SİNDİRİM, canlı tarafından alınan besinlerin, çeşitli fiziksel ve kimyasal değişikliklere uğratılarak organizmanın kullanabileceği hale getirilmesi. Birhücrelilerde ve çokhücrelilerin kimi serbest hücrelerinde (akyuvarlar, katılgandoku hücreleri gibi) doğrudan doğruya hücrenin protoplazması içinde, çokhücreli hayvanlarda ise sindirim kanalı adını alan özel bir organ içinde gerçekleşir
Sindirim kanalında meydana gelen sindirim olayı mekanik ve kimyasal olmak üzere iki kısma ayrılır: Mekanik sindirim, çeşitli hayvan gruplarında farklı yollarla olur. Genel olarak söylemek gerekirse ağızdan alınan besinlerin ezilip öğütülmesi ve sindirim kanalı içinde hareket ettirilmesidir. Kimyasal sindirim ise, aynı kanal içinde, besinlerin enzimler yardımıyla kimyasal olarak ayrıştırılması olayıdır. Kimyasal sindirim sonucunda, ağızdan alınmış olan çeşitli yiyecekler, vücudun yararlanabileceği yapıya ve hücreler tarafından emilebilecek duruma dönüşürler.
SİNDİRİM SİSTEMİ, içinde sindirim olayının gerçekleştiği, ağızdan başlayıp anüste son bulan kanal ve sindirim işine salgılarıyla yardım eden bezlerin meydana getirdiği, çokhücreli hayvanlara özgü organ sistemi. Çokhücreli bitkilerin, besinlerin sindirilmesi için özel bir sistemi bulunmaz; sindirim işi hücrelerde yapılır. Çünkü bitki, kendisine gerekli olan besinleri, kullanabileceği bileşikler halinde kendisi yapmaktadır. Hayvanlar ise besinlerini doğadan hazır halde aldıklarından,
bunları kullanabilecekleri şekilde parçalamak zorundadırlar. Sindirim sistemleri ilkel hayvanlardan yüksek yapılılara doğru gelişerek büyük farklılıklar gösterir. Çokhücrelilerin en ilkelleri olan süngerlerde gerçek doku ve organlar, bu arada sindirim sistemi de yoktur. En ilkel sindirim sistemi selenterelerde görülür. Bunlarda yalnızca bir ağız deliği bulunur. Buradan alınan besinler vücut boşluğunda, besin hücrelerinin salgıladığı enzimlerle kısmen parçalandıktan sonra besin hücrelerine alınarak tamamen sindirilir ve vücut boşluğunun kolları aracılığıyla hayvanın her tarafına dağıtılır. Sindîrile-meyen kısımlar ise yine ağız yoluyla dışarı atılır. Anüs sölomlularda görülmeye başlanır. Solucan, eklembacaklı ve yumuşakçalarda sindirim sistemi ağız, önbağırsak, orta-bağırsak, sonbağırsak ve anüsten oluşur. Dil, ilk kez yumuşakçalarda görülür, üzeri küçük kitin dişlerle kaplıdır. Önbağırsak ise artık, ye-mekborusuna dönüşmüştür. Yumu-şakçaların ayrıca sindirime yardım eden bezleri de vardır. Mide, derisi-dikenlilerde görülmeye başlar. Tam anlamıyla oluşmuş sindirim sistemi
ise kordalılarda görülür. Kordalıların en gelişmiş dalını oluşturan omurgalıların sindirim sistemi şu kısımlardan meydana gelmiştir: 1. Ağız; besinleri sindirim sistemine almaya ve kimi omurgalılarda aynı zamanda parçalamaya yarar. Ağız yarığı dudak ya da gaga (kuşlar) ile çevrilidir; çeneler yoluyla açılıp kapanır. Çeneler üzerinde dişler, ağız boşluğu içinde de dil bulunur. Ayrıca kimi tükürük bezleri de ağza açılmaktadır. 2. Yutak; sindirim sisteminin ağızla yemekborusu arasındaki kısa ve geniş kısmıdır. 3. Yemekborusu; sindirim borusunun, ilkel hayvanla-rınkine en benzeyen kısmıdır. Yutakla mide arasında yer alan dar bir borudur. Yalnızca kuşlarda yemekbo-rusunun orta kısmında yem depo eden kursak oluşmuştur. 4. Mide; sindirim sisteminin yemekborusuyla bağırsak arasında bulunan genişlemiş kısmıdır. Besinleri depo edip sindirmeye yarar. Sindirim amacıyla kasdokusu artmış ve iç tabakasın-
da bezler meydana gelmiştir. Kasdokusu mekanik, bezler de kimyasal sindirimle görevlidir. Omurgalıların çeşitli sınıflarında mide biçimleri değişiktir. Örneğin balıklarınki mekik biçimindedir ve çok az genişlemiştir. Gevişgetiren memelilerin mideleri ise dört gözlüdür (işkembe, börkenek, kırkbayır, şirden). 5. İnce-bağırsak, mideyle kalınbağırsak arasındaki dar borudur. Görevi sindirimi tamamlamak ve sindirilen besinleri emmektir. Hem boyunun uzun olması, hem de iç yüzeyindeki birtakım çıkıntılar nedeniyle yüzeyi çok genişlemiştir. Sindirilen besinlerin tamamı Incebağırsakta emilerek kana karışır ve vücuda dağılır. Boyu balıklarda en kısa, memelilerde en uzundur (vücut büyüklüğüne göre). 6. Kalınbağırsak; sindirilemeyen maddeleri depo eden bölümdür. 7. Anüs; kalınbağırsağın dışarı açılan ucudur. Sindirilemeyen besin artıklarını dışarı atmaya yarar. 8. Sindirim bezleri; hem sindirim borusu-
nun içinde, hem de dışında yer alırlar. Sindirim borusu dışındaki bezler, yine sindirim borusundan çıkan uzantılardan oluşurlar. Bunlar karaciğer, pankreas ve tükürük bezleridir.
