Ogsburg Antlaşması. Protestanlığın Resmen Kabulü:
28 — Ogsburg Antlaşması. Protestanlığın Resmen Kabulü:
Şnrlken, Diyet meclisinin kararını protesto eden prensler ve 9* •İİIK kuvvetiyle yola getirmek istedi. Bunun üzerine Protestanlarla i tor arşımda 25 yıl süren mezhep kavgaları başladı. Bütün Protestan p bu tavafta imparatora karşı koydular. Almanya bu yüzden harap ve ; bir hale geldi. Nihayet Şarlken, Protestanlığı resmen tanımak zorunda 1588 tarihinde Ogsburg şehrinde toplanan Diyet meclisinde irnpa Protestan prensler arasında bir antlaşma imzalandı. Buna göre:
1) Protestan mezhebi ve kilisesi resmen kabul olundu.
2) Alman prensleri istedikleri mezhebi seçmekte ve seçtikleri kendi uyruklarına da kabul ettirmekte serbest oldular.
3) Prensler kendi ülkeleri içindeki din işlerinin mutlak amirleri; hakkını elde ettiler.
4) Prenslerin mezheplerini kabul etmek istemeyen Almanların yerlere göç etmelerine izin verilecekti.
26 — Kalven ve Kalvenizm:
Almanya’nın bir kısmında Protestanlık kabul edildiği tarihlerde adlı bir Fransız da Fransa ve İsviçre’de yeni bir mezhep ortaya atmış
Kalven de (1500-1564) (bkz. Resim: 36), Luter gibi dinsel kutsal kitaplardan başka bir kanun tanımıyordu. O da dinsel ayin ve lerin lüzumsuzluğuna ve insanın ancak iman yoluyla selâmete ve (
saadetine erebileceğine inanı Fakat bir noktada Lüfer’den larak: «İmanın, ancak ebedî leri ezelden mukadder olan kir” bahşedİlmi} bir İlâhî lütuf old kabul ediyordu.
Kalven’in fikirlerini yayd rihlerde Fransa’da Protestanlık’ men yasak edilmiş olduğundan: ven orada tutunamadı. İsviçre’jf lerek Cenevre’de yerleşti (1 Mezhebini orada yaymaya Bundan dolayı Kalvenizmin Cenevre oldu. Bu mezhep birço” eadeleden sonra İsviçre’de tı Zamanla Fransa, Hollanda ve 38 _ Kalven da dahi taraftarlar kazandı.
Pranaa’da Reform Harekatlar!:
•ntn hareketleri başladığı zaman Fransa, papaya ve Katolik kiUtMİna (il, Fransa Kralı I. Fransuva, Fransa’da reform hareketlerini retmM 4|tL Fakat buna rağmen Protestanlık, Fransa’da yayılmaya bayladl, Kalvenizm, Luter mezhebinden daha çok taraftar buldu.
ıva’dan sonra kral olan II. Hanri ve ondan tonra is basına geçeiv V> ve IX. Şarl, Protestan ve Kalvenistlerle mücadele ettiler. Ele geçeıv rı ve Kalvenistleri işkencelerle öldürttüler. Hatta diri diri yaktırt» yet Fransa’da, Almanya’da olduğu gibi Kalvenistlerle KatoHkler kanlı bir mezhep mücadelesi başladı. 1563 – 1594 yılları arasında bu din kavgaları Fransa’yı manen ve maddeten perişan bir hala W IX. Şarl’uı krallık ettiği devrede mezhep kavgaları kanlı ve ir döneme girdi. Kralın emriyle 25 ağustos 1572 tarihinde Sen-artımı’na rastlayan geceden önce Paris’te Kalvenistlere karşı büyük düzenlendi, tilerde de buna benzer birçok katliam oldu.
ım IV. Hanri’nin krallığı elde etmesine kadar sürdü. Eski bir Un IV. Hanri’nin mezhep değiştirerek tekrar Katolik olmasından-Ur sona erdi. IV. Hanri 1598 yılında yayınladığı Nant Fermanı* tUre ve Protestanlara tam bir inanç serbestliği verdi.
II. Hanri ve İngiltere’de Reform Hareketleri:
jrt’da reform hareketleri halk tarafından yapılmıştı. İngiltere’de-tkline olarak krallık tarafından yapıldı. Almanya’da bir halk hare-lerm Ingiltere’de bir devlet i$i oldu. İngiltere’de reform hareket’ Kral VIII. Hanri olmuştur.
H*nri’nin Katolik âleminden ayrılmasının nedeni, kralın bu sırada yarak sevdiği bir kızla evlenmek istemesidir. Bunun için de papatya karar vermesi gerekmekteydi. Fakat papa bu boşanmaya razı Un üzerine VIII. Hanri, İngiliz kilisesinin verdiği boşanma kararını-papa ile olan ilgisini tüm kesip İngiliz kilisesini kendisine baj* Ingiltere’de Anglikanizm mezhebi ve Anglikan kilisesi kurulmuf
)•
nlxm, Kalvenizm ve Katolik mezhebinin birleşmesinden meyda-ı Bu mezhepte Katolik kilisesinin birçok törenleri atılmış, sade ayin kabul olunmuştur.
Hanri’den sonra yerine geçen oğlu VI. Edvard zamanında tngU* yüzünden karışıklıklar çıktı. VI. Edvard, Kalvenizm İcabal Yarine geçen Mari Tudor zamanında İngiltere tekrar fCatoUk
oldu, Nltıuyni krnliçe I. Elhtabet (1558 – 1603) zamanında Anglikaniz oUıak tanındı.
tfiKİltf.ıe’de Anglikan kilisesi kurulurken bu memleketin kuzeyindi İtan lakuçyn krallığında da reform hareketleri başlamıştı, lskoçya’da Almanya’da olduğu gibi, halk tarafından yapıldı. Kalven’in misyonerle da Kalvenizmi yaydıklarından, iskoçyalılar bu mezhebi kabul ettiler, t da din iğleri halk tarafından seçilen ve kendilerine Presbiteri denilen bit tarafındım yönetildiğinden, Iskoçya’daki Kalvenizmin adına Pres! denilmiştir.
Reform hareketleri zamanla Avrupa’nın kuzey memleketlerine d di. İsveç, Norveç ve Danimarkalılar da Protestan mezhebini kabul ett
29 — Reformun Sonuçları:
Reform hareketlerinin ilk esaslı sonucu Avrupa’da mezhep bozulmuş olmasıdır. Bu hareketlerin sonunda Avrupa’da Katolik v, doks mezheplerinin yanında Protestanlık, Kalvenizm, Anglikanizm g mezhepler yer almıştır.
Reformun bir sonucu da Katolik kilisesinin kendi kendisini ıslah olmuştur. Katolik kilisesi yeni mezhepler karşısında kendi varlığını mak için kendi kendisini düzeltmek zorunda kalmıştır. 1546> 15631;, arasında zaman zaman toplanan Trant Komili., Katolik kilisesinde de i karar vermiştir. Bu arada Katolik kilisesinin esas doktrini olan papanın vekili ve Sen Piyer’in halefi olduğu kabul olunduktan sonra, ibadet vf’ lerin eskisi gibi Latince yapılması da karar altına alındı. Ayrıca m’ -evlenmemeleri, piskopos ve rahiplerin kendi bölgelerinde oturmaları günleri halka va’zetmeleri, kiliselerin yanında Katolik okulları açılması olundu.
Reformun diğer sonuçlarına gelince, bu hareketlerin sonunda p karşı olan bağlılık azaldı. Protestanlığı kabul eden memleketlerde kılı e lan yağma edildi ve buralarda kuvvetli birtakım prenslikler ve de kuruldu. Prensler din işlerinin mutlak hâkimi oldular. Bu gibi mernlek kültür bakımından da önemli bir kazanç sağlandı. Okullar kilisenin alınarak halka verildi ve layik bir öğretim sistemi kuruldu.
Reform hareketleri sırasında bazı yeni Hıristiyan tarikatlar! da k-;! Bugün Hıristiyan dünyasının en büyük ve kuvvetli bir tarikatı olan yani İsa Cemiyeti (Compagne de Jesua) bu hareketler sırasında tgnas _ yola adls bir İspanyol tarafından kurulmuştur (1534). Gene bu arada K kalan memleketlerde yeni mezheplerle mücadele etmek amacıyla Engi mahkemeleri kuruldu. Bu mahkemeler şiddet ve korku salarak Katolik bini büsbütün dağılmaktan kurtardılar.
tofMaldannıa Her yandan Habsburglar tarafından sarıldığını görünce ya mvm nçtı (1519). Bu suretle ikinci dönem İtalya savaşları başladı. savaşİM «İnha çok Fransa ve İspanya topraklan üzerinde oldu. L Pavi meydan savaşında Şarlken* e esir düştü (24 şubat 1525). Bir süre kalesinde hapis kaldıktan sonra 14 ocak 1526 tarihinde Şarlken ile «ntla«auuım imzalayarak Napoli ve Milano hükümetleri üzerindeki i haklarından vaz geçti.
1. Franauva bundan sonra Kanunî Sultan Süleyman’a baş vurnr dım istedi (bkn, III. Ünite, Kanunî devri, parça 15) ve Kanunî*den olduğu yardımlar sayesinde Şarlken’in eline düşen topraklarından bir kurtardı. Yerine geçen 11. Hanri zamanında Şarlken ile Fransa arasmc lar yeni d m başladı. Osm anlılar, bu savaşlarda Fransa’ya denizden ettiler. Şarlken’ia imparatorluktan çekilmesinden sonra (1555) oğlu Kralı II FiKp zamanında İtalya savaşları bir süre daha devam etti. Fransa ile Ispanya arasında imzalanan Kato Kambrezi antlaşma» ile İtalya savaşları sona erdi.
32 — İtalya Savaşlarının Sonuçlan:
a) İtalya savaşları sonunda Fransa, Avrupa siyasetinde elde et diği üstünlüğü kazanamadı. Üstelik İtalya üzerindeki bütün hakîannd geçti. Buna karşılık Fransa’nan kuzey doğusunda bulunan Meç, Ver gibi üç piskoposluk merkezini elde etti. Bu arada iki yüz yıldan beri izi nin elinde bulunan Kale şehrini de aldı.
b) Fransa, İtalya savaşlarından sonra yeni bir siyasal yol tuttu, nın bu yeni siyasetinin temeli, doğuda Ren ırmağının babamda kat memleketleri ve güneyde Pirene dağlarına kadar olan topraklan Fıü katmaktı. Fransa bundan böyle hep bu siyaseti güdecektir.
c) Fransa, Kato Kambrezi antlaşması ile isteklerine kavuşamae diği topraklardan bir kısmı gene Almanya imparatorluğunda kaldı, dolayı Fransa XVII. ve XVIII. yüzyıllarda doğal sınırlarına kavuşr Almanya imparatorluğu tacmı taşıyan Avusturya ile mücadele etmek kalacaktır.
DEĞERLENDİRME SORULARI VE ÖDEVLER
1 — XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupa’nın siyasal durumu nasıldı?
S — V—lgst ballarında Avrupa’da bilim *• teknik «tanında ne gibi buluj ve
S — seftratys kaşiflerinin aedea-
M MkrMrt
4 — Aewlha Mmi t* Hadisten denia
yolu kimler tarafından ter?
S — Dünya, İlk d ela Menler tarafı! ne zaman dolasıîmı§4*rT
0 — Coğrafya keşiflerinin ne lan olmuştur?
7 — Rönesans ne demektir ve ba denlerl nelerdir ve neöen öne da başlamıştır?
‘ât Rftnonmm hareketleri naııl l| v* hntitfl Nİunlıırdu Kallymlif Ulyi’d» yetlıcn be|boa edip,
V« Mtııtvılıır kimlerdir ve ne gibi meydân» jjetlrmlslerdlr?
HM diler Avrupa memleketle-Miti yayılmıştır?
, Almanya, lntfiltere ve diğer ! memlokelerinde Rönesans lerl num) olmuştur?
M hareketlerinin ne gibi so-elmuftur?
13 — Reform ne demektir ve talim M* denlerl nelerdir?
(3 — Almanya’da rofurrn hareketleri ültti olmuştur?
‘ 14 — Fransa, İngiltere ve dl|er Avrup»
memleketlerinde retorm hareketleri nasıl olmuş ve hangi mezhepler kurulmuştur?
15 — Reformun ne gibi sonuçları otmUf*
tur?
16 — İtalya savaşları kimler arasında çık»
mış ve nasıl sonuçlanmıştır?
