KAYA VE MAĞARA RESMİ
Mağaralardaki veya açıktaki kayaların yüzeyine yapılmış olan resim ve gravürler, ancak XIX. yy’da bilginlerin dikkatini çekmiştir. Dünyanın pek çok yerinde bulunan ve en eskileri 40 000 yıl öncesine kadar giden bu resimlerin bazıları, çağdaş veya antik medeniyetlerin sanatlarına işaret eder. Tarihöncesinden kalan izlerin tarihlerinin tespit edilmesi bir yana, hayvan veya insan biçimli figürlerden soyut şekillere veya çizgi dizilerine kadar giden çok değişik motiflerinin yorumlanması bir hayli güçtür.
Ariege’de (Fransa) Trois-Freres (Öç Kardeş) Mağarası ’ndaki insan şekilli siluet. Gravür ağırlıklı bir resmin parçası olup mağaranın, Madeleine kültürü dönemi boyunca kullanıldığını göstermektedir.
İÇİNDEKİLER
BULUŞLARIN TARİHÇESİ YÖNTEMBİLİM VE SORUNSAL ESERLERİN TARIHLENDİRİLMESİ BÖLGESEL ÖZELLİKLER YORUMLAR
BULUŞLARIN TARİHÇESİ
Önceleri pek dikkate değer bulunmayan kaya duvar resmi sit-leri, XIX. yy’dan itibaren ilgi konusu olmaya başladı. 1818’de Kaptan J. K. Tuckey, Angola’nın Pedra do Feitiço yöresinde, Zaire Nehri’nin kıyısında bazı gravürler bulunduğundan söz etti. Birkaç yıl sonra C. Grey, Avustralya’da, Kimberley yöresindeki resimli barınakları keşfetti; 1892’de J. Bradshaw, buradaki Wandjina yerlilerinin resimlerinin daha eski resimleri örttüklerini tespit etti. Ispanya’da, Santander yakınlarındaki Altamira mağaralarının resimli duvarları ancak 1879’da fark edildi; oysa mağara 1868’de keşfedilmişti. Fransa’da Dordogne’daki Pair-non-Pair 1881’de, Mouthe ise 1894’te bulundu. Güney Afrika’da ise R. Maack, Namibia’daki Bradberg’li Beyaz Kadın Mağarası’m 1918’de keşfetti; buradaki duvar resimlerinin rölövelerini L. Fro-benius 1928’de yaptı. Tassili duvar resimleri üzerine ilk bilgiler 1933’te Teğmen Lanney ve teğmen Brenans tarafından aktarıldı, ama H. Lhote ile H. Brneuil’in bu konuda bir inceleme yayınlamaları için 1951 yılını beklemek gerekti.
XX. yy boyunca yeni sit alanlarının bulunması ve yeni resimlerin gün ışığına çıkartılması sürdü, gitti. Asturia’deki (İspanya) Tito Bustillo siti 1968’de keşfedildi; L. Whol ise Fontanet (Ari-ege, Fransa) Mağarası’na 1972’de girdi: süslemelerle bezenmiş
mağaranın girişi 12 000 yıldır ilk defa aşılıyord lâ Madeleine kültürü dönemi sanatçılarının killi ki el ve ayak izleri vardı. 1992’de Marsilya ya quer Mağarası’nın keşfi (ve otantikliğinin bazı la birlikte, iki yıl içinde kabul edilmesi) bu tüı hâlâ mevcut olduğunu ve bulunabildiğini göstt
İnceleme ve tarihleme teknikleri de keşiflere olarak gelişti. Araştırmalarda radyoizotoplann alanda tam bir devrim olarak değerlendirildi; zi: kalarda bulunan eşyaların tarihlerinin tespiti mümkün olabildi. A. Leroi-Gourhan, bu eşyala yanarak Avrupa’da 30 000 yıllık kaya ve mağs üzerine bir kronolojinin ilk adımlarını yerli yeri
YÖNTEMBİLİM VE SORUN
Prehistoryacı, alan üzerinde çalışırken bü göz önünde tutarak boyalı veya kazılı izlerin bir rölövesini çıkarır. Görüntülerin istatistiksı mağaraların içerisindeki topoğrafik pozisyonla peraire ile A. Leroi-Gourhan’ın mağara giriş f pozisyonun giriş figürleri, onları çevreleyen dij nın her bölümünün bitiş figürleri ve en uç nok le, mağara resmi düzenlemelerinin ana yöneliş malarına imkân vermiştir.
Rölöveler, orijinaline büyük ölçüde sadık k. ren plastik saydam kâğıdar üzerine yapılır. Fo’ beyaz veya renkli olarak bunlardan çekilir; bi nanarak bir ayrıntı yığınının içinde kaybolmu giler yatay ışıklarla silikleştirilerek ortaya çıka terince sağlam ise, gravürlerin kalıpları (mulaj) orijinalinin aynı boyda yeniden yapılmasına iı genellikle müzelerde halka sergilenen polimeı
Alan çalışmalarında, süslenmiş eşyaların v maddelerinin (pigment) yerlerinin katmanlar i( larının belirlenmesi için tüm rölöve teknikleri niklere inceden inceye ayrıntılı araştırmalar ve incelemeleri de eklenir.
Alan çalışmalarının vazgeçilmez tamamlay: var, değişik rölöveler hakkındaki bilgileri deri leri niteleyip tanımlamaya, kesin bir tipoloji v meye imkân verir. Mesela her sitte mevcut ol; malarını (Lascaux’da inek-at, Pech-Merle’de ir celemek için istatistik yöntemleri kulamlır. La lan, birçok bilim dalının birlikte kullanılması maddelerinin incelenmesi mineralojistlerin kİ gerçekleştirilir, bitki ve hayvan türleri ise zoo manlarımn yardımıyla belirlenir. Palinoloji (çi lenmesi) ve radyoizotoplar aracılığıyla yapıla arkeolojik tabakaların hangi çağlara ait olduğ aynı zamanda da süslemeli eşyalar ve bunlar i boya veya vernikler için de mudak bir yaş te:
ESERLERİN TARİHLENDİF
Üst üste bindirilmiş resimleri veya iç içe g( rihlemek için, uzun süre boyunca (mantık ge: sim tabakasının doğrudan kaya yüzeyine uyg daha yeni olduğuna ilişkin izafi kronoloji de] dönemde farklı stiller, değişik resim teknil renklerin veya benimsenen perspektiflerin i tanımlanıyordu.
Bu gözlemler siti tanımak açısından çok a) makla birlikte, zaman ve süre konusunda hiç du. Gerçekten de bazı desenlerin üzerini kapl lan eskiliği belirleyen bir kıstas olmayıp birk bazı maden ocaklarının galerilerinde görüld içinde de oluşmuş olabilirdi. Arkeolojik kazıl kalarla kaplı olan bu resim veya gravürlerle 1 zilmiş olan yüzeyler için önceki gibi bir tarih kân veriyordu. Boyalı veya kazılı yüzey blo bakaların içerisinde bulunduğunda da aynı is nılıyordu.
Radyoizotoplar yoluyla zaman belirleme mağara sanatı sideri için mutlak tarihler vere rın anlamlı ve belirleyici olabilmeleri için ga; lanmaları gerekir: ama bu yöntemler, ne kat olsun, yine de hesaba katılması gereken bir Sider, duvar yüzeylerindeki tasvirlerle tartışıl
174
