SAMSUN
SAMSUN
Samsun ilinden bir görünüş
kapladığı ildir. Kızılırmak, Yeşilırmak ve Termesuyu deltaları il alanının önemli bir bölümünü oluşturur. Yer-şekillerinin gösterdiği bu özellik, iklim, doğal ve kültürel bitki örtüsü, özellikle tarımsal ürünlerin çeşitliliği ve üretim miktarlarının öteki Karadeniz kıyı illerine oranla fazla oluşu, nüfusun kalabalıklığı ve kırsal yerleşmelerin daha çok “toplu yerleşme” karakteri taşıması gibi farklılıklara neden olmuştur. Sıcaklık rejimiyle bölgenin öteki kıyı illerinden önemli bir ayrılık göstermez. Örneğin Samsun il merkezinde yılın en soğuk ve en sıcak aylarının ortalamaları 6,9° ve 23,2°dir. Ancak yağışlar bakımından durum az çok değişir. Karadeniz kıyılarında genellikle 1.000-1.200 mm.nin üstünde kalan yıllık ortalama yağış tutarları Samsun ilinde azalır. İl, akarsular Rakımından zengindir. Bu zenginlik, doğrudan doğruya Karadeniz’e dökülen küçük su-
SAMSUN
Yüzölçümü Nüfusu İlçe sayısı İl trafik kodu : 55
lardan başka, Yeşilırmak ve Kızılırmak gibi iki önemli akarsuyun aşağı çığırlarıyla ağızlarının Samsun ilinde kalmasının sonucudur ve etkilerini özellikle tarım alanında gösterir. Yeşilırmak-Terme ve Kızılırmak delta ovaları, bütün Karadeniz bölgesinin en yoğun kırsal nüfuslanma ve verimli tarım yöreleridir. Bu durumlarıyla da güney kıyılarımızın Çu-kurovası’na benzerler. Öte yandan, Kızılırmak üzerinde (Bafra ilçe merkezi yakınında) yapımına başlanan ve Çarşamba yakınında, Yeşilırmak üzerinde yapımı bitirilmiş olan Haşan Uğurlu baraj ve hidroelektrik santralleri Türkiye’nin en önemli sulama ve enerji üretimi kuruluşlarıdır. Deniz balıkçılığıyla karşılaştırılamazsa da, bu ırmaklar ve deltadaki bazı küçük göllerden balık bakımından da yararlanılır. Özellikle Kızılırmak ağzında mersinbalığı avı ve havyar-cılık, ekonomiye katkısı bakımından
önem taşımasa da, değişik b kaynağı olmasıyla dikkati Samsun ilinin yüzölçümü km.2dir. 1990 sayımındaki nü sa 1.158.400’dür (km.2ye 121 ¡I merkezi Samsun, Orta Ke niz’de Yeşilırmak ve Kızılırmak ları arasında kalan bir koyda muştur. Kentin hemen kıyı b ca, doğudan batıya bir şerit, de uzanan liman ve gar yörel ve ikamet semtlerinin büyük mü düz ve alçaktır. Fakat ç doğru yavaş yavaş yükselir vı metreyi aşar. Cumhuriyet döı nin başlarında, 1925’te il merke muş (daha önce sancak), den luna, modern yapma liman kur larına, çok düzenli karayollarır havalimanına kavuşmasından ra hızla gelişip kalabalıklaşn 1935’te nüfusu 32.000 kad 1980’de 198.000’i geçen nüfus Karadeniz kıyılarının en büyük ti, bu kıyıların en büyük limanı, ret ve -endüstri merkezi haline miştir. Endüstri kuruluşlarının ç il merkezinde ve yakın çevres toplanmıştır. Bunların en önem şunlardır: Azot ve sülfürik asit fi kası, yem, tütün fabrika ve atöl> ri, gübre, bakır, metal eşyalar, bun, deterjan, kereste, un fabrik rı, sütten mamul besinler. Ti ürünleri oldukça çeşitlidir. B< çaları, 1980 üretimleriyle şunlaı Toplam üretimi 496.985 ton olan
SAMSUN’UN İLÇELERİ
İlçe İlçe Nüfı
Merkez 368.I
Alaçam 43.’
Asarcık 16.:
Ayvacık 28.1
Bafra 153.5
Çarşamba 124.Í
Havza 62.5
Kavak 32.9
Ladik 26.6
19 Mayıs 28.9
Salıpazarı 29.5
Tekkeköy 48.7
Terme 81.S
Vezirköprü 102.9
Yakakent 10.S
Toplam (1990): 1.158.41
1848,
n içinde baş sırayı buğday 485 ton) ve mısır (213.525 ton) Pirinç ve mısır daha çok kıyıda, ovalarında, özellikle Çarşam-erme ve Bafra ovalarında, buğ-> arpaysa iç kesimlerde yetişti-Samsun, Türkiye’nin en önem-ır üretimi bölğelerindendir. ton olan baklagillerin 16.485 fasulye oluşturur. Endüstri i içinde şekerpancarı (153. ton) ve tütün (22.782 ton) idir. Yağ veren bitkilerden ay-ve soya üretilir. 61.137 ton toplam meyve üretiminde baş fcndık (14.570 ton) alır. Yarım ton kadar olan toplam seb-iminde en büyük payı laha–tes, soğan, sarmısak ve pı-aiır. Samsun, hayvancılık ba-în Türkiye’nin oldukça illerinden biridir. İnek sayısı koyun sayısı 528.470, kılke-3.520 baştır. Sütü ve gücüyle ]n çok yararlandığı bir haydan manda, Samsun ilinde enir, çünkü beslenmesine geniş yörelere sahiptir de 70.000 baş). Süt üretimi tondur. Karadeniz kıyıları-yerinde kurulmuş olan ulaştırma olanakları bakı-ı avantajlı bir ilimizdir. Deniz, kara ve havayollarından tü-yararlanan nadir illerimizden ve asıl önemlisi de bütün bu başlıca düğüm yeri olması-kü Karadeniz kıyılarıyla Ana-iç kesimleri, Samsun’dan yollarla birbirine bağlanır, kenti çok eski çağlarda merkezi olarak kurulmuş : adlarla anılmıştı. Tunç ça-Mietliler tarafından inşa edil-■maktadır. Karadeniz kıyısın-ıışlı bir liman olduğu için bir kentti. Bir süre Atinalıla-rıenliği altına girdi, daha Büyük İskender kente bağım-verdi. Pers, Pontus, Roma imparatorluklarının ege-altına girdi. 9. yüzyılda İsıları kenti yağmaladılar. II. in Anadolu’yu fethedince ı’u aldı. Ancak kentin bir kıs-‘ın elinde kaldı. Daha son-re Cenevizlilerin eline geçti.
Kentin tamamı 1425’te Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı döneminde eski önemini yitirdi; küçük bir kasaba halini aldı. 1869’da büyük bir kısmı yandı, bir Fransız mimarının planıyla yeniden kuruldu. I. Dünya Savaşı’nda Rus donanması tarafından 4 kez topa tutuldu. Mondros Mütarekesi’yle İngilizlerin işgaline uğradı. Samsun yakın tarihinin en önemli olayı, Mustafa Kemal Paşa’ nın Milli Mücadele’yi başlatmak üzere 19 Mayıs 1919’da buraya ayak basmasıdır. Cumhuriyet’ten sonra gelişen Samsun limanı, 1952’de demiryolunun ulaşmasıyla daha çok önem kazandı.