K ALIP ve BAĞLAMA APARATLARININ GÖVDELERİ, TABANLARI ve ÇERÇEVELERİ
Gövde, tabaıı veya çerçeve bir kalıp veya bağlama aparatının anaparçasıdır. Bütiin yer* k$tmne, kenetleme ve kılavuz elemanları ile eğer vana yardımcı parçalar ve mekanizmalar bu âna parça üzerine monte edilirler. Bu ana parça İşlen» sırasındaki bütün kuvvetlerle kenetleme kuvvetlerini karşılar.
Bir kalıp veya bağlama aparatının gövdesi minimum ağırlıkta, rijit ve sağiam olmalıdır. Bu gövdenin dizaynı iş parçasının uygun şekilde ve çabuk yüklenip boşaltılmasına olanak vermelidir; talaşlar kolayca temizlenebilmeli ve kesme sıvısı kolayca uzaklaştmlabilmelldir. Gövde, çok karmaşık ayarlama işlerine gerek kalmadan tezgahta kolayca ayarlanıp, kenet-lenebilmelidir. Bu ayarlama özel yerleştirme olanaklarından (T kanalları için kamalar, mer-kezletne faturaları v.b.) yararlanılarak yapılır. Son olarak, gövde basit ve imalatı oldukça ucuz olmalı aynca iş güvenliği mühendisliğinin bütün şartlarını yerine getirmelidir.
Hareket eden veya baş aşağı çevrilen kutu şeklindeki kalıplatın gövdelerinde (takım tezgahı tablasına temas eden alanı küçültmek için) ya döküm sırasında bırakılmış veya sonradan takılmış ayaklar bulunmalıdır. Ayakların ölçü, şekü ve yerleştirilmeleri plan resmi esas alındığında kalıbın her pozisyonu için tablanın T kanallarına uyar şekilde olmalıdır. Talaş ve kesme sıvısının atılabilmesi için kalıp ve bağlama aparatlarının uygun yerlerinde eğimli yüzeyler bırakılmalı aynca ulaşılması zor olan kısımlarda çukurlardan kaçınılmalıdır, • ‘ : . ■
• ; J” • :-r;- . • v’-‘.-v . ….. , . ■- i : … – • . ‘ ^ .
Eğik talaş atma yüzeylerinin açıian şoyle olmalıdır: Dökme demir işlenirken 30° 35°, kesme yağıkullanarak çelik işlerken 25° ‘V 60° , alumiayum işlerken 40° -v 45°
Bir kalıp veya bağlama aparatı takım tezgahına genellikle tezgah üzerindeki T kanal* ¡arından yararlanarak civata ve somunlarla bağlanır Aynı tezgahta çeşitli operasyonların periyodik olarak yapılmalarım gerektiren yığın (iletiminde bağlama aparatının montaj ve -kenetlenmesi, en az zaman kaybı ile gerçekleştirilmesidir. Bunu sağlamak İçin gövdede boyunduruk kenetle bağlanacak düz fianşlar veya T «tutatan Qe bağlanan ysnkh pabuçlar bırakılmıştır.
Bağlama aparatlarının takım tezgahına çabuk ve hassas şekilde bağlanmaları, tablanın T kanallarına uygun bağlama aparatı kamaları yardımıyla sağlanır. Bu kamalar bağlama aparatının tabanına vida İle bağlanmış kısa kayar bloklar halinde
– *lv –
dizayn edilmişlerdir. Hizalama hataanı azaltmak için kamaların birbirlerine mümkün olda-ğu kadar uzak tutulmaları gerekir. Şekil 83 te torna tipi tezgahların kafaların* bağlama aparatı ve malafa gövdeleri bağlama metotlan gösterilmektedir.
Ağır kalıp ve bağlama aparatlarının tezgaha yüklenmeleri ve indirilmeleri için kullanılacak caraskal veya palangaların kancalarını takmak amacıyla gövdelerine delikli cıvatalar (mopa) vidalanır.
En basit kalıp gövdesi (daha doğrusu tabanı) bir dikdörtgen plakadır. Bazı gövdeler, alın levhası, köşebent, I pofili, U profili veya daha karışık Çekililerde olabilirler. Kutu tipi kalıplar çoğutduklabir iş parçasına birkaç yönden delik delmek amacıyla kullanılırlar.
Kalıp ve bağlama aparatı gövdeleri CH 12—28 dökme demirden veya C İS çelikten yapılırlar. Almninyum alaşımları daha çok baş aşağı çevrilen veya devrilen kalıplarda kullanılırlar. ‘ ‘
Kalıp ve bağlama aparatları gövdeleri döküm olabildikleri gibi haddelenmiş profillerin kesilip kaynatılmaları ile de yapılabilirler. Ayrıca birbirine sıkı geçmiş parçalardan da bu gövdeler meydana getirilebilir. Dövme ile de kalıp bağlama aparatı gövdesi yapılabilir. Dö- , kümler özellikle karmaşık şekilli gövdeler için kullanılır.
Karmaşık şekilli gövdeler kaynakla da yapılabilirler. Bu .gövdelerin yapılmalara için gerekli zamanı azalttığı gibi maliyetlerini de düşürür. Kuvvetlendirici kirişler, takviye parçaladı, köşe levhaları kullanarak, operasyon sırasında güvenerek kullanabileceğimiz kaynaklı bir gövde elde edilebilir. Kaynaklı gövdenin maliyeti aynı görevi, yapan döküm gövdenin yansı kadar olduğu gibi ağırhğıda % 40 daha azdır.
Şekil 84 te yanı görevi yerine getirecek kalıp gövdesinin çeşitli imalât şekilleri gösterilmiştir ; (a) döküm, (b) kaynaklı, (c) montajlı, (d) dövme. Burada kaynaklı gövdenin şekli döküm gövdeden çok az farklıdır. En basitleri ise montajlı ve dövme gövdelerdir.
