Sanayi ve hizmet kesimleri
Bağımsızlıktan sonra özel yatırımcılara bırakılan sanayinin gelişimi, tarım dışı hammaddelerin azlığından (tek maden üretimi Magadi tuzudur; Kenya enerji kaynaklarından mahrumdur) ve Doğu Afrika Birliği’nin 1977’de dağılmasından zarar görmüştür. Pek az gelişen ikame sanayii Nairobi ve Mombasa çevresinde yoğunlaşmıştır. Yan sanayi GSMH’nin yüzde 20’sini karşılar.
Kenya’da hizmet sektörü önemli bir gelişme göstermiştir. Döviz girdisinin ana kaynağı olan turizm, turist akını ve kaçak avcıların bozduğu doğal parklar çevresinde toplanırken Mombasa ve kıyı bölgeleri de turist akınının önemli bir bölümünü çeker. Ayrıca Kenya sömürge dönemine uzanan havayolu hizmetlerinin altyapısından ve büyük firmalarla uluslararası örgütlerin bölgesel şubelerini kendisine çekmek amacıyla dengeli ve Batı’ya yönelik ülke görüntüsünü kazanmış olmasından yararlanır. Bugün de geniş ölçüde Asyalılarm kontrolünde olan Kenya ticaret ağı, hem yasal işlemler, hem de kaçakçılık konularında Tanzanya, Uganda, Ruanda ve Burundi’ye kaymaktadır.
TARIM
(1991)
Ürünler ve üretim
(milyon ton)
ananas 0,24
çay 0,2
hindistancevizi 0,07
kahve 0,09
kocadan 0,14
manyok 0,65
mısır 2,25
muz 0,56
sisal * 0,03
şeker 0,43
şekerkamışı 5,35
tatlı patates 0,59
bira (milyon hektolitre) 3,15
Hayvancılık
(milyon baş)
keçi 8,1
koyun 6,55
sığır 13,7
Balıkçılık [1990] 142 417 t
TARİH
Leakey’in insanın en eski atalarına ait bazı keşifler yaptığı, bir gruplar mozaiği olan Kenya, sömürge döneminden XIX. yy’m sonuna kadar birbirini izleyen yerleşim hareketlerine tanık oldu.
Afrikalı nüfus
Afrika Boynuzu kökenli ve Asya etkileri taşıyan eski bir Kuşi topluluğu, yer yer yeni gelenlerin de yararlandığı sulama şebekesi gibi çevre düzenleme etkinliklerine ilişkin izler bıraktı. Aralarında Kikuyu, Kamba ve Luhya topluluklarınında bulunduğu bir Bantu dalgası, MÖ I. binyıldan sonra yayıldı. Bu dalganın kıyı bölgelerine ulaşması ise ancak Romalıların ilk yolculuklarından sonra gerçekleşti. Daha yakın dönemlerde Yukarı Nil’den gelen ve hayvancılık yapan göçmenler (Nandi, Kalenjin, Luo, Masai) Yüksek Topraklar’a ve Rift Vadisi’ne yöneldi. Svahili medeniyeti (en parlak dönemi XIII. ve XIV. yy’lar arasında yer alır) ticaret şehirlerinin (Mombasa, Lamu, Pate) ortaya çıktığı kıyı bölgesine yerleşti; bunlar Bantu, Arap ve Asyalı unsurların bileşimi olarak kısmen İslâmlaştılar. Afrikalıların son göç dalgasını meydana getiren Oromo ve Somali kökenli hayvancı Kuşi toplulukları, Afrika Boynuzu’nun gerçek anlamda ilk yerlileri oldular.
XIX. yy’ın ikinci yarısı boyunca, Kenya merkezileşmiş bir siyasî otoriteden mahrumdu ve insanların yayılan odak arazilerini ele geçirmeye çalıştığı tarım adacıklarının bir araya gelmesiyle dikkati çekiyordu. Sayılarının azlığına rağmen, Masaili hayvancılar Elgon’dan Nyika topraklarına ve bugünkü Tanzanya’ya kadar uzanan kesimin ekilebilir topraklarını kontrolleri altına aldılar. Bunların savaşçı şöhretleri ve yağmacılıkları Victoria Gö-lü’nden krallıklara doğru yapılan kervan ticaretini engelliyordu: Svahili ticaretinin ana ekseni Tabora ve Victoria’nın güneyinden ye bugünkü Tanzanya’dan geçiyordu.
Bu durum, 1890’lı yıllarda bir dizi kıtlık ve salgın özellikle tüm Afrika’yı saran ve sürüleri kasıp kavura basıyla temelden sarsıldı. Aralarında Masailerin de r hayvan yetiştiricileri bu durumdan büyük oranda er Bir kesimini çeçe sineklerinin kuşattığı geniş arazilerir_ ler; bu bölgeler, bugün de hayvan yetiştiricilerini r uzak tutan triponozoma asalağını yaymaktadır.
Sömürge dönemi
Sonuçta, Kenya Ingilizler için pek de çekici görür_ Onlar için Kenya «elden çıkarması güç bir yük»ten ve mn, büyük Afrika göllerini ve daha o dönemde kısrr. yanlaşmış Buganda krallığını barındıran merkezine kullanılan yoldan başka bir şey değildi. XX. yy’ın bi miryolları Victoria Gölü’nde Kisumu’ya ulaştı. Yerli f den yararlanan bu girişim Asyalılar’m «tampon» grufc carlar, zanaatkarlar, ara kadrolar) başlangıcı oldu. Deır her iki yanında salgın hastalıkların boş bıraktığı ger uzanıyordu: kesintisiz 30 000 km2’Iik bir Avrupa sörr„ şim bölgesi açmak için özellikle hayatta kalan Masaılc kovuldu. Buna paralel olarak büyük koruma bölgeler, bu da etnik kimlikleri dondurdu ve en canlı grubun te: lerini ortadan kaldırdı. Kırsal göç katı kurallara bağlar.
Avrupalı sömürgecilerin yerleşim merkezerine uzun r rupalı asilzadeler veya geniş arazilerini işletmekten baş-uğraşmayan serüvenciler hâkim oldu. İhracat için ürer bırakıldıysa da onlar topraksız köylüleri, özellikle Kik. mürmekle yetindiler. Küçük bir toprak parçasını ödur karşılığında Kikuyular günlerce çalışıyor veya aidat v; Avrupalıların tarımı modernleştirmesi, ancak İkinci Z-şı’ndan sonra, çeşitli bölgelerin kahve veya çay işletme: manlaşmasıyla süt hayvancılığı ve domuz yetiştinc_ olarak değişik bitkiler ekilmesiyle ve büyük çiftliklerle r çekleşti. Bunun üzerine artık ortaya çıktıkları bölgelerle rı kalmayan topraksızları buradan kovmak gerekti. Ba_; toprakları olmak üzere Rift Vadisi’ndeki topraksızkr Mau-Mau ayaklanmasının (1952-1956) sebeplerinden, dur. Ayrıca bu ayaklanmayı Kikuyuların oldukça etker. leri milliyetçi ve kültürel kimliğin tanınması yönünde y. rekeder de hazırladı; bu başkaldırının sözcülüğünü y= Kenyatta, ayaklanmadaki sorumluluğu yüzünden harî;
Bu ayaklanmanın bastırılmasını, toprakların birle” arabika cinsi kahve ağaçlarıyla çaycılığın başlatılma; tarımda yoğunlaşmayı içeren Afrika tarım işletmelerr. ıslahı izledi. Sömürgeci güçlerle uyumlu küçük topral’ güçlendirmeyi amaçlayan bu siyaset (Swynnerton px” çük toprak kiracılarını veya küçük toprak parçasına i hakkını ellerinde bulunduranları arazi sahibi yapma ~ tadan kaldırdığından, gittikçe büyüyen eşitsizliklere ? Kikuyu ve Kamba topraklarında yürütülmeye başlan setin, besin ve ticarî ürünlere bir arada yer veren ağarma bölgelerine ait toprakları da içine alarak bütün tar_ rine yayılması gerekiyordu. 1977’ye kadar Kenya ek: ” ğımsızlıktan sonra az bir süre varlığım koruyabilen Tanzanya’nın da katılımıyla oluşmuş Doğu Afriks içinde yer alıyordu. Avrupalı sömürgecilerin varlığı yönelik altyapıların gerçekleştirilmiş olması, ülkeye sr luşları ve geniş pazar konusunda bir üstünlük sağlıyr:’
Kenyatta’nın yükselişi
Jomo Kenyatta 1961 nisanında salıverildiğinde, Ke: sizlik yolunda bir yıllık mesafe almıştı, iki temel eteü ‘ (Kikuyular ve Luolar) destek alan KANU (Kenya Afcc= . Union) merkezi devletin kurulması amacını taşıyordu ■ yasa ülkeye iki meclisli ve federal bir rejim kazanda; (majimbo), Avrupalılar ve Hindiler’in desteklediği Kr_ Africaim Democratic Union) içinde bir araya gelen az nı korumayı amaçlıyordu. Ama seçimlerde bu parör_r bozguna uğraması KANU’a kendi tercihlerini kabul err m verdi. O dönemde başbakan olan Kenyatta’nın cu:rr olması için bir yıl geçmesi yetti ve hükümet başkanlık, dırılarak yerine cumhurbaşkanı yardımcılığı görevi kzr
Bölgesel güçlerin çoğu ortadan kaldınldı; bu durun:. : tidar lehine devre dışı bırakılmasının ardından, KAD”- -kapatmasına yol açtı (1964). Artık gerçek anlamda a.’ nüşen KANU, seçimler için bir sıçrama tahtası ve Mz= : li dilinde «ihtiyar») kararlarının onaylanmasında bir a::: di. KANU içindeki iki Luo lideri arasındaki muhalete: . leştirmeciliğin önderi Tom Mboya ve Afrika sosy£_rr
