KONGO DEMOKRATİK CUMHURİYETİ
Afrika’nın tam ortasında yer alan Kongo Demokratik Cumhuriyeti uzun süre Zenci Afrika’da potansiyel büyük bir güç olarak değerlendirildi. Fakat 1980’li yılların sonunda ekonomik ve siyasî açıdan krize girdi; bu durum ortaya çıkan ayrılıkçı hareketlerin yeniden uyanmasına ve büyüklük, fizikî görünüm, etkin toplulukların çeşitliliği gibi sebeplerle birlik sorununun yeniden tartışma konusu olmasına sebep oldu.
FİZİKÎ COĞRAFYA
Kongo Demokratik Cumhuriyeti topraklan ana hatlarıyla Kongo Nehri havzasında yer alır. Bu akarsuya Zaire Nehri de denir. Zaire adı bir ara ülke için de kullanılmıştır. 1965 yılında bir hükümet darbesiyle iktidara el koyan Mobutu Sese Seko «gerçeğe uygunluk» politikasıyla 1971 yılında Kongo yerine Zaire adını kullanmaya başladı ve aynı tarihlerde ülkenin yeni adını taşıyan bir ulusal para çıkardı. Böylece başkenti Kin-şasa olan büyük Zaire Cumhuriyeti ile başkenti Brazzaville olan komşusu Kongo Cumhuriyeti arasında isimden kaynaklanan karışıklık böylece ortadan kalktı, ama ülkenin adı Kongo’ya dönüştürülünce yeniden iki Kongo devleti ortaya çıkmış oldu.
Hükümet ve yönetim Anayasa: 1974 ağustosunda kabul edilen, 1978’de ve 199 geçirilen Anayasa, yönetim biçimini cumhuriyet oiarak t. Kurumlar: bir Yasama Meclisi (genel oyİa 5 yıl için seçil genel oyla 5 yıl için seçilen cumhurbaşkanı.
Yönetim birimleri: 10 bölge, bir başkent (Kinşasa) bölg
Ekonomi
GSMH: 5,5 milyar dolar [1996]
Kişi başına GSMH: 122 dolar [1996]
İthalat: 632 milyon dolar [1994]
İhracat: 1 237 milyon dolar [1994]
Eğitim ve sağlık Okuryazarlık oranı: yetişkin nüfusun % 67’si [1995] Ortalama ömür: kadın 54, erkek 51 [1996]
Çocuk ölüm oranı: %0 207 [1996] Yerşekilleri ve hidrografya
Ülke bütünüyle, adını aldığı ve Zenci Afrika’nın ı ları en bol ve en fazla kola sahip nehrinin havzası Kinşasa ve Brazzaville arasında uzanan ve nehrin er olan Pool Malebo’daki ortalama 38000 m’/sn’lik de go Nehri, Amazon Nehri’nden sonra dünyanın i nehridir. Ekvator bölgesini sulayan bol su kaynaklar rek Atlantik Okyanusu’na doğru akar. Kollarıyla 1 ka’nın su yolu taşımacılığına elverişli en önemli oluşturur. Fakat, nehrin aşağı çığırı, Pool Malebo’nu çağlayanlar ve ivinti yerleriyle kesintiye uğradığı içi ağının okyanusla bağlantısı yoktur; 50 km’yi geçm deniz cephesi, ülkenin yarı kuşatılmış özelliğini orta; yandan nehrin yukarı çığırında yer alan ve taşımac yen çok sayıdaki ivinti önemli bir hidroelektrik ener li oluşturur (tnga Barajı).
Ovaların ve platoların çoğunlukta olduğu yerşeki tinin 300 m’ye kadar düştüğü huni biçimindeki çök nin etrafında basamaklı bir yapıyla birbirini takip Kongo ile Ubangi nehirlerinin karşılaştığı bölge o coğrafî konumları sebebiyle iyi akaçlanmayan çökn geniş bataklık alanlarıyla kaplıdır. Ülkenin iç kesimiı alan boyunca uzanan bu yer yer sularla kaplı alaı arası ulaşım için büyük bir engel oluşturur.
Orta çanağın çevresinde 500-1 000 m arasında pl lu, Kasai) uzanır, Saba’nın güneyinde (eski Katanga ti 2 000 m’ye kadar çıkar. Bu platolar, bir yandan kumtaşlarının baskın olduğu döküntü çökellerinin den, öte yandan Prekambriyen Dönem’de oluşmu: kanının yüzeye çıkmasından oluşmuştur. Ülkenin c da ise kalkan, Rift Vadisi’nin oluşumu esnasında kı bölgede genellikle göllerle kaplı çöküntü çukurları yanardağların yer aldığı yüksek kesimler birbirini i: en yüksek noktası olan Marguerite Doruğu da (5 bölgededir. Komşu Ruanda ve Burundi’ninkilere t ılıman bir sıcaklığa sahip olan yüksek topraklarla kesimindeki sıcak ve nemli topraklar arasında büyi lık vardır.
Reytıblique Democraîiqıte da Congo Uluslararası kod: RCD Yüzölçümü: 2 344 885 km2 Nüfus: 47 400 000 [1997]
Nüfus yoğunluğu: 20,2 km:
Başkent: Kinşasa 4 655 000 nüf. [1994]
Resmî dil: Fransızca
Din: Katolik % 48,4, Protestan % 29, Afrika Hıristiyar % 17,1, geleneksel inançlar % 3,4, Müslüman %1,4 [19f Millî bayram: 30 Haziran (1960’ta kazanılan bağımsızlığır Para birimi: yeni Zaire (NZ) [1 NZ- 100 makuta]
KONGO DEMOKRA CUMHUR!’
Kisangani yakınlarında balıkçılar.
(Stanley çağlayanlarının biraz aşağısında, Kongo [veya Zaire] Nehri üzerinde.)
İÇİNDEKİLER
FİZİKÎ COĞRAFYA BEŞERÎ VE İKTİSADÎ COĞRAFYA TARlH TOPLUM KÜLTÜR VE MEDENİYET
n ve bitki örtüsü
:or’un her iki yanında yer alan Kongo Demokratik Cum-
nemli tropikal kuşağın bütün iklim koşulları yaşanır, simde ekvatoral iklim egemendir: yılda 2 m’den fazla ya-;r, tam anlamıyla kurak mevsim yaşanmaz, havadaki ını sürekli olarak yüksektir ve ortalama sıcaklık 25-27 °C ıdır. Ekvator kuşağının kuzeyinde ve güneyinde, almaşık ilere sahip tropikal iklimler görülür; kurak mevsim bulu-arımküreye göre ister kuzeyde ister güneyde olsun her kışa rasdar. Güney Şaba’da yıllar altı ay kurak, altı ay lu geçer.
örtüsü yağışların hacmine ve rejimine bağlı olarak < gösterir. Bir milyon kilometre kareden daha geniş bir ‘ayılan ülkenin orta kesiminde dört mevsim yeşil olan ‘ator ormanları yer alır: Ülke Afrika’nın orman bakı-ı en fazla potansiyel güce sahip ülkesidir. Ama yalnız k Okyanusu’na yakın olan dağlık bölgedeki ormanlar bir biçimde işletilmektedir. İşletme zorlukları ve taşı-erleri sebebiyle iç bölgelerdeki geniş orman alanları bati korumaktadır. Bölgede avcılık, toplayıcılık ve tarımla n ormanlık alanlarda) geçinen nüfus çok azdır ve bu ortamı değerlendirmek için gerekli araç gerece da sahip r.
ık orman bölgesinin kuzeyinde ve özellikle de güneyin-alan seyrek bitki örtüsüyle kaplı alanlar (savanlar) ise in-rleşimine ve yerleşim yerleri arasındaki ulaşıma daha eldir. Günümüzde yüksek topraklarla birlikte ülkenin en nüfusa.sahip bölgesi olan bu doğal yerleşim bölgesinde n «savan krallıkları» kurulmuştu. Ancak b’ununla birlikte iık alanlar önemli politik düzenlemelerin dışında kaldır.
TARIM
Ürünler ve üretim
(1995)
(milyon ton)
kahve 0,08
manyok 19,6
mısır 1,25
muz (planten) 2,3
palmiye, yağı 0,18
pirinç 0,45
şekerkamışı 1,35
yerfıstığı 0,5
Hayvancılık (1994)
(milyon baş)
domuz 1,2
keçi 4,3
koyun 1,0
sığır 1,7
Balıkçılık 194 000 t
Lubumbashi Gan. Lubumbashi, önemli bir maden merkezi ve nüfus bakımından ülkenin ikinci büyük şehridir.
n ve bitki örtüsü
:or’un her iki yanında yer alan Kongo Demokratik Cum-
nemli tropikal kuşağın bütün iklim koşulları yaşanır, simde ekvatoral iklim egemendir: yılda 2 m’den fazla ya-;r, tam anlamıyla kurak mevsim yaşanmaz, havadaki ını sürekli olarak yüksektir ve ortalama sıcaklık 25-27 °C ıdır. Ekvator kuşağının kuzeyinde ve güneyinde, almaşık ilere sahip tropikal iklimler görülür; kurak mevsim bulu-arımküreye göre ister kuzeyde ister güneyde olsun her kışa rasdar. Güney Şaba’da yıllar altı ay kurak, altı ay lu geçer.
örtüsü yağışların hacmine ve rejimine bağlı olarak < gösterir. Bir milyon kilometre kareden daha geniş bir ‘ayılan ülkenin orta kesiminde dört mevsim yeşil olan ‘ator ormanları yer alır: Ülke Afrika’nın orman bakı-ı en fazla potansiyel güce sahip ülkesidir. Ama yalnız k Okyanusu’na yakın olan dağlık bölgedeki ormanlar bir biçimde işletilmektedir. İşletme zorlukları ve taşı-erleri sebebiyle iç bölgelerdeki geniş orman alanları bati korumaktadır. Bölgede avcılık, toplayıcılık ve tarımla n ormanlık alanlarda) geçinen nüfus çok azdır ve bu ortamı değerlendirmek için gerekli araç gerece da sahip r.
ık orman bölgesinin kuzeyinde ve özellikle de güneyin-alan seyrek bitki örtüsüyle kaplı alanlar (savanlar) ise in-rleşimine ve yerleşim yerleri arasındaki ulaşıma daha eldir. Günümüzde yüksek topraklarla birlikte ülkenin en nüfusa.sahip bölgesi olan bu doğal yerleşim bölgesinde n «savan krallıkları» kurulmuştu. Ancak b’ununla birlikte iık alanlar önemli politik düzenlemelerin dışında kaldır.
TARIM
Ürünler ve üretim
(1995)
(milyon ton)
kahve 0,08
manyok 19,6
mısır 1,25
muz (planten) 2,3
palmiye, yağı 0,18
pirinç 0,45
şekerkamışı 1,35
yerfıstığı 0,5
Hayvancılık (1994)
(milyon baş)
domuz 1,2
keçi 4,3
koyun 1,0
sığır 1,7
Balıkçılık 194 000 t
Lubumbashi Gan. Lubumbashi, önemli bir maden merkezi ve nüfus bakımından ülkenin ikinci büyük şehridir.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nien ve Afrika’dan iki görüntü: Ruanda sınırına fazla uzak olmayan Kivu köyü (yanda) ve Kongo Nehri üzerinde Brazzaville ile karşı karşıya yer alan başkent Kinşasa (aşağıda).
ir kaos dönemine girildi. Afrika milliyetçiliğinin en önemlinden biri olan ve 1960 yılında başbakanlık görevini üst-Patrice Lumumba 1961 yılında öldürüldü.
jbutu’nun Zairesi
5 yılında Albay Mobutu iktidarı ele geçirdi ve 1967 yılm-:tatörlüğünün dayanağı ve ülkedeki tek parti olan Halk n Hareketi’ni kurdu. Otuz yıla yakın bir süre iktidarda ka-bu arada kendini mareşal ilan eden devlet başkanı siyaset îinden çekilmeyi reddediyordu. Yakınlarım kayırma anla-dayanan Mobutu yönetimi, ülke geneline yayılmış olan duklar ve millî zenginlik kaynaklarının iktidara yakın çev-: kendi çıkarları doğrultusunda kullanılması («Zaire hasta-larak adlandırılan durumun asıl sebebi budur) yavaş yavaş in çözülmesine yol açtı. Soğuk savaşın sona ermesiyle Za-tikomünistlerin kalesi olmaktan çıktı. Kübalı askerler Anan ayrıldıktan sonra Amerikalılar UNİTA’yı (Angola’nın îağımsızlığı İçin Millî Birlik) desteklemek amacıyla kullan-ı askerî üsleri terk ettiler. Şaba madenleri de (Fransa ve Bel-tıadenleri kontrol altında tutabilmek için 1978 yılında Kolye askerî müdahalede bulunmuştu) stratejik önemini yitir-‘un yıllar ülkeye destek vermiş olan Batılı güçler (Belçika, 3, ABD) için artık, geçici bir süre için de olsa, Zaire önem ıyordu.
)0 yılında siyasî kriz patlak verdi. Bütün Afrika ülkelerinde ;u gibi Zaire’de de, komünist blokun çökmesinden sonra a çıkan özgürlük ve demokrasi talepleri gündeme geldi, ınmasına karar verilen «Ulusal Konferans» ülkedeki siyasî re kendilerini ifade etme fırsatı verdi ve çokpartili rejime [en geçildi. Ancak orduya ve özel muhafızlarına güvenen t başkanı Mobutu ile Etienne Tshisekedi önderliğindeki defet arasındaki sürtüşme ülkedeki siyasî gelişmelerin dur–ıa sebep oldu.
94 yılının başında Mobutu hükümeti ve Yüksek Cumhu-Konseyi’ni feshetti. 1996 yılının mart ayında tüm idari leri üzerine aldı. Fakat karışıklık sona ermedi Kuzey ‘da ordu ve Hutu milisleri Ruandalı Tutsiler üzerinde top-/ıma giriştiler. Eylül 1996’da Kabila tarafından Kongo’nun jrlüğü İçin Demokratik Güçler Birliği kuruldu ve Kabila liginde mücadelesine başladı. Ekim 1996’da 250 000 kişilik ı mülteci grubu ülkeyi terk etti ve bunu bir müddet sonra 300 kişilik bir grup izledi. Kasım 1996’da Birleşmiş Millet-örtbuçuk ay boyunca mültecilere yardım için 15 000 kişi-ir yardım gücü gönderme kararı aldı. Bu sırada Kabila bir şehri ele geçirmeye başladı ve prostat kanseri ameliyatı İsviçre’de bulunan Mobutu Kinşasa’ya döndü. Kabila ele rdiği şehirlere yenilerini ekledi. 1997 yılında Kalima, Kindu isangari’nin de Kabila’nın eline geçmesinden sonra Tshise-görevinden alındı.
r Güney Afrika gemisinde Mobutu ile Kabila arasında bir şme oldu, ama taraflar anlaşamadı. Bu gelişmenin sonunda >utu istifa etmeden ülkenin kuzeyine gitti. Oradan önce 18 ıs’ta Togo’ya, sonra 23 mayısta Fas’a kaçtı. O kaçarken 17 ısta Kinşasa Kabila güçlerince ele geçirildi. Ve Kabila 29 ma-[997’de devlet başkanı olarak and içti.
OPLUM
ongo Demokratik Cumhuriyeti ülkeyi uzun süre kemiren si-d ve ekonomik krizin izlerini taşımaktadır. İktidara yakın, şin bir azınlık ile hayatta kalmak için mücadele veren çok ge-oir kitle arasındaki çelişki çok belirgindir.
Din. Özellikle kırsal alanda canlılığını koruyan animist inançların yerini bazı yerlerde dış kaynaklı dinler alırken bazı yerlerde de bu iki farklı inanç varlığını bir arada sürdürmektedir. Ülkede îsa Kilisesi bünyesinde toplanmış olan Protestanlar ve özellikle Katolikler (Kongo Kilisesi Afrika’nın en önemli Kilise’-sidir) günlük yaşam üzerinde büyük bir etkiye sahiptir ve başta eğitim ve sağlık sektörleri olmak üzere ülke kalkınmasında aktif bir rol oynarlar.
Sağlık. Sağlık şartlan git gide kötüleşmekte, devlet hastaneleri sağlık hizmetinden yoksun olan ve kendi imkânlarıyla ilaç alamayan halkın ihtiyaçlarına cevap verememektedir. Kilise’lere ve hükümet dışı örgütlere bağlı kurumlar sayesinde biraz düzelmeye başlayan bu genel durum AIDS salgınının yayılmasıyla daha da kötüleşmiştir (Kongo Demokratik Cumhuriyeti bu hastalığın çıkış yeri olarak kabul ediliyor).
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Ülke topraklarında yaşayan etnik grupların çeşitliliği doğrultusunda zengin ve çeşitlilik gösteren bir kültür mirasına sahiptir. Ülke müzik ve dans alanlarındaki başarılı sanatçılarıyla tanınır; Kongolu sanatçılar Kinşasa’dan çok Brüksel veya Paris’te üne kavuşmuştur. Millî edebiyat ülke dışında pek tanınmamaktadır.
Sanat. Avrupalılar gelmeden ve sömürge şokuna bağlı değişimler yaşanmadan önce ülke halkının heykel sanatına büyük bir ilgisi vardı. Lubaların tahta üzerine yaptıkları heykeller Afrika sanatının en güzel eserleri arasında yer alır. Kubalar ise ustalık isteyen yapım tekniği ve inceliğiyle, ilk Avrupalı gezginlerin hayranlığını kazanan rafya dokumalarıyla ün kazanmıştır. Fildişi uzun yıllar boyunca küçük heykelcikler veya yontulmuş fildişleri şeklinde işlenmiştir; günümüzde ise iyi kontrol edilemeyen sınır bölgelerinde fildişi kaçakçılığı yapılmaktadır.
Müzik ve dans. Ülke sanatçıları özellikle müzik alanında uluslararası üne kavuştular. Papa Wemba’mn ve çeşidi müzik topluluklarının ülkeye özgü ritimleri bütün Afrika’da büyük bir başarı kazanırken bazı orkestralar ve şarkıcılarsa dünya çapında çalışmalar yaptı. □
Eski cumhurbaşkanı Mobutu Sese Seko iktidan sırasında kendini mareşal Han etmişti.
AYRICA BAKINIZ
►ImnşD Afrika »tosu Afrika (Zenci)
»em değerli taşlar
► MSI gelişmekte olan ülkeler
► GunU sömürgecilik
