlenmesine yönelik bir talebe hızla kar-üçöncö sektörün çalışma biçimini tam ş^k verme ihtiyacından ve aynı anda mikrobilişimin gelişmesİn-anlamtyla dönüşüme uğratmşbr. den doğdu Amerikalıların, ofis otomasyonu nitelemesine karşılık olarak türetilen büroişlem kelimesi, önceleri büro işlerini ve Özellikle her çeşit belgenin arşivlenmesini, işlenmesini ve iletimini otomatikleştirmeyi amaçlayan teknikler ve yöntemler bütününü belirtiyordu. Ama, 1980’lerde ortaya çıkan ve yanlız teknik yanların göz önüne alınmasından kaynaklanan uygulama güçlükleri, bu tanımın, büroişlemin işletmelere ve yönetimlere giriş ve bunlar dahilindeki gelişme biçimini de kapsayacak şekilde genişletilmesine yol açtı.
Büroişlem, maddesel olmayan malların ve hizmetlerin üretimine karşılık gelen etkinlikler bütününü kapsayan üçüncü sektörde bilişim (enformatik) uygulamalarını dönüşüme uğrattı. 1980’lere kadar bilişimin üçüncü sektöre girişi öfkeyle karşılanmıştı, ama günümüzde büroişleri, çalışma maliyetlerini azaltmanın yanı sıra, verilen hizmetin kalitesini iyileştirme kaygısıyla, tutarlı, akılcı bir bütün içinde düşünülmeye çalışılmaktadır. Bu mantığa göre, büroişlem büronun yalnız teknik işleriyle ilgili değildir, ayrıca çalışma hayatının genel düzenlenişinde ve İnsanî, toplumsal, ekonomik vb alanlarda da önemli etkileri vardır. Bu genel etki, büroişle-min gelişme biçiminin özgünlüğünü ve karmaşıklığını oluşturur.
Kuramsal olarak, sürekli tekrarlanan ve sıkıcı işlerin otomatikleştirilmesi, personele düşünmek, deney yapmak, işi genişletmek ve zenginleştirmek, hatta yenüik yapmak için zaman bırakacak, böylece hizmet kalitesi iyileştirilebilecektir. Diğer yandan bu teknik yenilikler birtakım güçlükleri de (mesela bilgilerin zorunlu
olarak kodlanması) beraberinde getirdiğinden, bireysel mar\e alanım azaltmak ve hiyerarşinin denetleme kapsamını geniş mek için de kullanılabilir, dolayısıyla umulan üretkenlik hede riyle ilişkili olarak personel yetersizlikleri ve hataları sınırlan labilecektir.
Bu değişim süreci sırasında, ilk (ideal) seçeneğe baştan ulaş maz, çünkü mevcut uygulamalar yeniden gözden geçirilmek personele bu doğrultuda meslekî eğitim vermek, deneyim ka dırmak gerekecektir.
BÜRO ÇALIŞMASI NEDİR?
ip. Bu gelişme, eskiden yayıncılığın tekelinde eri, belge üreticisi durumunda olan büronun hiz-. Yazılı olmayan iletişim veya uzaktan iletim-jıtlardan yararlanılır: elektronik haberci ve ajan-s, teleteks. Sayısal veri iletim ağlarının (Trans-ı teknik olarak olanaklı hale gelen bu hizmetle-demler (telefon şebekesi üzerinden veri iletimi [ çöznae birimleri) aracılığıyla telefon hatların-
; SİSTEMLERİN EVİRİMİ
deri, bir yandan, 1980’lerin başından beri sü-de olan teknolojik ilerlemeleri izlemekte ve di-. çeşidine, işletmenin boyutuna vb bağlı i talepleri karşılamaktadır, işlemleri gerçekleşti-utuna ve mekânsal dağılımına göre, çeşitli sis-
ı yönetilen sistemler. İlk olarak ortaya çıkan bu ı uygulamalarının ilk evresine denk düşer; bun-ı itibaren yapılmış büyük bilişim sistemlerinin çev-ştir. Çok güçlü bir bilgisayar tüm işlemleri yü-yar özel ve kapalı bir odada yer alan ağır çevre bi-; diskler, yazıcılar) bağlıdır ve büyük bir bellek tiptir. Kullanıcılar bilgisayarla dolaylı bir bağlantı ek bilgiler, makineler ve uzman bir personel yar-i kartlar üzerinde kodlanır, daha sonra «bilgi-işlem ilür ve birkaç saat sonra, işlem sonuçlan yazılı çık-BjjJer) biçiminde alınır.
ittirilen çalışmalar, başlangıçta birtakım hesaplamalar-■ikler) oluşuyordu, daha sonralarıysa, veri bankaları-¡Dmasına geçildi. 1970’Ierde, minibilgisayarlar ortaya (k sistemlere oranla düşük kapasiteleri nedeniyle bu adlı sistemler, yerinden yönetilen bilgisayarlar kavramını |S$mciler ile kullanıcılar arasında bir yakınlaşmayı t
!■ yönetilen sistemler. Günümüzde, bazı kuruluşlardık sistemler kullanılmaktadır, ama bunlar daha geliş-|pniardır ve kullanıcılar özerk bilişimde kullanılan araç-|pyia bunlarla iletişim kurabilir: çalışma doğrudan bir lan terminali üzerinde yapılır ve sonuçlar hemen he-Ja, ekranda veya yerel bir yazıcıda belirir, jfjprtemler. 1980’den itibaren mikrobilgisayarların hız-Igpnası, bu düzeni tamamen altüst etti. Bu yeni sistem-■ma birimi, hesaplama yapan, belleklere, disklere (dis-p yüksek kapasiteli sabit diskler) ve bazen yerel olarak, birimi tarafından paylaşılan bir yazıcıya sahip ger-yardır.
pmmlar, imkânlan önemli ölçüde artırmıştır: kullanıcılar
& hesaplama yazılımlarından başka, modem büroişle-aıacı olan metin işleme sistemlerinden, veri tablolarınla imkân veren tabloiama programlarından, muhasebe pndan, veri tabanlarından ve tüm bu işlemleri aynı verilme gerçekleştirmeye imkân veren entegre sistemlerden (Hİnadır. Buna paralel olarak, yazılımlar, yani belirli işle-Itftiımeye yönelik programlar da iyileştirilmiştir: bunlar, | kullanıcı arasında daha açık, dala kolay kodlanan, «do-(hha yakın bir söyleşmeye imkân verir ve bu da kullanım-jnekli, tümüyle bilişimsel bilgilerin hacmini azaltır.
BİR BÜRONUN FONKSİYONLARI
Ağlar halinde entegrasyon. Telekomünikasyon sistemlerindeki teknolojik gelişmeler, elektronik santrallerin yaygınlaşması veri iletim hatlarının özel şahısların ve işletmelerin kullanımına sunulması mikrobilgisayarların birbirine veya diğer elektronik bilgi iletim düzeneklerine bağlanmasına imkân vermiş ve böylece veri alışverişinde bulunmak, elektronik haberleşme birimleri kurmak ve yerel veya ulusal ağlar oluşturmak olanaklı hale gelmiştir.
ERGONOMİ VE BÜROİŞLEM
Bilişim uygulamalannın başlannda, özel düzenekler üzerinde çalışan kullanıcılar birçok problemle karşılaşmıştır. Gerçekten de, büyük miktarlarda bilgiyi parça parça girmek veya bir ekran üzerinde saader boyunca okumak, yeni bir olguydu. Bilgi kodlama bakımından olduğu kadar, donanımlara da bağlı olan bu ciddî güçlükler, çalışma ortamına doğrudan uyum sağlamak zorunda kalan kullanıcıya yansıyordu. Bu dönüşümler, belli sayıda fizyolojik kökenli soruna (sırt statiği, göz yorgunluğu) neden oldu. Donanımların iyileştirilmesi ve bunların çoğalması, sorunlara birtakım çözümlerin bulunmasına katkıda bulundu. Günümüzde diyaloga giren kullanıcılarla sistemlerin karşılıklı uyum sorunu araştırılmaktadır; burada, «tanıyıcı ergonomi» kavramı önem kazanır.
Yeni yazılımların hazırlanmasında bu sorunlar da dikkate alınmakta, kullanıcıya daha rahat çalışma ve öğrenme kolaylığı sağlayan, bu arada operatör hatası kavramını da göz önünde bulunduran yazılımlar geliştirilmektedir. Bilişim çağının başlarından bu yana, ilerleme şaşırtıcı boyudarda olmuştur. Delikli kartlarla iletim, diyalogun «sıfır» düzeyini temsil ediyordu: her çeşit kodlama hatası, veriler bütününün blok halinde geri çevrilmesine yol açıyordu ve bilişimciler ile kullanıcılar arasındaki diyaloglar yine de sınırlıydı. Mikrobilgisayarlar durumu değiştirdi: yalnız İngilizce’nin kullanıldığı işletim sistemleri, Fransızca’ya doğru kaydı, ama hâlâ kumanda dilinin katılığına bağlı birtakım güçlükler vardı. Metin işleme gibi uygulama yazılımları alanındaysa, komutların açık bir şekilde ifade edilmesiyle ve sözdizimsel güçlüklerin hafifletilmesiyle büyük bir adım atıldı.
Büyük bir bilgisayar ve bilgisayar sistemi üreticisi olan Apple tarafından piyasaya sürülen ikonlu (ekran üzerinde doğrudan işlevleri simgeleyen küçük grafik gösterimler) sistemlerin gelişiyle, kesin evreye girilmiş oldu. Bu erişim biçimi, iki başka öğeyle ko-laylaştınldı: ekrandaki bu ikonları doğrudan işaretleyen (seçmeyi sağlayan) fare (mouse) ve yine fareyle seçilen ve ekran görüntüsü üzerine binen menüler, yani fonksiyon listeleri.
Bu problemler çözüldüğünde geriye, diyalogların iç mantığına, seçenek yollarının yazılımlar içinde düzenlenme şekline ilişkin güçlükler kalır; kullanıcı, kendisi için görünmez olan bu yolları etkili bir şekilde izlemek için tanımak zorundadır.
Bilgisayar ağlan, işletmelerin bilişim araçlarıyla sirapiş belgesi, fatura ve formül alışverişinde bulunmalanna imkân verir. Yani olmayan bu iletişim zaman ve ulaşım giderinden tasarruf sağlar; diğer yandan, işletme ile yetkililer arasında yeni bir ilişki tipinin kurulmasına da yol açar.
TANIYICI ERGONOMİ ARAŞTIRMALARI
Diyalog sistemlerinin iyileştirilmesini konu alan tanıyıcı ergonomi, mesela, mikrobilgisayarda gerçekleştirilen işlemlerin kullanıcılarda ne çeşit zihinsel imajlar yarattığını inceler. Her kullanıcı kendine özgü imajlar oluşturduğundan, araştırmacılar yapımcılara, kullanıcıya otomatik olarak uyum sağlayacak esnek gösterimler önerirler.
Bu araştırma dalı hızlı bir gelişme içindedir; meslekî eğitim ciddî bir sorun olarak kaldığı sürece, bu araştırmalara büyük umut bağlanmaktadır: sistemler yaygınlaşıp (ağlar halinde) karmaşıklaştıkça (çokişlevli düzenekler), bilişim sistemlerini yeni kullanmaya başlayanlann bu geçişi kısa sürede ve gereği gibi gerçekleştirebileceklerine ilişkin umutlar azalmaktadır.
halinde özetlenir: bilgilerin toplanması, işlenmesi ve işlenmiş bilgilerin dağıtımı (bu son işlev bilişim çağından önce önemli bir bedensel etkinlik gerektiriyordu).
Üçüncü sektörün ayırt edici özelliği olan büro çalışması, mal veya hizmet üretim alanının (adliye, banka, sigorta şirke etkinlikleriyle ilgili bilgilerin işlenmesini sağlamaya dayanır, çalışmayı temel olarak iki eğilim yönl^ürir. geçmiş olayların tanaklannın saklanması ve gelecekteki etkinliklerin yönlend’ meşinin sağlanması. Bilişimin bu alana girişine kadar, büro ması, o zamana dek bilinen tek bilgi kayıt ortamı olan kağıt ‘ rinde yapılıyordu.
Büro çalışmasının düzenlenmesi
Büro çalışmalan, üç temel aşamadan oluşur: bilgilerin top ması, çoğu zaman yeni verilerin oluşmasına yol açan bilgi işle ve son olarak, işlenmiş bilgilerin iletimi ve dağıtımı.
Bu çalışmalara birçok kategoriden personel katılır: topl“ bilgilerden yola çıkarak birtakım kararlar alan, analizler, elem vb yapan ve bu işlemlerle yeni bilgilerin oluşturulmasına ka bulunan üst düzey yöneticiler; üst düzey yöneticilerin genel lepleri doğrultusunda işlenmiş bilgileri kullanabien kişiler {b’ lerin düzenlenmesi, dosya kümelerinin oluşturulması, iletimi yönetimi vb); son olarak, tüm bilgi müdahale işlemleriyle (ar düzeltme, arşivleme vb) yükümlü memurlar.
Büroişlemin entegrasyonu
Büroişlem araçları, büro etkinliklerinin ana işlevlerini (bilgi lenmesi, saklanması, iletimi ve dağıtımı) temelden değişime u mamışsa da, bu işlevlerin gerçekleştirilme biçimini değiştirmiş
İşleme. Bilgisayar, verileri belirli programlar aracılığıyla ‘ yen ve yeni bilgilerin oluşmasını sağlayan temel araçtır; topl verilerden yola çıkarak birtakım hesaplamalar gerçekleştirir veri bankalarından yararlanarak, yönetim çalışmalarını yerine tirir. Yalnız metin belgeleri ve sayısal belgeler değil, aynı za da grafik belgeler de üretilir (doğrudan istatistiksel verilerden la çıkılarak, grafikler veya histogramlar çizilebilir).
Saklama. Saklama işlevi, arşivleme çalışmalan, veri baı rının oluşturulması, verilerin güncelleştirilmesi ve bir yandan ginin zaman içinde sürekliliğini sağlamaya, bir yandan da s nan bu bilgiyi erişilir kılmaya yönelik her çeşit işlemi kapsar, ğıdın yerini zamanla «elektronik bellek» sistemleri almak diskler ve diskeder, sayısal optik diskler.
İletim ve dağıtım. Bu işlevler yazılı metinlerin, kodla verilerin, ses ve görüntülerin tüm yeni teknik araçlarla dağı m (yayımını) kapsar; yazılı çıktılar için, yetkin teknolojil sunduğu kağıt belge biçimlendirme teknikleri kullanılır; ke” işlem programları, bilgisayar destekli (masaüstü) yayıncılık,
DAKTİLODAN KEÜMEİŞLEM PROGRAMINA GEÇtSTEÖÇEVftE
Daktilonun yctkittltşrne$i: birkaç karakterin görüntülenmesi, baskı önce dizilen (yazılan) »atın değiştirmek için, sonradan vuru| ya “ imkânı; sonra, düşük kapasiteli bellek (yaktık bir sayfa). «Elektronik ¿aierfo*: ÖzeI bir mâttobUgbasaira, bir ekrana vfcbir d okuyucusuna sahip daktilo. Yazıtım makineye özgü&ftr birkaç sa belleğe aktarılabilir,, ama kodlâıyn^awtmU:ı^WQlenn ancak, landtkl&n makine ¿¡©erinde veya btmunriiidçji üzerinde kull masınaimkân verir. ■ .
Ktlimeişltm yaztkm.sviMtıt bir mikrobi^ayaf üzerinde kullaı bilen bu yazıtım, gOnümuzde, «n çpfedağmmı yrsaagı yapdan ve
metinlerin (raporlar, düze
lermkiyle kıyaslanamayacak ka&r ¿atladır, birçok değişiklik ya fonksiyonu; özet yanynalarda (hukufc,fflg«taabk vb alaninda) Jandabikcek öğelerin kütu{Khar^(^in^: oluşturulma^ değişke
büyük veri kütukleri^en^^^^İİefaflıgt çeşidimektup
kamu kesimine aynı anda postaîaçmş«hiû geı^Jdeftirikneft; uzaktan iletim aigttgıleğyic ve a^ı&bagfofttıfir.
İÇİNDEKİLER
UMUTLAR BÜRO ÇALIŞMASI NEDİR? TEKNİK SİSTEMLERİN EVRİMİ
ERGONOMİ VE BÜROİŞLEM BÜROİŞLEM ARAÇLARI GELECEKTEKİ GELİŞMELER BÜROİŞLEMİN, ÇALIŞMA HAYATİNİN GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Gücünü bu gelişmelerden alan büroda günümüzde bilişimin mevcut birçok kaynağı kullanılmaktadır. Bunların içinde temel araç mikrobilgisayardır.
Çalışma ortamı
Büronun eşya düzeni yeni teknolojilere uyum sağlamıştır. Bü-roişlem çağının başında, büro üç ana aracın çevresinde düzenlenmişti: daktilo, telefon ve fotokopi makinesi. Düzenleme tüm kâğıt belgelere yönelikti.
«Mikrobilgisayarlı» çalışma ortamı zamanla yaygınlaştı ve sonunda en karmaşık donanımlı bürolarda tümüyle kişiselleşti. Günümüzde bu bütün, yerinden yönetilen bir sistemin, hatta yerel veya ulusal bir ağın terminaf i (uç birimi) gibi çalışabilir. Masalar üzerinde, başka telekomünikasyon donanımları da görülmeye başlamıştır: telefon, modem, minitel, faks. Teknolojik gelişme, işlevlerin bir araya toplanması sayesinde, aygıt sayısında da bir azalmaya yol açmaktadır.
Yazılımlar
Programlar, yani yazılımlar, başlangıçta bir işletmenin bilişim sisteminin fiziksel biçimlenimine bağlıydı (merkezden yönetilen büyük sistemler için). Artık donanımın esnekliğine göre işlevsel modüller halinde uyum sağlama eğilimi göstermektedir. Mikrobilgisayarlarda kullanılabilen büroişlem yazılımları sürekli artmakta ve yetkinleşmektedir.
Kelimeişlem programlan. Bu programlar büroişlemin atılım yapmasına imkân veren ve yaygınlaşmasını sağlayan temel yazılımlardır. Daktilonun birçok dönüşümü sonucunda ortaya çıkan kelimeişlem programları, yazılı bir belgenin tüm dizgi, düzeltme, biçimlendirme, yazma ve arşivleme işlemlerinin tek bir teknik düzenek üzerinde gerçekleştirilmesine imkân verir. Kelimeişlem yazılımlarının büyük miktarlarda üretilmesi ve yaygınlaşması, yazılı belgelerin iletilmesine ilişkin alışkanlıkları dönüşüme uğratmıştır: belgeyle birlikte, ilgili metnin disketinin de gönderilmesi artık sıradan bir uygulama haline gelmiştir; bu, metnin alıcı tarafından hemen düzeltilmesine imkân verdiği gibi, herhangi bir bilgiye erişim süresinden de tasarruf sağlar.
Kelimeişlem ve grafik mizanpaj yazılımlarının (sayfaya resim yerleştirme, karakterlerin tipini, punto büyüklüğünü seçme vb imkânlarıyla birlikte) çok yetkin görüntüleme ve baskı donanımlarıyla beraber kullanılması, eskiden bir yayınevinde yürütülen gerçek bir «birim» yayıncılık çalışmasının gerçekleştirilmesini mümkün kılmıştır. Buna bilgisayar destekli yayıncılık veya masa-üstü yayıncılık denir.
Tablolama programları. Bu yazılımlar, bir tablo sistemi içinde hesaplamalar yapmak için, özel programlar oluşturmaya imkân verir; söz konusu tablo sistemi, hesaplamaların yürütülmesini ve aynı zamanda sonuçların basılmasını kolaylaştırır. Bu yazılımlar, özel yazılımların yerini almasalar da, özellikle muhasebede ve yönetimde kullanılır. Bunların kullanımı, sürekli tekrarlanan işleri önemli ölçüde basitleştirir ve çıktıların görünümünü iyileştirir.
Veri tabanları. Veri tabanlan (veya bankaları) yaratan ve yöneten yazılımlar, kütüklerin gerek yerel olarak (mikrobilgisayar üzerinde), gerekse daha büyük bankalarla iletişim kurmak üzere, veri iletim ağlarına bağlanarak, oluşturulmasına ve incelenmesine imkân verir.
Entegre yazılımlar. Bu tip yazılımlar, yukarıda söz edilen üç yazılım çeşidini bir araya toplar. Bunların aynı yazılım içinde birleştirilmiş olması kullanıcıya, erişim sağlamak için birçok işleme başvurmak zorunda kalmadan esneklik ve ortak veriler üzerinde çalışma kolaylığı sağlar.
Özel yazılımlar. Muhasebeye, personel yönetimine ve benzeri işlemlere yönelik olan bu yazılımlar, standartlaşmış özel yazılımlardır ve büyük standart yazılımlarla giderek uyumlu hale gelmektedir; bunlar, büroda ve işletme genelinde, entegre işlem sistemlerinin oluşuturulmasma imkân verir.
Yeni iletişim araçlan
Büroişlemle, «kâğıt» iletişimi dönüşüme uğramıştır. Göndericinin klavyeden girdiği bir belgenin alıcıda basılmasına imkân veren dünya teleks sistemine, aynı ilkeye dayanan ve buna hem rakip, hem de akraba olan yeni bir sistem olan teleteks de eklenmiştir. Belgenin, optik okumayla kodlandığı ve grafik bir yazıcıdan geri alman faks, hızla yaygınlaşmaktadır. Bu düzenek, telefon hattı aracılığıyla bir belgenin (metin, tablolar, resimler) tümünü aslının aynısı olarak iletir: standart formadaki bir sayfanın gönde-
rilmesi yaklaşık bir dakika alır.
Telematik aracılığıyla, «kağıtsız» bir yazılı iletişim biçimi! gelişmektedir. Bu etkinliklere imkân veren terminal, FraJ Télécom tarafından büyük ölçüde dağıtımı yapılan Minitell büroda bunun yerine, bir telefon hattına bağlı bir mikrobilgisaJ kullanılabilir, böylece aygıt sayısı azaltılır ve işlevler bir ad toplanır (mesela, mesajlann kelimeişlemle dizilmesi). «Elektra kurye» terimi, bir alıcının «posta kutusu»nda biriken birtalj mesajların gönderildiği elektronik habercilik sistemlerini iâ eder; burada alıcı, arzu ettiğinde, gizliliğin güvencesi olan özel1 kodla erişim sağladığı «posta kutusu»nu sorgulayarak söz koı su mesajı veya mesajları öğrenir.
Son olarak, ses ve görüntü iletim sistemleri de gelişmiştir: J lefon», yeni hizmetler sunmaktadır; elektronik otomatik sama 1er (küçük özel santrallar) gelişmektedir. Elektronik kuryeyle I nı şekilde, elektronik ses habercisi, mesajların, alıcının istediği i man dinleyebileceği bir «sesli posta kutusu»nda biriktirmeye 1 kân verir.
Telekonferans, işitsel ve görsel iletim sistemleriyle, coğrafî d rak uzak birçok nokta arasında, «uzaktan» konferansların düz« lenmesine olanak sağlar. Bu teknikler, kameralarla ve televizyl alıcılarıyla donatılmış özel salonların hazırlanmasını gerektiriri dolayısıyla maliyeti yüksektir. Buna karşılık, aygıtlar zaman I zandırır ve ulaşım masraflarından tassaruf yapılmasını sağlar. I
Tüm bu yeni araçlar iki tip donanım gerektirir. Teknik bir bi iletim ortamı (uluslararası, ulusal ve yerel ağlar) ve bilgi sağlayi lar ile alıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan «hizmet merkezlen
Veri iletim ortamları. Bunlar bilişimle ilgili ses, görüntü i verilerin kablolu bağlantılarla veya Hertz dalgalarıyla (radyo-l levizyon) iletilmesine imkân verir. Kullanıcı için görünmez ofl bu sistemler, tüm modem iletim sistemlerinin gelişimi için kaj nılmaz olan altyapıyı oluşturur. Bu tip ağlar geliştirildikçe b:rs kim uluslararası standartların getirilmesi gerekmiştir.
Hizmet merkezleri. İletim ağlan şebekeleri özel şahıslann ve a kederin kullanımına, bilgi (genel ve meslekî veri bankalan) ve ca işlem hizmederi veren abone hadarı sunmaktadır. Ağırlığını Ma tel’in çektiği bu alan, hızlı bir gelişme ve yaygınlaşma halindedir: 1
GELECEKTEKİ GELİŞMELER
Teknolojik ilerlemeler, donanımların fiyadarının düşmesi« ve performanslarının artmasına neden olmaktadır. Merkezî ba leğin, disklerin ve diksetlerin kapasiteleri sürekli artmaktadJ Lazerli yazıcı, eskiden bir matbaada elde edilenle karşılaştırdı bilir bir baskı kalitesini bürolara kadar sokmuştur. Piyasaya al n birimler halinde sunulan tüm bu düzenekler, zaman içinde 1 ziksel olarak bütünleşme eğilimi göstermektedir: telefon aı Minitel, mikrobilgisayarlar içinde yer alan kodlayıcı-kod çöz» cü birimleri vb.
BÜROİŞLEM ARAÇLARI
Bir büro çalışanı 1920’ii 1930’iu yıllarda, bir muhasebe bürosunda.
TELE-ÇALIŞMA
Tele-çalışma olarak adlandırılabilecek uzaktan çalışma, kişilerin iletişim aygıtlan aracılığıyla kendi ev veya bürolarında çalışabilmelerini olanaklı kılar; bunun için, kişinin ev veya bürosunda, telefon hattıyla ilgili şirkete bağlanmış bir mikrobilgisayar ve kimi zaman ek olarak bir faks aygıtının bulunması ye-terlidir.
Uzaktan çalışma, ilgili tüm taraflar için aynı üstünlükler ve aynı sakıncalara sahip değildir. Devlet açısından, birtakım kişilerin, mesela yanm gün çalışmasına imkân vererek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunabilir. işletmelerin taşınmaz altyapıdan (bürolar) tasarruf yapmasını sağlar, işe gelmeme oranını ve yol kazalarını azaltır, verimi ve motivasyonu artırabilir. Ücretliler için olumlu nokta, ulaşım zamanından kazanımdır, buna karşılık yalnızlık duygusu ve bir ekibe ait olamamanın sıkıntısı söz konusu olabilir. Son olarak, sendikalann bakış açısından, bu durum, toplu sözleşmelere uyulması ve birbirlerini tanımayan ve çalışma koşulları artık kıyaslanabilir olmaktan çıkmış olan ücretlilerin taleplerinin ifade edilmesi bakımından tehlikeli gibi görünmektedir.
Teknolojinin mümkün kıldığı bu çalışma biçiminin üstünlükleri ve sakıncaları, bu çalışma yönteminin şimdilik önemli bir gelişme göstermesini engellemektedir.
Gücünü bu gelişmelerden alan büroda günümüzde bilişimin mevcut birçok kaynağı kullanılmaktadır. Bunların içinde temel araç mikrobilgisayardır.
Çalışma ortamı
Büronun eşya düzeni yeni teknolojilere uyum sağlamıştır. Bü-roişlem çağının başında, büro üç ana aracın çevresinde düzenlenmişti: daktilo, telefon ve fotokopi makinesi. Düzenleme tüm kâğıt belgelere yönelikti.
«Mikrobilgisayarlı» çalışma ortamı zamanla yaygınlaştı ve sonunda en karmaşık donanımlı bürolarda tümüyle kişiselleşti. Günümüzde bu bütün, yerinden yönetilen bir sistemin, hatta yerel veya ulusal bir ağın terminaf i (uç birimi) gibi çalışabilir. Masalar üzerinde, başka telekomünikasyon donanımları da görülmeye başlamıştır: telefon, modem, minitel, faks. Teknolojik gelişme, işlevlerin bir araya toplanması sayesinde, aygıt sayısında da bir azalmaya yol açmaktadır.
Yazılımlar
Programlar, yani yazılımlar, başlangıçta bir işletmenin bilişim sisteminin fiziksel biçimlenimine bağlıydı (merkezden yönetilen büyük sistemler için). Artık donanımın esnekliğine göre işlevsel modüller halinde uyum sağlama eğilimi göstermektedir. Mikrobilgisayarlarda kullanılabilen büroişlem yazılımları sürekli artmakta ve yetkinleşmektedir.
Kelimeişlem programlan. Bu programlar büroişlemin atılım yapmasına imkân veren ve yaygınlaşmasını sağlayan temel yazılımlardır. Daktilonun birçok dönüşümü sonucunda ortaya çıkan kelimeişlem programları, yazılı bir belgenin tüm dizgi, düzeltme, biçimlendirme, yazma ve arşivleme işlemlerinin tek bir teknik düzenek üzerinde gerçekleştirilmesine imkân verir. Kelimeişlem yazılımlarının büyük miktarlarda üretilmesi ve yaygınlaşması, yazılı belgelerin iletilmesine ilişkin alışkanlıkları dönüşüme uğratmıştır: belgeyle birlikte, ilgili metnin disketinin de gönderilmesi artık sıradan bir uygulama haline gelmiştir; bu, metnin alıcı tarafından hemen düzeltilmesine imkân verdiği gibi, herhangi bir bilgiye erişim süresinden de tasarruf sağlar.
Kelimeişlem ve grafik mizanpaj yazılımlarının (sayfaya resim yerleştirme, karakterlerin tipini, punto büyüklüğünü seçme vb imkânlarıyla birlikte) çok yetkin görüntüleme ve baskı donanımlarıyla beraber kullanılması, eskiden bir yayınevinde yürütülen gerçek bir «birim» yayıncılık çalışmasının gerçekleştirilmesini mümkün kılmıştır. Buna bilgisayar destekli yayıncılık veya masa-üstü yayıncılık denir.
Tablolama programları. Bu yazılımlar, bir tablo sistemi içinde hesaplamalar yapmak için, özel programlar oluşturmaya imkân verir; söz konusu tablo sistemi, hesaplamaların yürütülmesini ve aynı zamanda sonuçların basılmasını kolaylaştırır. Bu yazılımlar, özel yazılımların yerini almasalar da, özellikle muhasebede ve yönetimde kullanılır. Bunların kullanımı, sürekli tekrarlanan işleri önemli ölçüde basitleştirir ve çıktıların görünümünü iyileştirir.
Veri tabanları. Veri tabanlan (veya bankaları) yaratan ve yöneten yazılımlar, kütüklerin gerek yerel olarak (mikrobilgisayar üzerinde), gerekse daha büyük bankalarla iletişim kurmak üzere, veri iletim ağlarına bağlanarak, oluşturulmasına ve incelenmesine imkân verir.
Entegre yazılımlar. Bu tip yazılımlar, yukarıda söz edilen üç yazılım çeşidini bir araya toplar. Bunların aynı yazılım içinde birleştirilmiş olması kullanıcıya, erişim sağlamak için birçok işleme başvurmak zorunda kalmadan esneklik ve ortak veriler üzerinde çalışma kolaylığı sağlar.
Özel yazılımlar. Muhasebeye, personel yönetimine ve benzeri işlemlere yönelik olan bu yazılımlar, standartlaşmış özel yazılımlardır ve büyük standart yazılımlarla giderek uyumlu hale gelmektedir; bunlar, büroda ve işletme genelinde, entegre işlem sistemlerinin oluşuturulmasma imkân verir.
Yeni iletişim araçlan
Büroişlemle, «kâğıt» iletişimi dönüşüme uğramıştır. Göndericinin klavyeden girdiği bir belgenin alıcıda basılmasına imkân veren dünya teleks sistemine, aynı ilkeye dayanan ve buna hem rakip, hem de akraba olan yeni bir sistem olan teleteks de eklenmiştir. Belgenin, optik okumayla kodlandığı ve grafik bir yazıcıdan geri alman faks, hızla yaygınlaşmaktadır. Bu düzenek, telefon hattı aracılığıyla bir belgenin (metin, tablolar, resimler) tümünü aslının aynısı olarak iletir: standart formadaki bir sayfanın gönde-
rilmesi yaklaşık bir dakika alır.
Telematik aracılığıyla, «kağıtsız» bir yazılı iletişim biçimi! gelişmektedir. Bu etkinliklere imkân veren terminal, FraJ Télécom tarafından büyük ölçüde dağıtımı yapılan Minitell büroda bunun yerine, bir telefon hattına bağlı bir mikrobilgisaJ kullanılabilir, böylece aygıt sayısı azaltılır ve işlevler bir ad toplanır (mesela, mesajlann kelimeişlemle dizilmesi). «Elektra kurye» terimi, bir alıcının «posta kutusu»nda biriken birtalj mesajların gönderildiği elektronik habercilik sistemlerini iâ eder; burada alıcı, arzu ettiğinde, gizliliğin güvencesi olan özel1 kodla erişim sağladığı «posta kutusu»nu sorgulayarak söz koı su mesajı veya mesajları öğrenir.
Son olarak, ses ve görüntü iletim sistemleri de gelişmiştir: J lefon», yeni hizmetler sunmaktadır; elektronik otomatik sama 1er (küçük özel santrallar) gelişmektedir. Elektronik kuryeyle I nı şekilde, elektronik ses habercisi, mesajların, alıcının istediği i man dinleyebileceği bir «sesli posta kutusu»nda biriktirmeye 1 kân verir.
Telekonferans, işitsel ve görsel iletim sistemleriyle, coğrafî d rak uzak birçok nokta arasında, «uzaktan» konferansların düz« lenmesine olanak sağlar. Bu teknikler, kameralarla ve televizyl alıcılarıyla donatılmış özel salonların hazırlanmasını gerektiriri dolayısıyla maliyeti yüksektir. Buna karşılık, aygıtlar zaman I zandırır ve ulaşım masraflarından tassaruf yapılmasını sağlar. I
Tüm bu yeni araçlar iki tip donanım gerektirir. Teknik bir bi iletim ortamı (uluslararası, ulusal ve yerel ağlar) ve bilgi sağlayi lar ile alıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan «hizmet merkezlen
Veri iletim ortamları. Bunlar bilişimle ilgili ses, görüntü i verilerin kablolu bağlantılarla veya Hertz dalgalarıyla (radyo-l levizyon) iletilmesine imkân verir. Kullanıcı için görünmez ofl bu sistemler, tüm modem iletim sistemlerinin gelişimi için kaj nılmaz olan altyapıyı oluşturur. Bu tip ağlar geliştirildikçe b:rs kim uluslararası standartların getirilmesi gerekmiştir.
Hizmet merkezleri. İletim ağlan şebekeleri özel şahıslann ve a kederin kullanımına, bilgi (genel ve meslekî veri bankalan) ve ca işlem hizmederi veren abone hadarı sunmaktadır. Ağırlığını Ma tel’in çektiği bu alan, hızlı bir gelişme ve yaygınlaşma halindedir: 1
GELECEKTEKİ GELİŞMELER
Teknolojik ilerlemeler, donanımların fiyadarının düşmesi« ve performanslarının artmasına neden olmaktadır. Merkezî ba leğin, disklerin ve diksetlerin kapasiteleri sürekli artmaktadJ Lazerli yazıcı, eskiden bir matbaada elde edilenle karşılaştırdı bilir bir baskı kalitesini bürolara kadar sokmuştur. Piyasaya al n birimler halinde sunulan tüm bu düzenekler, zaman içinde 1 ziksel olarak bütünleşme eğilimi göstermektedir: telefon aı Minitel, mikrobilgisayarlar içinde yer alan kodlayıcı-kod çöz» cü birimleri vb.
BÜROİŞLEM ARAÇLARI
Bir büro çalışanı 1920’ii 1930’iu yıllarda, bir muhasebe bürosunda.
TELE-ÇALIŞMA
Tele-çalışma olarak adlandırılabilecek uzaktan çalışma, kişilerin iletişim aygıtlan aracılığıyla kendi ev veya bürolarında çalışabilmelerini olanaklı kılar; bunun için, kişinin ev veya bürosunda, telefon hattıyla ilgili şirkete bağlanmış bir mikrobilgisayar ve kimi zaman ek olarak bir faks aygıtının bulunması ye-terlidir.
Uzaktan çalışma, ilgili tüm taraflar için aynı üstünlükler ve aynı sakıncalara sahip değildir. Devlet açısından, birtakım kişilerin, mesela yanm gün çalışmasına imkân vererek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunabilir. işletmelerin taşınmaz altyapıdan (bürolar) tasarruf yapmasını sağlar, işe gelmeme oranını ve yol kazalarını azaltır, verimi ve motivasyonu artırabilir. Ücretliler için olumlu nokta, ulaşım zamanından kazanımdır, buna karşılık yalnızlık duygusu ve bir ekibe ait olamamanın sıkıntısı söz konusu olabilir. Son olarak, sendikalann bakış açısından, bu durum, toplu sözleşmelere uyulması ve birbirlerini tanımayan ve çalışma koşulları artık kıyaslanabilir olmaktan çıkmış olan ücretlilerin taleplerinin ifade edilmesi bakımından tehlikeli gibi görünmektedir.
Teknolojinin mümkün kıldığı bu çalışma biçiminin üstünlükleri ve sakıncaları, bu çalışma yönteminin şimdilik önemli bir gelişme göstermesini engellemektedir.
Gücünü bu gelişmelerden alan büroda günümüzde bilişimin mevcut birçok kaynağı kullanılmaktadır. Bunların içinde temel araç mikrobilgisayardır.
Çalışma ortamı
Büronun eşya düzeni yeni teknolojilere uyum sağlamıştır. Bü-roişlem çağının başında, büro üç ana aracın çevresinde düzenlenmişti: daktilo, telefon ve fotokopi makinesi. Düzenleme tüm kâğıt belgelere yönelikti.
«Mikrobilgisayarlı» çalışma ortamı zamanla yaygınlaştı ve sonunda en karmaşık donanımlı bürolarda tümüyle kişiselleşti. Günümüzde bu bütün, yerinden yönetilen bir sistemin, hatta yerel veya ulusal bir ağın terminaf i (uç birimi) gibi çalışabilir. Masalar üzerinde, başka telekomünikasyon donanımları da görülmeye başlamıştır: telefon, modem, minitel, faks. Teknolojik gelişme, işlevlerin bir araya toplanması sayesinde, aygıt sayısında da bir azalmaya yol açmaktadır.
Yazılımlar
Programlar, yani yazılımlar, başlangıçta bir işletmenin bilişim sisteminin fiziksel biçimlenimine bağlıydı (merkezden yönetilen büyük sistemler için). Artık donanımın esnekliğine göre işlevsel modüller halinde uyum sağlama eğilimi göstermektedir. Mikrobilgisayarlarda kullanılabilen büroişlem yazılımları sürekli artmakta ve yetkinleşmektedir.
Kelimeişlem programlan. Bu programlar büroişlemin atılım yapmasına imkân veren ve yaygınlaşmasını sağlayan temel yazılımlardır. Daktilonun birçok dönüşümü sonucunda ortaya çıkan kelimeişlem programları, yazılı bir belgenin tüm dizgi, düzeltme, biçimlendirme, yazma ve arşivleme işlemlerinin tek bir teknik düzenek üzerinde gerçekleştirilmesine imkân verir. Kelimeişlem yazılımlarının büyük miktarlarda üretilmesi ve yaygınlaşması, yazılı belgelerin iletilmesine ilişkin alışkanlıkları dönüşüme uğratmıştır: belgeyle birlikte, ilgili metnin disketinin de gönderilmesi artık sıradan bir uygulama haline gelmiştir; bu, metnin alıcı tarafından hemen düzeltilmesine imkân verdiği gibi, herhangi bir bilgiye erişim süresinden de tasarruf sağlar.
Kelimeişlem ve grafik mizanpaj yazılımlarının (sayfaya resim yerleştirme, karakterlerin tipini, punto büyüklüğünü seçme vb imkânlarıyla birlikte) çok yetkin görüntüleme ve baskı donanımlarıyla beraber kullanılması, eskiden bir yayınevinde yürütülen gerçek bir «birim» yayıncılık çalışmasının gerçekleştirilmesini mümkün kılmıştır. Buna bilgisayar destekli yayıncılık veya masa-üstü yayıncılık denir.
Tablolama programları. Bu yazılımlar, bir tablo sistemi içinde hesaplamalar yapmak için, özel programlar oluşturmaya imkân verir; söz konusu tablo sistemi, hesaplamaların yürütülmesini ve aynı zamanda sonuçların basılmasını kolaylaştırır. Bu yazılımlar, özel yazılımların yerini almasalar da, özellikle muhasebede ve yönetimde kullanılır. Bunların kullanımı, sürekli tekrarlanan işleri önemli ölçüde basitleştirir ve çıktıların görünümünü iyileştirir.
Veri tabanları. Veri tabanlan (veya bankaları) yaratan ve yöneten yazılımlar, kütüklerin gerek yerel olarak (mikrobilgisayar üzerinde), gerekse daha büyük bankalarla iletişim kurmak üzere, veri iletim ağlarına bağlanarak, oluşturulmasına ve incelenmesine imkân verir.
Entegre yazılımlar. Bu tip yazılımlar, yukarıda söz edilen üç yazılım çeşidini bir araya toplar. Bunların aynı yazılım içinde birleştirilmiş olması kullanıcıya, erişim sağlamak için birçok işleme başvurmak zorunda kalmadan esneklik ve ortak veriler üzerinde çalışma kolaylığı sağlar.
Özel yazılımlar. Muhasebeye, personel yönetimine ve benzeri işlemlere yönelik olan bu yazılımlar, standartlaşmış özel yazılımlardır ve büyük standart yazılımlarla giderek uyumlu hale gelmektedir; bunlar, büroda ve işletme genelinde, entegre işlem sistemlerinin oluşuturulmasma imkân verir.
Yeni iletişim araçlan
Büroişlemle, «kâğıt» iletişimi dönüşüme uğramıştır. Göndericinin klavyeden girdiği bir belgenin alıcıda basılmasına imkân veren dünya teleks sistemine, aynı ilkeye dayanan ve buna hem rakip, hem de akraba olan yeni bir sistem olan teleteks de eklenmiştir. Belgenin, optik okumayla kodlandığı ve grafik bir yazıcıdan geri alman faks, hızla yaygınlaşmaktadır. Bu düzenek, telefon hattı aracılığıyla bir belgenin (metin, tablolar, resimler) tümünü aslının aynısı olarak iletir: standart formadaki bir sayfanın gönde-
rilmesi yaklaşık bir dakika alır.
Telematik aracılığıyla, «kağıtsız» bir yazılı iletişim biçimi! gelişmektedir. Bu etkinliklere imkân veren terminal, FraJ Télécom tarafından büyük ölçüde dağıtımı yapılan Minitell büroda bunun yerine, bir telefon hattına bağlı bir mikrobilgisaJ kullanılabilir, böylece aygıt sayısı azaltılır ve işlevler bir ad toplanır (mesela, mesajlann kelimeişlemle dizilmesi). «Elektra kurye» terimi, bir alıcının «posta kutusu»nda biriken birtalj mesajların gönderildiği elektronik habercilik sistemlerini iâ eder; burada alıcı, arzu ettiğinde, gizliliğin güvencesi olan özel1 kodla erişim sağladığı «posta kutusu»nu sorgulayarak söz koı su mesajı veya mesajları öğrenir.
Son olarak, ses ve görüntü iletim sistemleri de gelişmiştir: J lefon», yeni hizmetler sunmaktadır; elektronik otomatik sama 1er (küçük özel santrallar) gelişmektedir. Elektronik kuryeyle I nı şekilde, elektronik ses habercisi, mesajların, alıcının istediği i man dinleyebileceği bir «sesli posta kutusu»nda biriktirmeye 1 kân verir.
Telekonferans, işitsel ve görsel iletim sistemleriyle, coğrafî d rak uzak birçok nokta arasında, «uzaktan» konferansların düz« lenmesine olanak sağlar. Bu teknikler, kameralarla ve televizyl alıcılarıyla donatılmış özel salonların hazırlanmasını gerektiriri dolayısıyla maliyeti yüksektir. Buna karşılık, aygıtlar zaman I zandırır ve ulaşım masraflarından tassaruf yapılmasını sağlar. I
Tüm bu yeni araçlar iki tip donanım gerektirir. Teknik bir bi iletim ortamı (uluslararası, ulusal ve yerel ağlar) ve bilgi sağlayi lar ile alıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan «hizmet merkezlen
Veri iletim ortamları. Bunlar bilişimle ilgili ses, görüntü i verilerin kablolu bağlantılarla veya Hertz dalgalarıyla (radyo-l levizyon) iletilmesine imkân verir. Kullanıcı için görünmez ofl bu sistemler, tüm modem iletim sistemlerinin gelişimi için kaj nılmaz olan altyapıyı oluşturur. Bu tip ağlar geliştirildikçe b:rs kim uluslararası standartların getirilmesi gerekmiştir.
Hizmet merkezleri. İletim ağlan şebekeleri özel şahıslann ve a kederin kullanımına, bilgi (genel ve meslekî veri bankalan) ve ca işlem hizmederi veren abone hadarı sunmaktadır. Ağırlığını Ma tel’in çektiği bu alan, hızlı bir gelişme ve yaygınlaşma halindedir: 1
GELECEKTEKİ GELİŞMELER
Teknolojik ilerlemeler, donanımların fiyadarının düşmesi« ve performanslarının artmasına neden olmaktadır. Merkezî ba leğin, disklerin ve diksetlerin kapasiteleri sürekli artmaktadJ Lazerli yazıcı, eskiden bir matbaada elde edilenle karşılaştırdı bilir bir baskı kalitesini bürolara kadar sokmuştur. Piyasaya al n birimler halinde sunulan tüm bu düzenekler, zaman içinde 1 ziksel olarak bütünleşme eğilimi göstermektedir: telefon aı Minitel, mikrobilgisayarlar içinde yer alan kodlayıcı-kod çöz» cü birimleri vb.
BÜROİŞLEM ARAÇLARI
Bir büro çalışanı 1920’ii 1930’iu yıllarda, bir muhasebe bürosunda.
TELE-ÇALIŞMA
Tele-çalışma olarak adlandırılabilecek uzaktan çalışma, kişilerin iletişim aygıtlan aracılığıyla kendi ev veya bürolarında çalışabilmelerini olanaklı kılar; bunun için, kişinin ev veya bürosunda, telefon hattıyla ilgili şirkete bağlanmış bir mikrobilgisayar ve kimi zaman ek olarak bir faks aygıtının bulunması ye-terlidir.
Uzaktan çalışma, ilgili tüm taraflar için aynı üstünlükler ve aynı sakıncalara sahip değildir. Devlet açısından, birtakım kişilerin, mesela yanm gün çalışmasına imkân vererek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunabilir. işletmelerin taşınmaz altyapıdan (bürolar) tasarruf yapmasını sağlar, işe gelmeme oranını ve yol kazalarını azaltır, verimi ve motivasyonu artırabilir. Ücretliler için olumlu nokta, ulaşım zamanından kazanımdır, buna karşılık yalnızlık duygusu ve bir ekibe ait olamamanın sıkıntısı söz konusu olabilir. Son olarak, sendikalann bakış açısından, bu durum, toplu sözleşmelere uyulması ve birbirlerini tanımayan ve çalışma koşulları artık kıyaslanabilir olmaktan çıkmış olan ücretlilerin taleplerinin ifade edilmesi bakımından tehlikeli gibi görünmektedir.
Teknolojinin mümkün kıldığı bu çalışma biçiminin üstünlükleri ve sakıncaları, bu çalışma yönteminin şimdilik önemli bir gelişme göstermesini engellemektedir.
Gücünü bu gelişmelerden alan büroda günümüzde bilişimin mevcut birçok kaynağı kullanılmaktadır. Bunların içinde temel araç mikrobilgisayardır.
Çalışma ortamı
Büronun eşya düzeni yeni teknolojilere uyum sağlamıştır. Bü-roişlem çağının başında, büro üç ana aracın çevresinde düzenlenmişti: daktilo, telefon ve fotokopi makinesi. Düzenleme tüm kâğıt belgelere yönelikti.
«Mikrobilgisayarlı» çalışma ortamı zamanla yaygınlaştı ve sonunda en karmaşık donanımlı bürolarda tümüyle kişiselleşti. Günümüzde bu bütün, yerinden yönetilen bir sistemin, hatta yerel veya ulusal bir ağın terminaf i (uç birimi) gibi çalışabilir. Masalar üzerinde, başka telekomünikasyon donanımları da görülmeye başlamıştır: telefon, modem, minitel, faks. Teknolojik gelişme, işlevlerin bir araya toplanması sayesinde, aygıt sayısında da bir azalmaya yol açmaktadır.
Yazılımlar
Programlar, yani yazılımlar, başlangıçta bir işletmenin bilişim sisteminin fiziksel biçimlenimine bağlıydı (merkezden yönetilen büyük sistemler için). Artık donanımın esnekliğine göre işlevsel modüller halinde uyum sağlama eğilimi göstermektedir. Mikrobilgisayarlarda kullanılabilen büroişlem yazılımları sürekli artmakta ve yetkinleşmektedir.
Kelimeişlem programlan. Bu programlar büroişlemin atılım yapmasına imkân veren ve yaygınlaşmasını sağlayan temel yazılımlardır. Daktilonun birçok dönüşümü sonucunda ortaya çıkan kelimeişlem programları, yazılı bir belgenin tüm dizgi, düzeltme, biçimlendirme, yazma ve arşivleme işlemlerinin tek bir teknik düzenek üzerinde gerçekleştirilmesine imkân verir. Kelimeişlem yazılımlarının büyük miktarlarda üretilmesi ve yaygınlaşması, yazılı belgelerin iletilmesine ilişkin alışkanlıkları dönüşüme uğratmıştır: belgeyle birlikte, ilgili metnin disketinin de gönderilmesi artık sıradan bir uygulama haline gelmiştir; bu, metnin alıcı tarafından hemen düzeltilmesine imkân verdiği gibi, herhangi bir bilgiye erişim süresinden de tasarruf sağlar.
Kelimeişlem ve grafik mizanpaj yazılımlarının (sayfaya resim yerleştirme, karakterlerin tipini, punto büyüklüğünü seçme vb imkânlarıyla birlikte) çok yetkin görüntüleme ve baskı donanımlarıyla beraber kullanılması, eskiden bir yayınevinde yürütülen gerçek bir «birim» yayıncılık çalışmasının gerçekleştirilmesini mümkün kılmıştır. Buna bilgisayar destekli yayıncılık veya masa-üstü yayıncılık denir.
Tablolama programları. Bu yazılımlar, bir tablo sistemi içinde hesaplamalar yapmak için, özel programlar oluşturmaya imkân verir; söz konusu tablo sistemi, hesaplamaların yürütülmesini ve aynı zamanda sonuçların basılmasını kolaylaştırır. Bu yazılımlar, özel yazılımların yerini almasalar da, özellikle muhasebede ve yönetimde kullanılır. Bunların kullanımı, sürekli tekrarlanan işleri önemli ölçüde basitleştirir ve çıktıların görünümünü iyileştirir.
Veri tabanları. Veri tabanlan (veya bankaları) yaratan ve yöneten yazılımlar, kütüklerin gerek yerel olarak (mikrobilgisayar üzerinde), gerekse daha büyük bankalarla iletişim kurmak üzere, veri iletim ağlarına bağlanarak, oluşturulmasına ve incelenmesine imkân verir.
Entegre yazılımlar. Bu tip yazılımlar, yukarıda söz edilen üç yazılım çeşidini bir araya toplar. Bunların aynı yazılım içinde birleştirilmiş olması kullanıcıya, erişim sağlamak için birçok işleme başvurmak zorunda kalmadan esneklik ve ortak veriler üzerinde çalışma kolaylığı sağlar.
Özel yazılımlar. Muhasebeye, personel yönetimine ve benzeri işlemlere yönelik olan bu yazılımlar, standartlaşmış özel yazılımlardır ve büyük standart yazılımlarla giderek uyumlu hale gelmektedir; bunlar, büroda ve işletme genelinde, entegre işlem sistemlerinin oluşuturulmasma imkân verir.
Yeni iletişim araçlan
Büroişlemle, «kâğıt» iletişimi dönüşüme uğramıştır. Göndericinin klavyeden girdiği bir belgenin alıcıda basılmasına imkân veren dünya teleks sistemine, aynı ilkeye dayanan ve buna hem rakip, hem de akraba olan yeni bir sistem olan teleteks de eklenmiştir. Belgenin, optik okumayla kodlandığı ve grafik bir yazıcıdan geri alman faks, hızla yaygınlaşmaktadır. Bu düzenek, telefon hattı aracılığıyla bir belgenin (metin, tablolar, resimler) tümünü aslının aynısı olarak iletir: standart formadaki bir sayfanın gönde-
rilmesi yaklaşık bir dakika alır.
Telematik aracılığıyla, «kağıtsız» bir yazılı iletişim biçimi! gelişmektedir. Bu etkinliklere imkân veren terminal, FraJ Télécom tarafından büyük ölçüde dağıtımı yapılan Minitell büroda bunun yerine, bir telefon hattına bağlı bir mikrobilgisaJ kullanılabilir, böylece aygıt sayısı azaltılır ve işlevler bir ad toplanır (mesela, mesajlann kelimeişlemle dizilmesi). «Elektra kurye» terimi, bir alıcının «posta kutusu»nda biriken birtalj mesajların gönderildiği elektronik habercilik sistemlerini iâ eder; burada alıcı, arzu ettiğinde, gizliliğin güvencesi olan özel1 kodla erişim sağladığı «posta kutusu»nu sorgulayarak söz koı su mesajı veya mesajları öğrenir.
Son olarak, ses ve görüntü iletim sistemleri de gelişmiştir: J lefon», yeni hizmetler sunmaktadır; elektronik otomatik sama 1er (küçük özel santrallar) gelişmektedir. Elektronik kuryeyle I nı şekilde, elektronik ses habercisi, mesajların, alıcının istediği i man dinleyebileceği bir «sesli posta kutusu»nda biriktirmeye 1 kân verir.
Telekonferans, işitsel ve görsel iletim sistemleriyle, coğrafî d rak uzak birçok nokta arasında, «uzaktan» konferansların düz« lenmesine olanak sağlar. Bu teknikler, kameralarla ve televizyl alıcılarıyla donatılmış özel salonların hazırlanmasını gerektiriri dolayısıyla maliyeti yüksektir. Buna karşılık, aygıtlar zaman I zandırır ve ulaşım masraflarından tassaruf yapılmasını sağlar. I
Tüm bu yeni araçlar iki tip donanım gerektirir. Teknik bir bi iletim ortamı (uluslararası, ulusal ve yerel ağlar) ve bilgi sağlayi lar ile alıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan «hizmet merkezlen
Veri iletim ortamları. Bunlar bilişimle ilgili ses, görüntü i verilerin kablolu bağlantılarla veya Hertz dalgalarıyla (radyo-l levizyon) iletilmesine imkân verir. Kullanıcı için görünmez ofl bu sistemler, tüm modem iletim sistemlerinin gelişimi için kaj nılmaz olan altyapıyı oluşturur. Bu tip ağlar geliştirildikçe b:rs kim uluslararası standartların getirilmesi gerekmiştir.
Hizmet merkezleri. İletim ağlan şebekeleri özel şahıslann ve a kederin kullanımına, bilgi (genel ve meslekî veri bankalan) ve ca işlem hizmederi veren abone hadarı sunmaktadır. Ağırlığını Ma tel’in çektiği bu alan, hızlı bir gelişme ve yaygınlaşma halindedir: 1
GELECEKTEKİ GELİŞMELER
Teknolojik ilerlemeler, donanımların fiyadarının düşmesi« ve performanslarının artmasına neden olmaktadır. Merkezî ba leğin, disklerin ve diksetlerin kapasiteleri sürekli artmaktadJ Lazerli yazıcı, eskiden bir matbaada elde edilenle karşılaştırdı bilir bir baskı kalitesini bürolara kadar sokmuştur. Piyasaya al n birimler halinde sunulan tüm bu düzenekler, zaman içinde 1 ziksel olarak bütünleşme eğilimi göstermektedir: telefon aı Minitel, mikrobilgisayarlar içinde yer alan kodlayıcı-kod çöz» cü birimleri vb.
BÜROİŞLEM ARAÇLARI
Bir büro çalışanı 1920’ii 1930’iu yıllarda, bir muhasebe bürosunda.
TELE-ÇALIŞMA
Tele-çalışma olarak adlandırılabilecek uzaktan çalışma, kişilerin iletişim aygıtlan aracılığıyla kendi ev veya bürolarında çalışabilmelerini olanaklı kılar; bunun için, kişinin ev veya bürosunda, telefon hattıyla ilgili şirkete bağlanmış bir mikrobilgisayar ve kimi zaman ek olarak bir faks aygıtının bulunması ye-terlidir.
Uzaktan çalışma, ilgili tüm taraflar için aynı üstünlükler ve aynı sakıncalara sahip değildir. Devlet açısından, birtakım kişilerin, mesela yanm gün çalışmasına imkân vererek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunabilir. işletmelerin taşınmaz altyapıdan (bürolar) tasarruf yapmasını sağlar, işe gelmeme oranını ve yol kazalarını azaltır, verimi ve motivasyonu artırabilir. Ücretliler için olumlu nokta, ulaşım zamanından kazanımdır, buna karşılık yalnızlık duygusu ve bir ekibe ait olamamanın sıkıntısı söz konusu olabilir. Son olarak, sendikalann bakış açısından, bu durum, toplu sözleşmelere uyulması ve birbirlerini tanımayan ve çalışma koşulları artık kıyaslanabilir olmaktan çıkmış olan ücretlilerin taleplerinin ifade edilmesi bakımından tehlikeli gibi görünmektedir.
Teknolojinin mümkün kıldığı bu çalışma biçiminin üstünlükleri ve sakıncaları, bu çalışma yönteminin şimdilik önemli bir gelişme göstermesini engellemektedir.
Gücünü bu gelişmelerden alan büroda günümüzde bilişimin mevcut birçok kaynağı kullanılmaktadır. Bunların içinde temel araç mikrobilgisayardır.
Çalışma ortamı
Büronun eşya düzeni yeni teknolojilere uyum sağlamıştır. Bü-roişlem çağının başında, büro üç ana aracın çevresinde düzenlenmişti: daktilo, telefon ve fotokopi makinesi. Düzenleme tüm kâğıt belgelere yönelikti.
«Mikrobilgisayarlı» çalışma ortamı zamanla yaygınlaştı ve sonunda en karmaşık donanımlı bürolarda tümüyle kişiselleşti. Günümüzde bu bütün, yerinden yönetilen bir sistemin, hatta yerel veya ulusal bir ağın terminaf i (uç birimi) gibi çalışabilir. Masalar üzerinde, başka telekomünikasyon donanımları da görülmeye başlamıştır: telefon, modem, minitel, faks. Teknolojik gelişme, işlevlerin bir araya toplanması sayesinde, aygıt sayısında da bir azalmaya yol açmaktadır.
Yazılımlar
Programlar, yani yazılımlar, başlangıçta bir işletmenin bilişim sisteminin fiziksel biçimlenimine bağlıydı (merkezden yönetilen büyük sistemler için). Artık donanımın esnekliğine göre işlevsel modüller halinde uyum sağlama eğilimi göstermektedir. Mikrobilgisayarlarda kullanılabilen büroişlem yazılımları sürekli artmakta ve yetkinleşmektedir.
Kelimeişlem programlan. Bu programlar büroişlemin atılım yapmasına imkân veren ve yaygınlaşmasını sağlayan temel yazılımlardır. Daktilonun birçok dönüşümü sonucunda ortaya çıkan kelimeişlem programları, yazılı bir belgenin tüm dizgi, düzeltme, biçimlendirme, yazma ve arşivleme işlemlerinin tek bir teknik düzenek üzerinde gerçekleştirilmesine imkân verir. Kelimeişlem yazılımlarının büyük miktarlarda üretilmesi ve yaygınlaşması, yazılı belgelerin iletilmesine ilişkin alışkanlıkları dönüşüme uğratmıştır: belgeyle birlikte, ilgili metnin disketinin de gönderilmesi artık sıradan bir uygulama haline gelmiştir; bu, metnin alıcı tarafından hemen düzeltilmesine imkân verdiği gibi, herhangi bir bilgiye erişim süresinden de tasarruf sağlar.
Kelimeişlem ve grafik mizanpaj yazılımlarının (sayfaya resim yerleştirme, karakterlerin tipini, punto büyüklüğünü seçme vb imkânlarıyla birlikte) çok yetkin görüntüleme ve baskı donanımlarıyla beraber kullanılması, eskiden bir yayınevinde yürütülen gerçek bir «birim» yayıncılık çalışmasının gerçekleştirilmesini mümkün kılmıştır. Buna bilgisayar destekli yayıncılık veya masa-üstü yayıncılık denir.
Tablolama programları. Bu yazılımlar, bir tablo sistemi içinde hesaplamalar yapmak için, özel programlar oluşturmaya imkân verir; söz konusu tablo sistemi, hesaplamaların yürütülmesini ve aynı zamanda sonuçların basılmasını kolaylaştırır. Bu yazılımlar, özel yazılımların yerini almasalar da, özellikle muhasebede ve yönetimde kullanılır. Bunların kullanımı, sürekli tekrarlanan işleri önemli ölçüde basitleştirir ve çıktıların görünümünü iyileştirir.
Veri tabanları. Veri tabanlan (veya bankaları) yaratan ve yöneten yazılımlar, kütüklerin gerek yerel olarak (mikrobilgisayar üzerinde), gerekse daha büyük bankalarla iletişim kurmak üzere, veri iletim ağlarına bağlanarak, oluşturulmasına ve incelenmesine imkân verir.
Entegre yazılımlar. Bu tip yazılımlar, yukarıda söz edilen üç yazılım çeşidini bir araya toplar. Bunların aynı yazılım içinde birleştirilmiş olması kullanıcıya, erişim sağlamak için birçok işleme başvurmak zorunda kalmadan esneklik ve ortak veriler üzerinde çalışma kolaylığı sağlar.
Özel yazılımlar. Muhasebeye, personel yönetimine ve benzeri işlemlere yönelik olan bu yazılımlar, standartlaşmış özel yazılımlardır ve büyük standart yazılımlarla giderek uyumlu hale gelmektedir; bunlar, büroda ve işletme genelinde, entegre işlem sistemlerinin oluşuturulmasma imkân verir.
Yeni iletişim araçlan
Büroişlemle, «kâğıt» iletişimi dönüşüme uğramıştır. Göndericinin klavyeden girdiği bir belgenin alıcıda basılmasına imkân veren dünya teleks sistemine, aynı ilkeye dayanan ve buna hem rakip, hem de akraba olan yeni bir sistem olan teleteks de eklenmiştir. Belgenin, optik okumayla kodlandığı ve grafik bir yazıcıdan geri alman faks, hızla yaygınlaşmaktadır. Bu düzenek, telefon hattı aracılığıyla bir belgenin (metin, tablolar, resimler) tümünü aslının aynısı olarak iletir: standart formadaki bir sayfanın gönde-
rilmesi yaklaşık bir dakika alır.
Telematik aracılığıyla, «kağıtsız» bir yazılı iletişim biçimi! gelişmektedir. Bu etkinliklere imkân veren terminal, FraJ Télécom tarafından büyük ölçüde dağıtımı yapılan Minitell büroda bunun yerine, bir telefon hattına bağlı bir mikrobilgisaJ kullanılabilir, böylece aygıt sayısı azaltılır ve işlevler bir ad toplanır (mesela, mesajlann kelimeişlemle dizilmesi). «Elektra kurye» terimi, bir alıcının «posta kutusu»nda biriken birtalj mesajların gönderildiği elektronik habercilik sistemlerini iâ eder; burada alıcı, arzu ettiğinde, gizliliğin güvencesi olan özel1 kodla erişim sağladığı «posta kutusu»nu sorgulayarak söz koı su mesajı veya mesajları öğrenir.
Son olarak, ses ve görüntü iletim sistemleri de gelişmiştir: J lefon», yeni hizmetler sunmaktadır; elektronik otomatik sama 1er (küçük özel santrallar) gelişmektedir. Elektronik kuryeyle I nı şekilde, elektronik ses habercisi, mesajların, alıcının istediği i man dinleyebileceği bir «sesli posta kutusu»nda biriktirmeye 1 kân verir.
Telekonferans, işitsel ve görsel iletim sistemleriyle, coğrafî d rak uzak birçok nokta arasında, «uzaktan» konferansların düz« lenmesine olanak sağlar. Bu teknikler, kameralarla ve televizyl alıcılarıyla donatılmış özel salonların hazırlanmasını gerektiriri dolayısıyla maliyeti yüksektir. Buna karşılık, aygıtlar zaman I zandırır ve ulaşım masraflarından tassaruf yapılmasını sağlar. I
Tüm bu yeni araçlar iki tip donanım gerektirir. Teknik bir bi iletim ortamı (uluslararası, ulusal ve yerel ağlar) ve bilgi sağlayi lar ile alıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan «hizmet merkezlen
Veri iletim ortamları. Bunlar bilişimle ilgili ses, görüntü i verilerin kablolu bağlantılarla veya Hertz dalgalarıyla (radyo-l levizyon) iletilmesine imkân verir. Kullanıcı için görünmez ofl bu sistemler, tüm modem iletim sistemlerinin gelişimi için kaj nılmaz olan altyapıyı oluşturur. Bu tip ağlar geliştirildikçe b:rs kim uluslararası standartların getirilmesi gerekmiştir.
Hizmet merkezleri. İletim ağlan şebekeleri özel şahıslann ve a kederin kullanımına, bilgi (genel ve meslekî veri bankalan) ve ca işlem hizmederi veren abone hadarı sunmaktadır. Ağırlığını Ma tel’in çektiği bu alan, hızlı bir gelişme ve yaygınlaşma halindedir: 1
GELECEKTEKİ GELİŞMELER
Teknolojik ilerlemeler, donanımların fiyadarının düşmesi« ve performanslarının artmasına neden olmaktadır. Merkezî ba leğin, disklerin ve diksetlerin kapasiteleri sürekli artmaktadJ Lazerli yazıcı, eskiden bir matbaada elde edilenle karşılaştırdı bilir bir baskı kalitesini bürolara kadar sokmuştur. Piyasaya al n birimler halinde sunulan tüm bu düzenekler, zaman içinde 1 ziksel olarak bütünleşme eğilimi göstermektedir: telefon aı Minitel, mikrobilgisayarlar içinde yer alan kodlayıcı-kod çöz» cü birimleri vb.
BÜROİŞLEM ARAÇLARI
Bir büro çalışanı 1920’ii 1930’iu yıllarda, bir muhasebe bürosunda.
TELE-ÇALIŞMA
Tele-çalışma olarak adlandırılabilecek uzaktan çalışma, kişilerin iletişim aygıtlan aracılığıyla kendi ev veya bürolarında çalışabilmelerini olanaklı kılar; bunun için, kişinin ev veya bürosunda, telefon hattıyla ilgili şirkete bağlanmış bir mikrobilgisayar ve kimi zaman ek olarak bir faks aygıtının bulunması ye-terlidir.
Uzaktan çalışma, ilgili tüm taraflar için aynı üstünlükler ve aynı sakıncalara sahip değildir. Devlet açısından, birtakım kişilerin, mesela yanm gün çalışmasına imkân vererek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunabilir. işletmelerin taşınmaz altyapıdan (bürolar) tasarruf yapmasını sağlar, işe gelmeme oranını ve yol kazalarını azaltır, verimi ve motivasyonu artırabilir. Ücretliler için olumlu nokta, ulaşım zamanından kazanımdır, buna karşılık yalnızlık duygusu ve bir ekibe ait olamamanın sıkıntısı söz konusu olabilir. Son olarak, sendikalann bakış açısından, bu durum, toplu sözleşmelere uyulması ve birbirlerini tanımayan ve çalışma koşulları artık kıyaslanabilir olmaktan çıkmış olan ücretlilerin taleplerinin ifade edilmesi bakımından tehlikeli gibi görünmektedir.
Teknolojinin mümkün kıldığı bu çalışma biçiminin üstünlükleri ve sakıncaları, bu çalışma yönteminin şimdilik önemli bir gelişme göstermesini engellemektedir.
büro hizmetleri nedir
BÜROİŞLEM
ortamları
\
\
Bir büro çalışanı 1920’li 19301u yıllarda, bir muhasebe bürosunda.
TELE-ÇALIŞMA
Tele-çalışma olarak adlandırılabilecek uzaktan çalışma, kişilerim iletişim aygıtları aracılığıyla İtendi ev veya bürolarında çalışabilmelerini olanaklı kılar; bunun için, kişinin ev veya bürosunda, telefon hatayla ilgili şirkete bağlanmış bir mikrobilgisayar ve kimi zaman ek olarak bir faks aygıtının bulunması ye-tertıdir.
Uzaktan çalışma, ilgili tüm taraflar için aynı üstünlükler ve aynı sakıncalara sahip değildir. Devlet açısından, birtakım kişilerin, mesela yarım gün çalışmasına imkân vererek işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunabilir. İşletmelerin taşınmaz altyapıdan (bürolar) tasarruf yapmasını sağlar, işe gelmeme oranını ve yol kazalara» azaltır, verimi ve motivasyonu artırabilir. Ücretliler için olumlu nokta, ulaşım zamanından kazanımdır, buna karşılık yalnızlık doygusu ve bir ekibe ait olamamanın sıkması söz konusu olabilir. Son olarak, sendikaların bakış açısından, bu durum, toplu sözleşmelere uyulması ve birbirlerini tanımayan ve çalışma koşullan artık kıyaslanabilir olmaktan çıkmış olan ücretlilerin taleplerinin ifade edilmesi bakımından tehlikeli gibi görünmektedir.
Teknolojinin mümkün kıldığı bu çalışma biçiminin üstünlükleri ve sakıncaları, bu çalışma yönteminin şimdilik önemli bir gelişme göstermesini engellemektedir.
BÜROİŞLEM ARAÇLARI
Gücünü bu gelişmelerden alan büroda günümüzde bilişimin mevcut birçok kaynağı kullanılmaktadır. Bunlann içinde temel araç mikrobilgisayardır.
Çalışma ortamı
Büronun eşya düzeni yeni teknolojilere uyum sağlamıştır. Büroişlem çağının başında, büro üç ana aracın çevresinde düzenlenmişti: daktilo, telefon ve fotokopi makinesi. Düzenleme tüm kâğıt belgelere yönelikti.
«Mikrobilgisayarlı» çalışma ortamı zamanla yaygınlaştı ve sonunda en karmaşık donanımlı bürolarda tümüyle kişiselleşti. Günümüzde bu bütün, yerinden yönetilen bir sistemin, hatta yerel veya ulusal bir ağın teminal’i (uç birimi) gibi çalışabilir. Masalar üzerinde, başka telekomünikasyon donanımları da görülmeye başlamıştır: telefon, modem, minitel, faks. Teknolojik gelişme, işlevlerin bir araya toplanması sayesinde, aygıt sayısında da bir azalmaya yol açmaktadır.
Yazılımlar
Programlar, yani yazılımlar, başlangıçta bir işletmenin bilişim sisteminin fiziksel biçimlenimine bağlıydı (merkezden yönetilen büyük sistemler için). Artık donanımın esnekliğine göre işlevsel modüller halinde uyum sağlama eğilimi göstermektedir. Mikrobilgisayarlarda kullanılabilen büroişlem yazılımları sürekli artmakta ve yetkinleşmektedir.
Kelimeişlem programlan. Bu programlar büroişlemin atılım yapmasına imkân veren ve yaygınlaşmasını sağlayan temel yazılımlardır. Daktilonun birçok dönüşümü sonucunda ortaya çıkan kelimeişlem programlan, yazılı bir belgenin tüm dizgi, düzeltme, biçimlendirme, yazma ve arşivleme işlemlerinin tek bir teknik düzenek üzerinde gerçekleştirilmesine imkân verir. Kelimeişlem yazılımlarının büyük miktarlarda üretilmesi ve yaygınlaşması, yazılı belgelerin iletilmesine ilişkin alışkanlıkları dönüşüme uğratmıştır: belgeyle birlikte, ilgili metnin disketinin de gönderilmesi artık sıradan bir uygulama haline gelmiştir; bu, metnin alıcı tarafından hemen düzeltilmesine imkân verdiği gibi, herhangi bir bilgiye erişim süresinden de tasarruf sağlar.
Kelimeişlem ve grafik mizanpaj yazılımlarının (sayfaya resim yerleştirme, karakterlerin tipini, punto büyüklüğünü seçme vb imkânlarıyla birlikte) çok yetkin görüntüleme ve baskı donanımlarıyla beraber kullanılması, eskiden bir yayınevinde yürütülen gerçek bir «birim» yayıncılık çalışmasının gerçekleştirilmesini mümkün kılmıştır. Buna bilgisayar destekli yayıncılık veya masa-üstü yayıncılık denir.
Tablolama programlan. Bu yazılımlar, bir tablo sistemi içinde hesaplamalar yapmak için, özel programlar oluşturmaya imkân verir; söz konusu tablo sistemi, hesaplamalann yürütülmesini ve aynı zamanda sonuçların basılmasını kolaylaştırır. Bu yazılımlar, özel yazılımların yerini almasalar da, özellikle muhasebede ve yönetimde kullanılır. Bunların kullanımı, sürekli tekrarlanan işleri önemli ölçüde basitleştirir ve çıktıların görünümünü iyileştirir.
Veri tabanlan. Veri tabanları (veya bankalan) yaratan ve yöneten yazılımlar, kütüklerin gerek yerel olarak (mikrobilgisayar üzerinde), gerekse daha büyük bankalarla iletişim kurmak üzere, veri iletim ağlarına bağlanarak, oluşturulmasına ve incelenmesine imkân verir.
Entegre yazılımlar. Bu tip yazılımlar, yukarıda söz edilen üç yazılım çeşidini bir araya toplar. Bunlann aynı yazılım içinde birleştirilmiş olması kullanıcıya, erişim sağlamak için birçok işleme başvurmak zorunda kalmadan esneklik ve ortak veriler üzerinde çalışma kolaylığı sağlar.
özel yazılımlar. Muhasebeye, personel yönetimine ve benzeri işlemlere yönelik olan bu yazılımlar, standartlaşmış özel yazılımlardır ve büyük standart yazılımlarla giderek uyumlu hale gelmektedir; bunlar, büroda ve işletme genelinde, entegre işlem sistemlerinin oluşuturulmasına imkân verir.
Yeni iletişim araçları
Büroişlemle, «kâğıt» iletişimi dönüşüme uğramıştır. Göndericinin klavyeden girdiği bir belgenin alıcıda basılmasına imkân veren dünya teleks sistemine, aynı ilkeye dayanan ve buna hem rakip, hem de akraba olan yeni bir sistem olan teleteks de eklenmiştir. Belgenin, optik okumayla kodlandığı ve grafik bir yazıcıdan geri alınan faks, hızla yaygınlaşmaktadır. Bu düzenek, telefon hattı aracılığıyla bir belgenin (metin, tablolar, resimler) tümünü aslının aynısı olarak iletir: standart formadaki bir sayfanın gönde-
rilmesi yaklaşık bir dakika alır. 1
Telematik aracılığıyla, «kâğıtsız» bir yazılı iletişim biç gelişmektedir. Bu etkinliklere imkân veren terminal, ! Telecom tarafından büyük ölçüde dağıtımı yapılan Mini büroda bunun yerine, bir telefon hattına bağlı bir mikrobilj kullanılabilir, böylece aygıt sayısı azaltılır ve işlevler bil toplanır (mesela, mesajların kelimeişlemle dizilmesi). «EleJi kurye» terimi, bir alıcının «posta kutusu»nda biriken bi mesajlann gönderildiği elektronik habercilik sistemlerini eder; burada alıcı, arzu ettiğinde, gizliliğin güvencesi olan S kodla erişim sağladığı «posta kutusu»nu sorgulayarak söz su mesajı veya mesajları öğrenir. *
Son olarak, ses ve görüntü iletim sistemleri de gelişmişti lefon», yeni hizmetler sunmaktadır; elektronik otomatik ler (küçük özel santrallar) gelişmektedir. Elektronik kuryey m şekilde, elektronik ses habercisi, mesajların, alıcının isted man dinleyebileceği bir «sesli posta kutusu»nda biriktirme] kân verir. =
Telekonferans, işitsel ve görsel iletim sistemleriyle, coğrai rak uzak birçok nokta arasında, «uzaktan» konferansların d lenmesine olanak sağlar. Bu teknikler, kameralarla ve televi alıcılarıyla donatılmış özel salonların hazırlanmasını gerekti dolayısıyla maliyeti yüksektir. Buna karşılık, aygıtlar zam* zandırır ve ulaşım masraflarından tassaruf yapılmasını sağt Tüm bu yeni araçlar iki tip donanım gerektirir. Teknik bi iletim ortamı (uluslararası, ulusal ve yerel ağlar) ve bilgi sağ! lar ile alıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan «hizmet merkej Veri iletim ortamlan. Bunlar bilişimle ilgili ses, görüri verilerin kablolu bağlantılarla veya Hertz dalgalanyla (radj levizyon) iletilmesine imkân verir. Kullanıcı için görünmez bu sistemler, tüm modem iletim sistemlerinin gelişimi için nılmaz olan altyapıyı oluşturur. Bu tip ağlar geliştirildikçe 1 kim uluslararası standartların getirilmesi gerekmiştir.
Hizmet merkezleri. İletim ağlan şebekeleri özel şahısların \ kederin kullanımına, bilgi (genel ve meslekî veri banralan) ve işlem hizmederi veren abone hadan sunmaktadır. Ağırlığını tel’in çektiği bu alan, hızlı bir gelişme ve yaygınlaşma halindeı
GELECEKTEKİ GELİŞMELER
Teknolojik ilerlemeler, donanımların fiyatlarının düşnM ve performanslarının artmasına neden olmaktadır. Merkezi leğin, disklerin ve diksetlerin kapasiteleri sürekli artmak! Lazerli yazıcı, eskiden bir matbaada elde edilenle karşılaş! bilir bir baskı kalitesini bürolara kadar sokmuştur. Piyasay rı birimler halinde sunulan tüm bu düzenekler, zaman içim ziksel olarak bütünleşme eğilimi göstermektedir: telefon Minitel, mikrobilgisayarlar içinde yer alan kodlayıcı-kod çi cü birimleri vb. ‘
. akışıaanda fiberoptik kabloyla iletimi, sinyalleri c parazitlerden (çevrede giderek artan) korur. Bu-ı mesafeler için özel bir ağ oluşturmak ve belirli ayıcılar (amplifikatörler) yerleştirmek gerekir.
, uydu bağlantıları (radyo ve televizyon), kablo ek duyulmadan tüm ülkeye (veya daha geniş bir nasına imkân verir; ama, ağır teknik donanım-1 ve uluslararası (Avrupa ve dünya çapında) po-¡i ürünüdür.
ortamlarının gelişimi
it ortamlannın (sabit diskler, disketler) çoğalma-ilerinin sağladığı kolaylık, gelecekte arşivleme-r da dahil olmak üzere, kâğıt kayıt ortamlarının ağına işaret etmektedir. Ama tüm yapımcılar tara-nen bu gelişme birçok engelle karşı karşıyadır: do-ojisindeki hızlı gelişme karşısında farklı markalar-■ arasındaki uyumluluk; yeni başlayanların, yelleri sırasında yaptıklan hataların da kanıtladığı gi-ı karşılaştıkları güçlükler; son olarak, kâğıt hâlâ ge sayıldığından, hukukî düzeyde bir engel. Genel-ode güvenilir ve yasal kaldıkları düşünülen kâğıt or-arşivlerin saklanması alışkanlığı hâkimdir; bu > tutum, şimdilik önemli ölçüde değişmemiştir ve ilerle uyum içinde bir mevzuat olmadığından, huku-gelmektedir.
; zaman», doğrudan doğruya yanıt
»İletişim sistemlerinin gelişmesi, veri bankalarının ve hizası, veri alışverişlerini ve diyalogları, birtakım bilgi-i veya ticarî işlemler gerçekleştirmeyi olanaklı kılacak, fe dolaysız alınabilecek bir biçime doğru yönlendirmektedir, edere sağladığı üstünlükler inkâr edilemez: iş takipçileri-ı kalkması ve telefonda beklemelerin sona ermesi, otoma-tgüncelleştirilen özel belgelerin kullanılabilmesi vb. Mesle-ı hizmetlerine ve uzman sistemler1 e (karar vermeye yardım-ıler) erişim, eskiden kısa sürede elde edilmesi mümkün ı bur destek oluşturmaktadır. Böylece yöneticiler bürosunu den kesin ve güncel veriler toplayarak kısa sürede uygun tabnak olanağına sahip duruma gelmiştir.
İROİŞLEMİN, ÇALIŞMA HAYATININ İLİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
¡lemin, teknik ilerlemelerin hızına bağlı gelişimi, gelece-şkin uzun vadeli bir tahmin yapmayı güçleştirmektedir, ı birlikte, birtakım varsayımlar ortaya atılabilir.
revlerin ve sektörler arasındaki leşimlerin gelişimi
evlerin (işlerin) gelişimi, büyük ölçüde üçüncü sektörün ■bir gecikmeyle izlediği sanayi sektörünün bilişim otomâti-ı geçişinden etkilenmektedir. Görevlerin küçük bölümle-tıasmın ardından «antitaylorizm» görüşü doğmuştur: güzde büro bilişimi, uzmanlık kapsamlan genişlemiş işlerin ılanmasını sağlamaya çalışan yeni bir çalışma düzenine ı seyretmektedir. Gelecekte, iletişimlere (mesela, yöneticile-lışma zamanının büyük bir bölümünü alan etkinlik) ilişkin atikleştirme çabalarının artacağı tahmin edilmektedir.
bu gelişmeler büro çalışmasının gerçek çerçevesini aşadır, çünkü sanayi sektöründeki (ikinci sektör) bilişim uy-naları bu alandaki yöneticileri daha çok bilgiyi yöneten ki-r haline getirmekte (ikinci sektörün «üçüncüleşme»si) buna 51lık büro sektörü giderek daha çok üretimin yönetimine ka-aktadır (üçüncünün «ikincileşme»si). Bu yakınlaşma ayrıca, l sektörün personeli arasında bilgi ve beceri benzerliğine de I açmaktadır.
[İşlevlerin (görevlerin), vasıfların ve işlerin [dağılımı [ Büroişlem, görev dağılımını birbiriyle çelişen iki yönde dönüşü-: uğratmıştır: yürütücü personelin kullanımına, onların potansi-1 olarak birtakım kararlar almalarına imkân veren bilgi araçlan t depolan sunmuştur (veri tabanlarına ve hesaplama, sıralama vb lımlanna erişim). Bu görevler, o anki meslekî eğitimleriyle niş olduklarından daha üstün yetenekler gerektirir. Bunun prsine yöneticiler, eskiden bilmek zorunda olmadıkları, ama artıkteknik bilgi gerektiren araçlardan yararlanmaktadır; nitekim, bir kelimeişlem programlanyla doğrudan bir metin hazırlama artık tam bir daktilografi bilgisi gerektirmediğinden, bu çeşit işlere girişebilmekte ve kesin sayfa düzenini bir memura emanet edebilmektedirler. Bu görev aktarımı, nitelikli işlerde (mesela, daktiloyla yazma) bir azalmayı da beraberinde getirebilecektir.
Bu iki eğilim, eskiden çok çeşitli olan vasıfların yeniden tanımlanmasına ve yeni bir iş dağılımına yol açmıştır. Genel eğilim, tüm düzeylerdeki personelin, bilgi ve yeteneklerinin artırılması yönündedir, çünkü yeni araçların en iyi şekilde kullanımı, aşağıda sıralanstolan, aynı anda gerektirmektedir.
– yeni yetenekler edinme zorunluluğu: kendi «geleneksel» alanını bilmekyeterli olmamaktadır, çünkü bilişim bunu dönüşüme uğratmıştır; kullanıcının sisteme hemen uyum sağlayacağını ileri süren yapımcuarm iddiasına rağmen, bilgi işleme araçları özel bilgiler gerektirmektedir. Ağlar gibi yaygın araçlar, kullanıcıların eski bilgi birikimlerini yetersiz kılmış, onları bu yeni alanlarda yetkinleşmek durumuna itmiştir (uzmanlık alanlarının sınırlan artık kesin bir şekilde belirgin değil, bulanık ve kararsızdır);
– çalışmada belli bir özerklik: büroişlem araçlarının tasarımı, kullanıcıların çeşitli karmaşıklık düzeylerindeki işlemlerden oluşan bir görevin bütününü iyi bir şekilde, yeni bir durumla karşılaş-malan halinde bocalamadan sonuçlandırmaya teşvik etmektedir. Bu özerklik, zorunlu olarak hiyerarşiye danışmadan, yalnız klavyesi üzerinde bir cevap vererek önemli birtakım kararlar alabileceği bir sistem karşısında, kullanıcının sorumluluklarım artmr.
Meslekî eğitim sorunları
Bilişim araçlannın yaygm kullanımı, nedeniyle yönetim prosedürlerinin değişikliğe uğraması, personelin yeni görevlere uyum sağlaması ve özellikle yeni bilişim araçlarının kullanımı (aynca bun-lann teknolojik gelişimlerinin izlenmesi), izlenecek yolun belirlenmesinde bazı zorluklar doğurmakta ve dolayısıyla meslekî eğitim sorunlarına yol açmaktadır. Mesela büroişlem birtakım işlerin, kullanılan donanımlar üzerinde uygulanan bilişim tekniklerine ilişkin özgün bilgiye ihtiyaç duymayan personel tarafından yürütülmesine yol açmıştır. Ama, haklı olarak, bu personelin, gerçek çalışma mantığını bilmiyorsa bu sistemlerin (donanımlar ve yazılımlar) gizli güçlerinden gerektiği gibi yararlanamayacaklan düşünülebilir.
Bu durumda, meslekî eğitimin içeriğine ve bunun çeşitli kesimlere uyarlanmasına ilişkin bir sorun ortaya çıkmaktadır. Büro işlerindeki gelişme yöneticileri oldukça kolay bir şekilde uyum sağlayabilecekleri yeni durumlar karşısında bırakmaktadır. Buna karşılık yürütmeyle görevli personel, günümüzde, tüm bu gereklilikleri sağlamak için yeterince eğitilmiş değildir; meslekî eğitim programlannda bu yeni araçların kullanımına ilişkin birtakım özel derslere yer verilmesi, bu yeni teknolojik bilgişlem evrenine tümel uyumun gerektirdiği nitel sıçramayı sağlamaya yeterli olmamaktadır. □
m
— telekomünikasyon —EBffl üretim (bilgisayar destekli)
—► BSü] yazılım
Bir muhasebe bürosu: 1990’lı yılların başında bilişim, çalışmanın yönetimi ve düzenlenmesi için kaçınılmaz bir araç haline gelmiştir.
‘V’A
